Biologia skupia się na analizie funkcji życiowych organizmów oraz bada drogi i mechanizmy ich rozwoju, budowę, ewolucję gatunkową oraz wzajemne oddziaływania i relacje ze środowiskiem. Pochyla się również nad zagadnieniem pochodzenia życia i stara się objaśniać poszczególne jego etapy, począwszy od narodzin, przez wzrost i dojrzewanie, starzenie się i śmierć, skończywszy na rozkładzie.
Jako nauka dotykająca każdej sfery życia, biologia dzieli się na wiele działów, gałęzi i dziedzin, które zazębiając się z innymi naukami, tworzą odrębny blok nauk przyrodniczych. Za główne dyscypliny z zakresu nauk biologicznych możemy uznać m.in. botanikę, zoologię i mikrobiologię. Botanika bada rośliny, zoologia zwierzęta, a przedmiotem mikrobiologii są mikroorganizmy, takie jak bakterie, niektóre grzyby, sinice czy pierwotniaki. Rozróżniamy tutaj mikrobiologię gleby, żywności, weterynaryjną, wód i ścieków, lekarską itd. W zakres biologii wchodzą również fizjologia (analizuje mechanizmy kierujące przebiegiem czynności życiowych), ekologia i cytologia. Jedną z nauk ściśle związanych z biologią jest również antropologia – interdyscyplinarna dyscyplina pochylająca się nad człowiekiem jako jednostką społeczną i kulturową.
By Rkitko [GFDL or CC BY-SA 4.0-3.0-2.5-2.0-1.0], via Wikimedia Commons
biologia i genetyka molekularna, anatomia, histologia, etologia, embriologia, genetyka, astrobiologia, biologia ewolucyjna, zootechnika, weterynaria, systematyka, kariologia, immunologia, biogeografia, fitogeografia, zoogeografia, herpetologia, faunistyka, florystyka, dendrologia, pterydologia, teriologia, lichenologia, malakologia, mikologia, ornitologia, paleontologia, parazytologia, ichtiologia, entomologia, sozologia, biochemia, embriologia, endokrynologia, hydrobiologia, oceanografia, algologia, akarologia, morfologia, bioakustyka, briologia, bakteriologia, wirusologia.
Wyróżniamy ponadto biologię medyczną, syntetyczną, biologię rozwoju, systemową, strukturalną i molekularną.
Historia biologii
Pojęcie biologia zostało zaproponowane przez Gottfrieda Reinholda Treviranusa i Jean-Baptistego de Lamarcka– dwóch przyrodników żyjących na przełomie XVIII i XIX wieku. Początki tej dziedziny nauki sięgają wszak starożytności, a pierwszym uczonym, który miał w jej zakresie poważne osiągnięcia był Arystoteles. To on wyodrębnił zoologię i stworzył pierwszą systematykę zwierząt oraz roślin.Arystotelesowska koncepcja klasyfikacji gatunków nie była pozbawiona wad. Jej największy mankament stanowiła zasada podziału, którą filozof oparł wyłącznie na morfologii poszczególnych osobników. Zwierzęta i rośliny pogrupował więc biorąc pod uwagę wyłącznie ich dające się zaobserwować cechy, takie jak budowa ciała, zachowania czy sposoby rozmnażania się i odżywiania.
Wikipedia
Biologia a inne nauki
Rozwój biologii od zawsze był determinowany przez rozwój innych nauk i dziedzin, głównie technologii, ale także chemii oraz fizyki. Przełomowym wynalazkiem, który napędził dalsze odkrycia w tej dziedzinie, był mikroskop optyczny, a później elektronowy. Jego użycie pozwoliło naukowcom zgłębić tajemnice struktur komórkowych organizmów. W połowie XX wieku mogli już oni przedstawić budowę przestrzenną DNA, co dało przyczynek do powstania nowych dyscyplin.Biologia jako nauka istnieje we wszystkich sferach życia człowieka. Pokłosiem rozwoju jej metod i narzędzi badawczych było powstanie biotechnologii, biochemii, bioniki czy inżynierii genetycznej.
By Charles_Darwin_seated.jpg: Henry Maull (1829–1914) and John Fox (1832–1907) (Maull & Fox) [2]derivative work: Beao (Charles_Darwin_seated.jpg) [Public domain or Public domain], via Wikimedia Commons
Jednymi z podstawowych narzędzi opisowych w biologii są systematyka i taksonomia.
Biologia stara się tłumaczyć wiele mechanizmów charakterystycznych zarówno dla świata materii ożywionej, jak i nieożywionej. Opisuje między innymi takie zjawiska jak: symbioza, ekosystem, samorództwo, ciągłość życia, selekcja naturalna, dziedziczenie, laktacja, tropizm czy sprzężenie zwrotne.
fot. pixabay.com
Bibliografia
- Eldra Pearl Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Claude A. Villee; “Biologia”; Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996;
- Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia biologiczna T. I”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1998;
- Douglas Futuyma; “Ewolucja”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005;
- “Nowa Encyklopedia Powszechna PWN”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997;
- Ernst Mayr; “The Growth of Biological Thought: Diversity, Evolution, and Inheritance”; Harvard University Press, 1985;
- promil
