Recykling polega na odzyskiwaniu surowców wtórnych i ich ponownym przetwarzaniu w procesie produkcyjnym w celu uzyskania materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub innym. Wykorzystywać można w ten sposób, nawet wielokrotnie, substancje zawarte w odpadach lub poszczególne materiały. Jak przedstawiają się kwestie związane z odzyskiem i recyklingiem odpadów w Polsce i na świecie?

Cel recyklingu

Przetwarzając surowce wtórne ograniczamy wykorzystanie surowców pierwotnych, co przyczynia się do ochrony naturalnych zasobów. Odzyskiwanie i przetwarzanie redukuje także ilość odpadów, tym samym ilość miejsca na składowiskach. Wreszcie, wykorzystywanie surowców, które są nośnikami energii, jest elementem oszczędnego gospodarowania energią. Podstawową zasadą recyklingu jest maksymalizacja ponownego wykorzystania tych samych materiałów, przy najmniejszym nakładzie surowcowym i energetycznym potrzebnym do ich przetworzenia.

Co nadaje się do recyklingu?

Śmieci wytworzone w domach powinny być zbierane w gospodarstwach domowych i przekazywane do oznakowanych pojemników, z zachowaniem podziału na rodzaj materiałów. W gminach najczęściej prowadzi się segregację kontenerową. Odpady komunalne nadające się do przetworzenia można podzielić na 4 podstawowe grupy: papier, plastik, szkło, metale.

Recykling papieru

Papier jest produkowany na świecie w ilości 318 mln ton rocznie. Przy czym statystyczny Polak zużywa rocznie ponad 60 kg papieru. Wykorzystanie makulatury ogranicza eksploatację drewna pochodzącego z lasów (tona makulatury pozwala oszczędzić 17 drzew). Przetwarzając makulaturę oszczędzamy wodę, zmniejszamy zanieczyszczenie powietrza przez papiernie oraz zyskujemy miejsce na składowiskach. Powtórne wykorzystanie tony papieru to oszczędność 1476 litrów ropy, 26 tys. litrów wody i 7 m³ miejsca na składowisku.

Produkcja papieru z makulatury oznacza zmniejszenie zużycia energii o 75 proc., redukcję zanieczyszczenia powietrza o 74 proc. a ilości ścieków przemysłowych o 35 proc. Zbiórka papieru i makulatury jest prowadzona przy pomocy pojemnika oznakowanego kolorem niebieskim.

Do niebieskiego pojemnika na papier wrzucamy: gazety, książki w miękkich okładkach lub po usunięciu twardych, katalogi, prospekty, tekturę, worki papierowe, papier pakowy, ścinki drukarskie. Czego nie można wrzucać do pojemnika na papier? Opakowania z jakąkolwiek zawartością, lakierowany lub foliowany papier z folderów reklamowych, tapety, kalki, papier termiczny, zatłuszczony i brudny papier (jeśli jest to fragment wystarczy go oderwać), opakowania wielomateriałowe (tzw. kartoniki, opakowania tetra pak), artykuły higieniczne – tego pod żadnym pozorem nie umieszczamy w pojemniku niebieskim.

Recykling tworzyw sztucznych

W polskich gospodarstwach produkuje się 1,5 mln ton odpadów tworzyw sztucznych rocznie. Aż 60 proc. z nich nie jest poddawanych ponownemu przetworzeniu – wynika z danych Fundacji Plastics Europe Polska. Tworzywa sztuczne, pozyskiwane z przerobu ropy naftowej, są groźne dla środowiska naturalnego, gdyż proces ich rozkładu wynosi nawet kilka tysięcy lat. Porzucone, niezagospodarowane odpady uwalniają toksyczne substancje, które następnie przenikają do gleb i wód gruntowych. Niebezpieczne jest również samodzielne spalanie tworzyw sztucznych, z uwagi na uwalniane substancje trujące. Dlatego ważne jest przetwarzanie plastiku.

– Około 900 tys. ton śmieci jest bezpowrotnie traconych. Reszta jest odzyskiwana , czy to w recyklingu – 24 proc., czy przez odzysk energii – około 17 proc. Na tle Unii Europejskiej te wyniki nie są najlepsze. Unia Europejska składuje tylko ok. 30 proc., dużo więcej odzyskuje w procesie odzysku energii – 37 proc. i w recyklingu – 26 proc. – mówi Kazimierz Borkowski, dyrektor zarządzający Fundacji PlasticsEurope Polska.

Opakowania PET można przetwarzać na włókna i przędze, folie, oleje opałowe, a nawet meble. Zbiórkę tworzyw sztucznych prowadzi się za pomocą pojemników w kolorze żółtym.

Do żółtego pojemnika wrzucamy: puste butelki plastikowe po różnych napojach (np. typu PET), puste butelki plastikowe po kosmetykach i środkach czystości (np.: po szamponach, płynach), plastikowe opakowania po żywności (np.: kubki po jogurtach, margarynach), plastikowe koszyczki po owocach, folie i torebki z tworzyw sztucznych, czyste kanistry plastikowe, opakowania stalowe i aluminiowych (puszki, pudełka, folie itp).

Z kolei opakowania po medykamentach i butelki po olejach spożywczych i silnikowych oraz smarach, puszki i pojemniki po farbach i lakierach, opakowania po środkach chwasto i owadobójczych, zabawki, sprzęt AGD nie mogą się znaleźć w żółtym pojemniku.

Recykling szkła

Szkło jest doskonałym surowcem wtórnym, z uwagi na to, że może być przetworzone bezstratnie na identyczne opakowanie, jakim było poprzednio. Mimo że odpady szklane nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla środowiska, ich ponowne wykorzystanie niesie za sobą korzyści ekologiczne.

Wykorzystanie stłuczki szklanej niweluje poziom emisji dwutlenku węgla i trujących związków, towarzyszących produkcji szklanych opakowań. Wpływa także na zmniejszenie ilości odpadów tego typu na wysypiskach. Zbiórkę szkła prowadzi się za pomocą pojemników do segregacji, w kolorze białym dla szkła bezbarwnego lub zielonym dla szkła kolorowego.

Do pojemnika na szkło wrzucamy szkło opakowaniowe czyli butelki szklane, słoiki, szklane opakowania po kosmetykach. A czego nie wrzucamy? Szkła płaskiego (szyby okienne i samochodowe, szkła zbrojonego, luster, szklanek, kieliszków, szkła kryształowego, naczyń żaroodpornych, ceramiki (fajans, porcelana, naczynia typu arco, doniczki, miski, talerze), szkła okularowego, żarówek, świetlówek, kineskopów, szklanych opakowań farmaceutycznych i chemicznych.

Recykling odpadów aluminiowych

Dlaczego warto odzyskiwać aluminium. Po pierwsze  − odpady aluminiowe nadają się w całości do recyklingu, a proces można przeprowadzać wielokrotnie bez strat w jakości materiału. Po drugie − złoża boksytu (rudy aluminium), z którego otrzymuje się aluminium, nie odnawiają się.

W Polsce recykling opakowań aluminiowych stoi na wysokim poziomie. Wykorzystanie odpadów aluminiowych to korzyść ekologiczna, gdyż produkcja aluminium ze złóż boksytu wiąże się ze skażeniem gleby, wód i powietrza. Poprzez odzysk i recykling aluminium, zanieczyszczenie powietrza zmniejsza się o 95 proc., wód o 97 proc., a zużycie energii jest zredukowane o 95 proc.. Metale są zbierane do pojemników w kolorze szarym.

Opakowania stalowe i aluminiowe (puszki, pudełka, folie itp), podobnie jak odpady z tworzyw sztucznych, wrzucamy do pojemnika żółtego.

Polskie realia i obowiązki wobec Unii

Każdy mieszkaniec Polski wytwarza w ciągu roku około 300 kg śmieci, co w skali kraju daje rocznie ok. 12 mln ton odpadów. Odpady to obecnie największy problem ekologiczny w Polsce. W naszym kraju ponad 73 proc. odpadów komunalnych trafia na składowiska (Eurostat 2012 r.), co jest zdecydowanie powyżej średniej europejskiej (w Unii Europejskiej średnio 38 proc.).

W niektórych krajach, takich jak Niemcy, Holandia, Belgia, Dania czy Szwecja na wysypiska trafia ich nawet mniej niż 10 proc. (2006 r.), a to dzięki poddawaniu zbieranych odpadów procesom spalania, recyklingu i odzysku.

Zmienić ma to obowiązująca ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21), która, w przeciwieństwie do wcześniejszych przepisów − jest zgodna z prawem unijnym. Ustawa ta przyjmuje pewną hierarchię sposobów postępowania z odpadami: Chodzi m.in. o zapobieganie powstawaniu odpadów, ograniczanie ich wytwarzania, zmniejszanie negatywnego oddziaływania na środowisko oraz przygotowanie do ponownego użycia i wykorzystania.