Substancja » Opis » co to? » Definicja pojęcia
Ekologia.pl Wiedza Encyklopedia substancja
Definicja pojęcia:

substancja

Substancja — Substancja – w naukach przyrodniczych, technicznych oraz medycznych, oznacza materię o niezerowej masie spoczynkowej, czyli pierwiastki chemiczne, związki chemiczne i ich mieszaniny.

Substancja chemiczna (substancja czysta, chemikalia (tylko liczba mnoga) – substancja jednorodna, o stałym, określonym składzie chemicznym, jakościowym i najczęściej także ilościowym. Do substancji chemicznych zalicza się też bertolidy, substancje niespełniające (pod względem ilościowym) kryterium stałości składu.

Do substancji chemicznych nie zalicza się mieszanin (jednorodnych i niejednorodnych). Nazywa się je preparatami chemicznymi lub substancjami złożonymi.

Substancja prosta – pierwiastek w stanie wolnym. Niektóre pierwiastki mogą występować w formie kilku substancji prostych, typowym przykładem jest węgiel, który występuje w formie diamentu, grafitu i fullerenu.

Substancja zapachowa – substancja lotna o silnym (tzn. łatwo wyczuwalnym dla ludzi), zwykle przyjemnym zapachu. Określenie to stosuje się zarówno do związków chemicznych, wywołujących wrażenie węchowe (wonnych substancji chemicznych), jak i do mieszanin wywołujących określoną reakcję węchu u człowieka.

Mieszaniny, fot. pixabay.com

Substancjami zapachowymi nazywa się:


Substancja endogenna (związek endogenny) – związek chemiczny wytwarzany przez organizm, który go potrzebuje.

Substancja egzogenna (związek egzogenny) – związek chemiczny, który nie może być syntetyzowany przez określony organizm, chociaż bierze udział w procesach biochemicznych przebiegających w nim.

Substancja czynna (w farmacji) substancja aktywna – związek chemiczny wchodzący w skład leku, która swoim działaniem wywołuje efekt terapeutyczny.

Substancja psychoaktywna, substancja psychotropowa – związek chemiczny oddziałujący na ośrodkowy układ nerwowy przez bezpośredni wpływ na funkcje mózgu, efektem tego oddziaływania są czasowe zmiany w postrzegania, nastroju, świadomości i zachowaniu.

Olejki eteryczne, fot. pixabay.com

Substancja biała (w anatomii) istota biała – tkanka, jeden z dwóch (obok substancji szarej) podstawowych składników ośrodkowego układu nerwowego. Są to dobrze unaczynione skupiska dendrytów i aksonów, których ciała znajdują się w substancji szarej. Substancja biała leży pod korą mózgu i tworzy różne szlaki łączące poszczególne obszary kory oraz obszary pozakorowe. Także ciało modzelowate (tzw. spoidło wielkie) jest jej częścią.


Odwrotne położenie istoty białej występuje w rdzeniu przedłużonym i rdzeniu kręgowym. Znajduje się dookoła centralnie położonej istoty szarej.

Substancja szara (w anatomii) istota szara – skupisko ciał komórek nerwowych, wspólnie z substancją białą buduje ośrodkowy układ nerwowy

W mózgowiu istota szara znajduje się na powierzchni mózgu i móżdżku i  tworzy tzw. korę mózgu i korę móżdżku; występuje także w leżących w głębi mózgowia, otoczonych substancją białą skupiskach zwanych jądrami; są to m.in. jądra wzgórza, jądra podstawy, jądra pnia mózgu. Substancja szara w rdzeniu kręgowym jest położona wewnątrz substancji białej i w przekroju poprzecznym tworzy charakterystyczny kształt litery H.

fot. pixabay.com

Substancja – aspekt prawny

Substancja jest ważnym pojęciem używanym w aktach prawnych Unii Europejskiej dotyczącym bezpieczeństwa używania, oznakowania i klasyfikacji chemikaliów.

Substancja jest określona jako: „Pierwiastek chemiczny lub jego związki w stanie, w jakim występują w przyrodzie lub zostają uzyskane za pomocą procesu produkcyjnego, z wszelkimi dodatkami wymaganymi do zachowania ich trwałości oraz wszelkimi zanieczyszczeniami powstałymi w wyniku zastosowanego procesu, wyłączając rozpuszczalniki, które można oddzielić bez wpływu na stabilność i skład substancji.” w Rozporządzeniu CLP (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin) i w Rozporządzeniu REACH (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1907/2006 regulujące kwestie stosowania chemikaliów, poprzez ich rejestrację i ocenę oraz, w niektórych przypadkach, udzielanie zezwoleń i wprowadzanie ograniczeń obrotu. dotyczącym rejestracji chemikaliów).


Według tych aktów prawnych do substancji chemicznych nie zalicza się mieszanin (preparatów).

Substancje niebezpieczne według Prawa ochrony środowiska (ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. , Dz.U. 2001 Nr 62 poz. 627, z późn. zm ) to jedna lub więcej substancji albo mieszanin substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska</a>; substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii.

fot. pixabay.com
Bibliografia:
  1. Chemia ogólna – cząsteczki, materia, reakcje, Loretta Jones, Peter Atkins, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
  2. Podstawy chemii dla kandydatów na wyższe uczelnie, K.M. Pazdro, Wydawnictwo Edukacyjne, Warszawa 1991.
  3. Biologia, Eldra Pearl Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Claude A. Villee, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996.
  4. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006. (Rozporządzenie CLP)
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Znaki ekologiczne
Shopping Guide
Shopping Guide
4.9/5 - (16 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments