Mleczaj rydz – opis, występowanie i zdjęcia. Grzyb mleczaj rydz ciekawostki
Mleczaj rydz to prawdziwy celebryta wśród grzybów. Pisano o nim wiersze, pojawiał się również w piosenkach. W rodzimej frazeologii uważa się go za symbol zdrowia. Słynący z rudego kapelusza Lactarius deliciosus jest jednym z najszlachetniejszych i najsmaczniejszych darów lasu. Ci, których sprawne oko dostrzegło go wśród leśnej kniei, mogą się nim zajadać w wersji marynowanej, smażonej lub duszonej. Samo zdrowie!
Mleczaj rydz (Lactarius deliciosus), częściej zwany po prostu rydzem, to wyjątkowo smaczny gatunek grzybów z rodziny gołąbkowatych. Polską nazwę nadał mu w 1889 roku botanik Franciszek Błoński. Grzybiarze potocznie zwykli nazywać ten gatunek ryckiem, rydzykiem tudzież ryżykiem. Jest to jedno z najbardziej pożądanych leśnych trofeów, które świetnie smakuje zarówno w wersji smażonej, jak i marynowanej. Poza naszym krajem jest bardzo popularny w Hiszpanii – szczególnie uwielbiają go mieszkańcy Katalonii.
Mleczaj rydz to kapelusze w kolorze jesieni
Charakterystyczne rudo-czerwone lub lekko pomarańczowe kapelusze rydzów mają z reguły ok. 10 cm średnicy. Na ich kleistej powierzchni znajdują się delikatne kręgi o nieco ciemniejszym zabarwieniu. Ukryte pod kapeluszem blaszki mają kolor pomarańczowy i są dość gęsto rozmieszczone. Pod wpływem ucisku lub uszkodzenia zmieniają kolor na zielony. Owocniki młodych rydzów są nieznacznie wypukłe, zaś z wiekiem stają się szerokie, a ich środek jest lekko wgnieciony, czasami wręcz lejkowaty.
Delikatna nóżka mleczaja rydza
Trzon rydza ma z reguły ok. 5 cm wysokości i ok. 2 cm grubości. Jego kształt przypomina walec, który jest zwężony u podstawy. Ma taką samą barwę jak owocnik, zaś na jego powierzchni można dostrzec niewielkie wyżłobienia. Jest on niezwykle delikatny i łamliwy, dlatego łatwo jest go uszkodzić podczas zbiorów.
Miąższ mleczaja rydza, czyli źródło smaku
Kryjący się w owocnikach i ogonkach rydzów łagodny w smaku miąższ o grzybowym zapachu ma kolor biały. Jedynie płytko pod skórką trzonu jest pomarańczowy. Przekrojony nożem puszcza mleczny sok o rudawym zabarwieniu. Pod wpływem powietrza zmienia barwę na zieloną.
Mleczaj rydz jest stały bywalcem czystych lasów
Rydzyki to grzyby powszechnie występujące na terenie naszego kraju. Są jednak dość wybredne i pojawiają się tylko w czystych warunkach środowiskowych. Zazwyczaj można je spotkać w świerkowych lasach i liściastych gajach, najczęściej w sąsiedztwie sosen. Najlepiej rozwijają się na podłożach piaszczystych, które znajdują się na skraju lasów i obszarów trawiastych o dość dobrej ekspozycji na słońce. Sezon na rydze trwa od lata do jesieni.
Uwaga na sobowtóry mleczaja rydz
Wybierając się na poszukiwania rydza, należy wystrzegać się jego silnie toksycznych sobowtórów. Kilka gatunków mleczaja jest łudząco podobna do rydza i zazwyczaj rośnie w sąsiedztwie sosen i jodeł. Ich miąższ jest wypełniony czerwonym sokiem. Szczególne zagrożenie dla zdrowia stanowi mleczaj wełnianka (Lactarius torminosus). Jego miąższ jest bardziej różowy niż rudoczerwony miąższ rydzyka. Co ważne, wypływający z niego sok nie zmienia koloru, zaś sam smak jest mocno nieprzyjemny, wręcz palący. Należy unikać również toksycznej olszówki, zwanej krowiakiem podwiniętym (Paxillus involutus). Grzyb ten po uszkodzeniu nie wydziela rudawego mleczka, które z czasem przybiera zieloną barwę. Zamiast tego przebarwia się na kolor czerwonobrązowy. Mniej wprawieni grzybiarze, w razie jakichkolwiek wątpliwości, powinni skorzystać z pomocy najbliższej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Pracownicy tej instytucji mają obowiązek udzielić pomocy w zakresie określenia przynależności gatunkowej zebranych grzybów.
Mleczaj rydz – witaminy i wartości odżywcze
Nie bez powodu mówi się „zdrów jak rydz”. Grzyby te, poza sporą zawartością wody, kryją w swoich kapeluszach wysoką podaż witamin – witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6 i B12), witamina C, D i E oraz sole mineralne – cynk, fluor, fosfor, jod, magnez, mangan, miedź, potas, siarka, wapń i żelazo. Znajdziemy w nich również cenne białko, a także tłuszcze i węglowodany.
Mimo sporej zawartości wartości odżywczych, grzyby te dostarczają niewielu kalorii. 100 gramowa porcja to niespełna 40 kcal. Dzięki temu, że rydz stanowi źródło białka składającego się z aminokwasów egzogennych, jest doskonałą propozycją na posiłek dla wegetarian. Grzyb ten dostarcza również sporo błonnika, jednak występuje on w formie chityny, która wymaga od naszego organizmu dużego wysiłku w procesie trawienia. Warto nadmienić, że względu na zawartość witaminy D, grzyby te są ważnym uzupełnieniem diety w okresie jesienno-zimowym.
Zawartość wybranych witamin w 100 g porcji świeżych rydzów:
Zawartość wybranych minerałów w 100 g porcji świeżych rydzów:
Mleczaj rydz w kuchni
Rydze od wieków są niezwykle popularne w kuchni polskiej. Smakują wyśmienicie zarówno w wersji smażonej, jak i marynowanej w słodko-kwaśnej zalewie na bazie octu. Najsmaczniejsze są rydze smażone na maśle. Należy jednak pamiętać, że grzyby te nie nadają się do suszenia. Jako że zawierają sporo białka, należy je skonsumować lub przetworzyć jak najszybciej po zebraniu.
Oto prosty przepis na słynne rydze z dodatkiem masła:
Składniki:
- 1 kg młodych kapeluszy rydzów
- 30 dag masła
- sól kamienna
Przygotowanie:
Świeżo zebrane rydze należy dokładnie przebrać, wybierając najładniejsze okazy, a następnie oczyścić. Po tym zabiegu wrzucamy do rondelka połówkę kostki masła i je podgrzewamy do momentu aż się rozpuści. Następnie osuszamy umyte kapelusze i wkładamy je do rondla bezpośrednio na rozpuszczone masło. Wszystko podduszamy i solimy. Poddane obróbce termicznej rydze układamy później w gorących sterylnych słoikach i polewamy odrobiną stopionego masła. Następnie zamykamy słoiki i umieszczamy je w naczyniach z ciepłą wodą. Kiedy doprowadzimy je do wrzenia, utrzymujemy taką temperaturę przez 60 minut. Po tym czasie wyjmujemy słoiki z wody i zostawiamy luzem, aż ostygną, najlepiej w chłodnym i zacienionym pomieszczeniu. Tak przygotowane grzyby smażymy na maśle, w którym je wcześniej konserwowaliśmy.
Smacznego!
Opublikowany: 13 listopada, 2024 | Zaktualizowany: 9 grudnia, 2024
- Ewald Gerhardt; “Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik ”; Warszawa 2006;;
- First Nature; “Lactarius deliciosus (L.) Gray - Saffron Milkcap”; data dostępu: 2019-09-13;
- Michael Kuo; “Lactarius "deliciosus" group”; data dostępu: 2019-09-13;
- Alan Bergo; “Saffron Milk Caps”; data dostępu: 2019-09-13;
- Dilşad ONBAŞILI i in.; “Antimicrobial, Antioxidant Activities and Chemical Composition of Lactarius deliciosus (L.) Collected from Kastamonu Province of Turkey”; data dostępu: 2019-09-13;
- Krystyna Pogoń i in.; “Influence of the Culinary Treatment on the Quality of Lactarius deliciosus”; data dostępu: 2019-09-13;
Mleczaj rydz – jak odróżnić? Jako jedyny posiada intensywnie pomarańczowe, nazwałbym je fluorescencyjne albo neonowe mleczko. Pojawia się po przecięciu nóżki. Jest intensywne i wycieka obwicie. Jeśli takie neonowo-pomarańczowe mleczko nie wycieka, to grzyba nie zabieramy. Mleczaj wełnianka takiego mleczka nie ma, tylko zwykły biały sok. Zdarzają się rydze mleczaje z białym nalotem pod spodem. To rydze zaatakowane przez inny rodzaj pasożytniczego grzyba. Niektórzy je zbierają.
bzdura mleczaj sosnowy i jaodłowy też ma pomarańczowe mleczko i jest bardzo smaczny