Suseł moręgowany - opis, występowanie i zdjęcia. Zwierzę suseł moręgowany ciekawostki

Wiewiórki mogą chodzić tylko po drzewach! A wy co o tym sądzicie? Otóż są i takie wiewiórki, które wolą życie pod ziemią. Suseł moręgowany to przedstawiciel tzw. wiewiórek ziemnych. Jeszcze kilkanaście lat temu mogliśmy zapomnieć o obserwacjach tego zwierzęcia na polskich ziemiach. Na szczęście dzięki grupie pasjonatów suseł moręgowany wrócił na wcześniej zamieszkiwane terytoria i dobrze!

1. Suseł moręgowany jako jeden z dwóch
2. System alarmowy susła moręgowanego
3. “Zmartwychwstanie” susła moręgowanego

Suseł moręgowany jako jeden z dwóch

Obecnie w Polsce żyją dwa gatunki wiewiórek ziemnych - suseł moręgowany (Spermophilus citellus) oraz suseł perełkowany (Spermophilus suslicus). Oba ssaki są bardzo podobne do siebie, mają duże czarne oczy, zwinne małe rączki i w razie niebezpieczeństwa potrafią bronić zaciekle swoich włości. A różnice? Suseł perełkowany, jak sama nazwa wskazuje, posiada na sierści białe, regularnie ułożone, plamki z daleka przypominające “perły”, natomiast drugi gatunek - suseł moręgowany - jest szarobrązowo umaszczony, przy czym brzuch ma jaśniejszy od grzbietu. Dorasta do około 23 cm długości ciała i osiąga masę ciała 350 gramów. Ogon stanowi ¼ długości całego ciała. Sierść na nim rosnąca składa się z dłuższych włosów niż na grzbiecie. Kiedy ssak ma powody do ekscytacji, wówczas stroszy je, przez co ogon sprawia wrażenie szczotki do ścierania kurzu. Z tyłu głowy, tuż za oczami umieszczone są uszy, praktycznie niewidoczne spod sierści.

Wprawne oko dostrzeże niewielki, ciemny otwór, ale małżowiny usznej próżno szukać, jest bowiem bardzo, ale to bardzo zredukowana do niezbędnego minimum. Wynika to zapewne z faktu życia tych zwierząt pod ziemią. Duże małżowiny utrudniałyby poruszanie się w stosunkowo wąskich korytarzach. Inną cechą ułatwiającą podziemne życie jest obecność wibrysów na pyszczku zwierzęcia. Te tzw. wąsy czuciowe umożliwiają zwierzęciu poruszanie się w ciemnych przestrzeniach, w których trudno cokolwiek zauważyć. Kończyny krótkie wyposażone w długie pazury umożliwiające kopanie. Dymorfizm płciowy trudno dostrzec, bowiem jedyna cecha pozwalająca odróżnić samca od samicy to wielkość. Zazwyczaj samce osiągają większe wymiary niż samice. Tereny zamieszkiwane przez susły moręgowane to przestrzenie otwarte - łąki, pagórki, pastwiska, ugory czy nasłonecznione stoki. Unika gęstych zarośli, zwłaszcza niskich zakrzaczeń czy też obszarów leśnych. Istotnym elementem zajmowanego siedliska stanowi także niski poziom wód gruntowych, co ułatwia ssakom kopanie głębokich nor sięgających nawet dwóch metrów głębokości.  

System alarmowy susła moręgowanego

Susły moręgowane należą do zwierząt kolonialnych. Co to oznacza? Ssaki te mieszkają w stosunkowo dużych zagęszczeniach na zajmowanym przez siebie terenie. Tam, gdzie zaobserwujecie jednego susła moręgowanego możecie być przekonani, że jest ich zdecydowanie więcej. Struktura kolonii z reguły wygląda tak, że wiewiórki tworzą rodziny zajmujące kilka norek, a te z kolei sąsiadują z innymi niespokrewnionymi zwierzętami. Zazwyczaj kolonie susłów liczą 20 - 200 osobników, chociaż znane są przypadki, gdzie dane terytorium zamieszkiwało nawet kilka tysięcy wiewiórek. Życie w tak dużych skupiskach spowodowało, że ssaki wytworzyły unikalny, charakterystyczny dla tego gatunku system ostrzegawczy. Najprawdopodobniej bez tej zdobyczy ewolucyjnej częstotliwość skutecznych ataków ze strony drapieżników, zwłaszcza tych skrzydlatych, byłaby zdecydowanie wyższa. Na czym polega ten fenomen? Susły moręgowane prowadzą dzienny tryb życia. Za dnia żerują, toczą boje o samice, walczą o terytoria, dzieci baraszkują ze sobą - ogólnie długość dnia słonecznego wyznacza im ich życiową aktywność, na którą poświęcają mnóstwo czasu. Żeby to wszystko mogło się odbywać w błogiej, a nawet idyllicznej atmosferze, ktoś musi stać na straży stada, czuwać, kontrolować, wreszcie czynnie obserwować okolicę. Do tego celu zostają wyznaczeni “strażnicy”. Te osobniki także żerują, także uczestniczą w innych aktywnościach, ale mają za zadanie wykrycie zagrożenia oraz poinformowanie stada, dlatego ich czujność jest podwyższona, w stanie ciągłej gotowości. Susły co jakiś czas odrywają się od swoich powinności i zerkają czy przypadkiem coś podejrzanego nie ma miejsca w najbliższej okolicy. Jeżeli zostanie przezeń dostrzeżone jakieś niebezpieczeństwo, wtedy wszczynają alarm. Alarm złożony z przeróżnych dźwięków - przeważnie jest to przeciągły, wysoki gwizd. Wzbudza on niepokój wśród reszty stada, zwierzęta stają słupka, przyglądają się zagrożeniu. Już wiedzą, że muszą mieć się na baczności, natomiast jeśli “strażnik” uzna, że zagrożenie jest na tyle niebezpieczne, by się schronić przed nim, wówczas wydaje z siebie modulowany gwizd będący znakiem, że należałoby się schronić. Wówczas wszystkie zwierzęta uciekają do swoich nor, tak by zniknąć z oczu drapieżnika, tym samym utrudnić mu polowanie i co najważniejsze nie dać się złapać. Pozostają jedynie najstarsze oraz najsilniejsze osobniki, które próbują swoich sił w potyczkach czy to z pustułkami, czy to lisami. Od jednego znajomego przyrodnika słyszałem opowieść o suśle, który stojąc słupka pokazywał swoje zęby, tak jakby chciał zaatakować przeciwnika, a także wymachiwał przednimi łapkami chcąc uderzyć swojego wroga. Wiewiórka nawet próbowała podskakiwać, wykonując przy tym różnorakie akrobacje. Ostatecznie łowca odpuścił, a susły przetrwały atak i z powrotem wróciły na pole, na którym dość szybko zajęły się tym, co robiły wcześniej.

“Zmartwychwstanie” susła moręgowanego

Przyczyny wyginięcia susła moręgowanego z polskich ziem są wielorakie. Nie można dopatrywać się pojedynczego czynnika, który diametralnie zmienił czy to środowisko, czy to miałby znacząco wpłynąć na behawior zwierząt lub bazę żerową. Według badaczy należy przyjrzeć się dwóm czynnikom - nadmiernym oraz całkowitym braku użytkowania ziem rolnych. Tam, gdzie postąpiło rolnictwo intensywne susły nie miały szans na to, by stworzyć kolonie oraz pozyskać odpowiedni dla siebie pokarm. Z kolei z drugiej strony, czyli w miejscach gdzie powstały nieużytki, tam nastąpiła sukcesja drzew i krzewów, co spowodowało całkowity zanik przestrzeni do życia. Ostatnie doniesienia o susłach moręgowanych pochodziły z roku 1973 z okolic Góry Św. Anny, Kamienia Śląskiego i Siedlca, czyli miejscowości położonych na dzisiejszej opolszczyźnie. Tam też rozpoczęto przywracanie tego gatunku Polsce. Pierwsze susły moręgowane wciedono do środowiska w miejscowości Kamień Śląski. Obecnie tamtejsza kolonia tych wiewiórek liczy około 700 czynnych nor, jest stabilna i ma się całkiem dobrze. Później susły moręgowane osiedlano w okolicach Siedlca, Góry Św. Anny, Głębowic na Dolnym Śląsku, Rościławic i Jakubowa Lubińskiego. Dzięki przyrodnikom z PTOP “Salamandra” znowu możemy podziwiać te zwierzęta po upływie kilkudziesięciu lat od ich ostatniej obserwacji na początku lat 70. ub. wieku.Populacja susła moręgowanego nie miałaby szans na powrót, gdyby nie działania przyrodników skupionych wokół PTOP “Salamandra” oraz kilku innych organizacji, które współpracują ze stowarzyszeniem przy okazji projektu reintrodukcji susła moręgowanego na naszych ziemiach. Czapki z głów przed tymi ludźmi, bo różnorodność biologiczna to nasze dziedzictwo, którego zachowanie należy do niezwykle trudnej powinności, a przywrócenie gatunku, który wyginął to wyczyn zasługujący na największe uznanie.

Bibliografia