Przewodnik po Wolińskim Parku Narodowym: praktyczne wskazówki i ekoturystyka
Położony na największej polskiej wyspie Woliński Park Narodowy jest przyrodniczym fenomenem ze spektakularnym klifowym wybrzeżem i unikalną, wyspiarską deltą rzeki Świny. Wskutek działalności Morza Bałtyckiego krajobraz parku nieustannie się zmienia, więc można śmiało powiedzieć, że każda wizyta jest wyjątkowa i nie ma co zwlekać z podróżą. Jakie są największe atrakcje przyrodnicze WoPN?
- Woliński Park Narodowy – podstawowe fakty
- Ochrona przyrody w Wolińskim Parku Narodowym
- Najlepsze szlaki turystyczne w Wolińskim Parku Narodowym
- Flora WoPN
- Fauna WoPN
- Bezpieczeństwo w Wolińskim Parku Narodowym
- Praktyczne informacje dla odwiedzających Woliński Park Narodowy
- Ciekawostki o Wolińskim Parku Narodowym
- Ekoturystyka w Wolińskim Parku Narodowym
- Woliński Park Narodowy – najczęściej zadawane pytania
Woliński Park Narodowy – podstawowe fakty
Woliński Park Narodowy ustanowiony został w 1960 r. i obecnie obejmuje swoim zasięgiem środkowo-zachodnią część wyspy Wolin oraz obszarów wód morskich i wód Zalewu Szczecińskiego łącznie z przybrzeżnymi wyspami, o łącznej powierzchni 109,37 km2. Obszar ten w całości należy do województwa zachodniopomorskiego. Siedziba znajduje się w popularnym nadmorskim mieście Międzyzdroje, gdzie zlokalizowano również Muzeum Przyrodnicze WoPN.
Krajobraz WoPN kształtuje się od 11 tys. lat i zdominowany jest przez moreny polodowcowe, zwłaszcza morenę czołową stawiającą dzielnie odpór Bałtykowi na szerokości aż 15 km. Najwyższym wzniesieniem jest mierzące 115 m n.p.m. wzgórze Grzywacz. Morski klif miejscami sięga jednak aż 100 m wysokości, ale jego granica cofa się wskutek abrazji o ok. 80 cm rocznie.
Dominujące ekosystemy to lasy z przewagą sosny oraz wody morskie i śródlądowe, zajmujące aż 43% całkowitej powierzchni parku. Na uwagę zasługują liczne cieśniny wzdłuż wybrzeża oraz dwa jeziora będące częścią dawnej zatoki Zalewu Szczecińskiego: Wicko Wielkie i Wicko Małe. Ponadto w granicach parku zlokalizowane jest Pojezierze Wolińskie z czterema jeziorami śródlądowymi (Czajcze, Domysłowskie, Rabiąż i Warnowskie), a dodatkowo trzy jeziora powstałe po zalaniu kopalń kredy: jezioro Turkusowe, Gardno i Stara Kredownia.
Sztuczne jezioro Gardno w WoPN, źródło: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Ochrona przyrody w Wolińskim Parku Narodowym
W obrębie parku ustanowiono 7 obszarów ochrony ścisłej związanych z cennymi siedliskami starodrzewu buczyny pomorskiej, roślin storczykowatych, pasów szuwarów oraz lasów brzozowo-dębowych. Dodatkowo w otulinie WoPN znajduje się torfowiskowy rezerwat przyrody Łuniewo.
Większa część parku objęta jest Specjalnym Obszarem Ochrony Siedlisk „Wolin i Uznam” w ramach sieci Natura 2000. Zidentyfikowano tu aż 30 rodzajów siedlisk wymienionych w Dyrektywie siedliskowej UE. Ramiona rzeki Świny są natomiast objęte ochroną w ramach ostoi ptaków „Delta Świny” – naliczono tu 38 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG oraz 27 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi.
Aby ochronić ową bioróżnorodność i zachować ją dla kolejnych pokoleń, Dyrekcja parku wymaga od zwiedzających przestrzegania następujących zasad:
- WoPN zwiedzać można wyłącznie za dnia i tylko w ramach wyznaczonych szlaków;
- Odwiedzających obowiązuje zasada zachowania ciszy, tak aby nie płoszyć zwierząt.
- Nie należy zrywać żadnych roślin ani niszczyć runa leśnego.
- Nie wolno niszczyć gleby, skał i źródeł.
- Nie wolno łapać i zabijać żadnych zwierząt.
- Zabrania się stosowania otwarta ognia na terenie całego parku z wyjątkiem Wapnicy nad Jeziorem Turkusowym (po uprzednim otrzymaniu zgody Dyrekcji parku).
- Parkować można tylko w wyznaczonych miejscach.
- Na całym obszarze parku zakazane jest biwakowanie.
- Spacery z psem są na terenie WoPN zakazane.
Sporty wodne można uprawiać na wodach Zatoki Pomorskiej, Zalewu Szczecińskiego i wstecznej Delty Świny. Na Zatoce Pomorskiej do rekreacji udostępniono w szczególności pas jednej mili morskiej od brzegu na odcinku od 397 km do 411,7 km linii brzegowej. Na terenie parku nie ma jednak żadnych kąpielisk. Rybołówstwo rekreacyjne jest dozwolone tylko w ściśle określonych terminach na wybranych obszarach.
Brama wejściowa do WoPN w Międzyzdrojach, źródło: Andrzej Błaszczak, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Najlepsze szlaki turystyczne w Wolińskim Parku Narodowym
Przez obszar WoPN przebiegają trzy główne szlaki turystyczne o łącznej długości 60 km. Na ich trasie znajdują się wszystkie główne atrakcje parku, łącznie z różnorodnością ekosystemów przyrodniczych. Wszystkie trzy rozpoczynają się przy bramie siedziby Dyrekcji Parku.
Najpopularniejszy jest szlak zielony (15 km) wiodący przez Rezerwat Pokazowy Żubrów i największe w parku jezioro Czajcze. Szlak kończy się we wsi Kołczewo. Rodzinom z małymi dziećmi poleca się dojazd bezpośrednio nad jezioro Czajcze i krótszy spacer wzdłuż jego brzegów lub 2-kilometrowy odcinek szlaku od siedziby WoPN do Rezerwatu Pokazowego Żubrów.
Szlak niebieski (26 km) prowadzi przez stanowisko tajnej niemieckiej broni z okresu II wojny światowej nad słynące z pięknej barwy Jezioro Turkusowe. Dalej szlak zabiera nas na dwa punkty widokowe, Piaskowa Góra i Zielonka, oferujące fantastyczne panoramy okolicy. Kolejne przystanki obejmują neogotycki kościół w Lubinie, klifowe wybrzeże Zalewu Szczecińskiego i wiejskie krajobrazy Karnocic, Dargobądza, Mokrzycy Wielkiej, aż do wsi Wolin.
Szlak czerwony (19 km) wiedzie natomiast brzegiem Bałtyku i może być realizowany wybranymi etapami wzdłuż plaży. Atrakcje po drodze obejmują m.in. punkt widokowy Kawcza Góra, wieś Wisełka oraz latarnię morską Kikut.
Na szlakach pieszych WoPN dopuszczalna jazda rowerem. Przez teren parku biegnie szlak rowerowy EuroVelo 10, znany również jako Velo Baltica, który prowadzić z miejscowości Międzywodzie do Międzyzdrojów.
Mapa szlaków turystycznych na terenie WoPN; źródło: https://wopn.gov.pl/
Flora WoPN
Woliński Park Narodowy jest domem dla ponad 1300 gatunków roślin naczyniowych – wiele z nich to okazy rzadkie i chronione. W ekosystemie leśnym oprócz dominującej sosny i cennej buczyny wolińskiej na uwagę zasługują m.in. łęgi wiązowo-fiołkowe, olsy porzeczkowe oraz zespoły pomorskiego lasu brzozowo-dębowego z licznie występującym wiciokrzewem pomorskim (Lonicera periclymenum). W ramach storczykowej buczyny wolińskiej wyróżnia się siedem gatunków storczyków, łącznie z pięknym kruszczykiem rdzawoczerwonym (Epipactis atrorubens).
W nadmorskim borze bażynowym spotkać można typową dla klimatu morskiego bażynę czarną (Empetrum nigrum), liczne porosty, borówki brusznic, ale także kolejne cenne storczyki, w tym kojarzący się ze światem magii kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine). Bardzo ciekawym okazem jest również należąca do wrzosowatych korzeniówka pospolita (Monotropa hipopytis), która nie posiada w swoich tkankach chlorofilu, a odżywia się za pomocą związków ze strzępkami grzybów.
Do florystycznych ciekawostek WoPN należy również runo leśne z udziałem zimoziołu północnego (Linea borealis) i tworzącej mchowate poduchy bielistki siwej (Leucobryum glaucum). W ekosystemach wodnych kluczową rolę odgrywa fitoplankton, do którego należą niesławne sinice oraz okrzemki, oraz fitobentos, czyli gatunki glonów tworzących podwodne łąki. W strefie brzegowej można też spotkać urodziwe grążele żółte (Nuphar lutea) i grzybienie białe (Nymphaea alba), a ponadto liczne gatunki trzcin, rdestnic oraz tworzących charakterystyczne kępy jaskrów.
Wiciokrzew pomorski, źródło: Agnieszka Kwiecień, Nova, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Bażyna czarna, źródło: Maseltov, CC BY-SA 3.0 DE, via Wikimedia Commons
Fauna WoPN
Różnorodne siedliska leśne i wodne stwarzają atrakcyjne warunki życia dla różnorodnych gatunków zwierząt. Do najmniejszych należą szlachetne chrząszcze takie jak jelonek rogacz (Lucanus cervus) i kozioróg dębosz (Cerambyx cerdo), największymi są zaś jelenie oraz żyjące w zagrodzie pokazowej żubry.
W wodach morskich WoPN naliczono 20 gatunków ryb, a dodatkowo sporadycznie obserwuje się tu bardziej egzotycznych gości, takich jak złowiona w 2010 r. samica kongera europejskiego (Conger conger) o długości 165 cm i ciężarze ponad 22 kg. Dodatkowo w Zatoce Pomorskiej i Zalewie Szczecińskim występuje nawet 30 gatunków ryb słodkowodnych. Wśród ichtiofauny na uwagę zasługują gatunki wpisane do Polskiej Czerwonej Księgi, takie jak jesiotr zachodni (Acipenser sturio) czy piskorz (Misgurnus fossilis).
Zdecydowanie najliczniejszą gromadą zwierząt w WoPN są ptaki – z obserwowanych 220 gatunków 140 ma charakter lęgowy. Bliskość zbiorników wodnych stwarza doskonałe warunki m.in. dla bielika (Haliaeetus albicilla), który jest symbolem parku i największym drapieżnym ptakiem Polski. Ptactwo wodne reprezentują też liczne gatunki kaczek, perkozy, mewy i rybitwy. Z kolei siedliska wodno-błotne zamieszkują m.in. żuraw (Grus grus), rycyk (Limosa limosa), szlamik (Limosa lapponica) i ostrygojad (Haematopus ostralegus). Nie brakuje też ptaków trzcinowych, takich jak rokitniczka (Acrocephalus schoenobaenus) czy wąsatka (Panurus biarmicus). W lesie spotkać można natomiast m.in. dzięcioła czarnego (Dryocopus martius) i dzięcioła średniego (Dendrocopos medius), trzmielojada (Pernis apivorus) i dwa gatunki kani.
Zdecydowanie najwięcej emocji wśród odwiedzających wywołuje jednak możliwość dostrzeżenia dwóch morskich ssaków: foki szarej (Halichoerus grypus) oraz morświna zwyczajnego (Phocoena phocoena). Na lądzie nie brakuje natomiast lisów, borsuków, kun, ryjówek, saren, dzików i dzikich królików.
Bielik – symbol WoPN, Bielik, fot. shutterstock
Foka szara, fot. shutterstock
Bezpieczeństwo w Wolińskim Parku Narodowym
Zwiedzanie WoPN odbywa się na własną odpowiedzialność turysty. W związku z tym każdy z nas powinien starannie przemyśleć trasę wycieczki i odpowiednio się do niej przygotować, pamiętając, że pogoda nad morzem jest bardzo zmienna i trudna do precyzyjnego przewidzenia. Zagrożeniem jest zwłaszcza silny wiatr, który może łamać gałęzie i powalać drzewa. W czasie sztormów niebezpieczne jest zbliżanie się linii brzegowej oraz wypływanie w morze.
W żadnym razie nie należy zbliżać się do krawędzi klifów ani podejmować kąpieli na dziko. Wybrzeże Bałtyku bywa szczególnie zdradliwe ze swymi wstecznymi prądami i niską nawet latem temperaturą wody. Piesze wycieczki wzdłuż plaży w czasie gorących letnich dni stwarzają ryzyko udaru słonecznego lub cieplnej, więc należy zadbać o nakrycie głowy, lekką odzież ochronną oraz krem z filtrem przeciwsłonecznym. Na każdą pieszą turę, nawet tą najkrótszą, warto brać ze sobą butelkę z wodą.
Przed wyjściem w trasę należy zawsze sprawdzić aktualne komunikaty na stronie parku: https://wopn.gov.pl/. Oprócz prognozy pogody znajdują się tam informacje na temat utrudnień na szlakach wynikających na przykład z niedawnych sztormów. U podnóża klifu sporym ryzykiem bywają w takich sytuacjach osuwające się masy ziemne oraz wykorzenione drzewa.
Numery alarmowe:
Dyrekcja Parku – 0-91/ 386 4953
Straż parku – 537 777 132
Praktyczne informacje dla odwiedzających Woliński Park Narodowy
Aby wejść na teren Wolińskiego Parku Narodowego, należy zakupić bilet w cenie 10 zł (ulgowy 5 zł). WoPN oferuje również bilety weekendowe, tygodniowe oraz rodzinne, jak również bilety łączone obejmujące wstęp do parku ze wstępami do Zagrody Żubrów oraz Muzeum Przyrodniczego. Bilety można nabyć on-line na stronie internetowej parku lub:
- w kasie Muzeum Przyrodniczego lub Zagrody Pokazowej Żubrów;
- w automatach biletowych przy wejściach na szlaki.
Wejścia na szlaki rozmieszczone są m.in. w Międzyzdrojach, Warnowie, Wisełce, Wicku oraz Lubinie. Miejsce postojowe zorganizowano w Wapnicy nad Jeziorem Turkusowym, przy drodze 102 nieopodal Zagrody Żubrów, przy jeziorze Czajcze oraz w Międzyzdrojach przy bramie do parku. Dojazd do Międzyzdrojów jest możliwy drogą S3 ze Szczecina (ok. 1 godz.). Na tej samej trasie kursują również liczne pociągi oraz autobusy, a podróż trwa do 90 minut. Lokalne linie autobusowe pozwalają dogodnie przejeżdżać między różnymi miejscami parku, np. Międzyzdrojami a Kołczewem.
Muzeum Przyrodnicze w Międzyzdrojach działa od wtorku do soboty w godzinach od 9.00 do 17.00 w miesiące letnie oraz od 8.00 do 16.00 poza sezonem. Obiekt jest przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych i rodziców z wózkami. Zagroda Pokazowa Żubrów jest otwarta w sezonie od 10.00 do 18.00 (bez poniedziałków), a poza nim od 8.00 do 16.00 z wyjątkiem niedziel i poniedziałków.
Noclegi można dość łatwo zaplanować w Międzyzdrojach, a dodatkowo w obrębie Wolińskiego Parku Narodowego działa Baza Edukacyjna Biała Góra z pokojami na wynajem, zaś w ramach Kompleksu Edukacyjnego Grodno oferowane są pokoje oraz domki.
Ciekawostki o Wolińskim Parku Narodowym
Osadnictwo na wyspie Wolin sięga korzeniami na pewno młodszej epoki kamienia (4200-1700 r. p.n.e.). W ciągu kolejnych wieków kwitła tu kultura łużycka, a później obszar zasiedlały plemiona gockie. Słowianie dotarli na Wolin między IV a VI w., dając początek plemieniu Wolinian. Ich chrystianizacja i podporządkowanie władzy królów Polski miało miejsce dopiero w XII w. Do XIX w. jednak wyspa pozostawała w strefie starcia kultury słowiańskiej i germanizacji.
Same Międzyzdroje sięgają korzeniami XIII w., kiedy u popularnego traktu handlowego założono karczmę Misdroige. Przez setki lat miejscowość pozostała ubogą wsią rybacką, a dopiero ze wzrostem zainteresowania leczniczym aspektem kąpieli morskich na tutejszych plażach zaczęły powstawać pierwsze obiekty turystyczne. Na przełomie XIX i XX w. Międzyzdroje były już popularnym morskim kurortem, który przyciągał tysiące kuracjuszy.
W czasie II wojny światowej na obszarze dzisiejszego WoPN powstały niemieckie instalacja militarne, w tym wyrzutnie bomb V1 w pobliżu Lubina oraz poligon dla działa V3 w Wicku. Pozostałością po tych czasach są liczne bunkry, okopy i fundamenty.
Przyrodnicze walory Wolina długo nie były jednak doceniane. Na potrzebę ich ochrony zwrócił uwagę dopiero po wojnie prof. Adam Wodziczko z Uniwersytetu w Poznaniu. W samą inicjatywę założenia parku narodowego u ujścia Świny zaangażował się major Wojska Polskiego, Mieczysław Tarchalski, który w 1956 r. podjął pracę w Lasach Państwowych w Szczecinie. Projektowi przysłużył się również poseł Ziemi Szczecińskiej, prof. S. Zajączek. W pierwotnej formie zatwierdzonej przez Radę Ministrów 1960 r. WoPN obejmował jedynie 4844 ha samego lądu. W 1996 r. rozszerzono go o strefę wodną, dzięki czemu stał się pierwszym morskim parkiem w Polsce.
Stanowisko niemieckiej broni V3, źródło: Хрюша, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Ekoturystyka w Wolińskim Parku Narodowym
Międzyzdroje to miasto festiwalowe, w którym nie brakuje blichtru, komercji i głośnych rozrywek. To właśnie tutaj jednak rozpoczynają się wszystkie trzy główne szlaki WoPN. Przechodząc przez bramę parku warto więc zostawić za sobą klasyczne zwyczaje nadmorskiego turysty i zmienić się w cichego, pełnego szacunku gościa. Nie zapominajmy, że w tutejszych lasach i szuwarach żyją tysiące ptasich rodzin, a po gęstwinach wędrują nawet wilki.
Szczególną uwagę należy zwrócić na odpadki. Zdrowy rozsądek podpowiada, aby zawsze wyrzucać je do kosza, ale niekoniecznie w parku narodowym. Śmietniki na uczęszczanych szlakach szybko się bowiem zapewniają, a pozostawione w nich opakowania plastikowe, rozbite szkło czy nawet resztki żywności mogą być zagrożeniem dla lokalnego środowiska. Odpowiedzialny ekoturysta wszystko co przyniósł, zabiera więc z powrotem ze sobą, a dodatkowo podnosi i odpady pozostawione przez ignorantów.
Plaże Wolińskiego Parku Narodowego również należy traktować nieco inaczej niż klasyczne nadbałtyckie kąpieliska. To przede wszystkim żywy, dziki ekosystem, a nie miejsce pikników i letnich zabaw. Jeśli podczas wędrówki zaobserwujesz zwierzę, które może wymagać pomocy, nie próbuj udzielić mu jej sam! Poinformuj pracowników parku i oddal się nie niepokojąc gospodarzy.
Woliński Park Narodowy – najczęściej zadawane pytania
Z czego słynie Woliński Park Narodowy?
Najpopularniejsze atrakcje Wolińskiego Parku Narodowego to: Jezioro Turkusowe, Zagroda Pokazowa Żubrów, Wzgórze Gosań (najwyższy klif w Polsce), Kawcza Góra i Promenada Nadmorska, Rezerwat im. Brzozowskiego z unikalnymi lasami bukowymi, Muzeum Przyrodnicze WPN w Międzyzdrojach.
Czy można spotkać żubry w Wolińskim Parku?
Tak! W specjalnej Zagrodzie Pokazowej Żubrów można z bliska obserwować te majestatyczne zwierzęta, a także dziki, sarny i orły bieliki.
Ile kosztuje wejście do Wolińskiego Parku Narodowego?
Wstęp na wybrane szlaki i do obiektów edukacyjnych (np. muzeum, zagroda żubrów) jest biletowany. Ceny biletów są symboliczne i przeznaczone na ochronę przyrody. Bilet jednodniowy normalny do Wolińskiego Parku Narodowego kosztuje 7 zł, a ulgowy 3,50 zł.
Czy można nocować na terenie Wolińskiego Parku Narodowego?
Na terenie samego parku nie ma hoteli ani pól namiotowych, ale w okolicznych miejscowościach (Międzyzdroje, Wisełka, Lubin) znajduje się wiele opcji noclegowych.
Opublikowany: 12 czerwca, 2025
- Woliński Park Narodowy, https://wopn.gov.pl/, 10/05/2025;
- Woliński Park Narodowy; http://www.msw-pttk.org.pl/dokumenty/parki_narodowe/wolpn.html, 10/05/2025;
- „Woliński bielik” KWARTALNIK WOLIŃSKIEGO PARKU NARODOWEGO | ISSN 2956-7912, 02/2023;
- „Woliński bielik” KWARTALNIK WOLIŃSKIEGO PARKU NARODOWEGO | ISSN 2956-7912, 01(8)/2025;
- Zarządzenie nr 42/2022 w sprawie sposobów i zasad udostępniania Wolińskiego Parku Narodowego, BIP, Woliński Park Narodowy, 13 września 2022 ;
