Czy wzmożone pragnienie może oznaczać chorobę? Sprawdź, dlaczego chce Ci się pić
Choć uważane za mniej uciążliwe niż głód, pragnienie jest jednym z najważniejszych reakcji ochronnych naszego organizmu, który złożony jest przecież przede wszystkim z wody. Bez niego wiele ludzi szybko doprowadziłoby się do groźnego dla życia odwodnienia. Ale częste i wzmożone pragnienie bywa też ważnym symptomem, który świadczyć może o zaburzeniach fizjologicznych, a nawet chorobach.
Trudno jest jednoznacznie określić, co to jest pragnienie. Większość ludzi definiuje to odczucie jako drapanie w tyle gardła, suszenie w ustach i wewnętrzny przymus poszukiwania czegoś do picia. Organizm podświadomie próbuje kierować nas w kierunku wody, walcząc o utrzymanie homeostazy – pragnienia doświadczają w ten sam sposób wszystkie ssaki i ptaki.
Jak działa pragnienie?
Gdy nie pijemy, poziom wody w organizmie spada, co wywołuje kaskadę dalszych zjawisk. Przede wszystkim zmniejsza się objętość krwi w organizmie, przez co może dojść do zmian w ciśnieniu krwi. Niedostatek wody oznacza również, że stężenie soli i innych minerałów rośnie, co z kolei wpływa na osmotyczność płynów fizjologicznych. Ta ostatnia musi jednak utrzymywać się we wąskim przedziale dopuszczalnych stężeń, aby komórki ciała mogły dobrze działać. Dodatkowo organizm potrzebuje wodę, aby skutecznie transportować składniki odżywcze, eliminować toksyny z ustroju oraz „oliwić” nasze stawy.
Według naukowców w mózgu jest specjalny ośrodek nazwany lamina terminalis, który odpowiada za fizyczną reakcję znaną pragnienie. Znajduje się on poza barierą krew-mózg, co oznacza, że nie jest chroniony przed przenikaniem toksyn, bakterii i wirusów z krwioobiegu. Dzięki tej lokalizacji jest jednak w stanie lepiej monitorować poziom wody w komórkach. Lamina terminalis „zbiera” też informacje na temat ciśnienia i objętości krwi oraz czasu ostatniego posiłku, który może wpływać na poziom soli w organizmie. Gdy werdykt o braku wody zostanie postawiony, sygnał o nim przesyłany jest dalej do mózgu, gdzie rodzą się konsekwencje w postaci odczuwania pragnienia oraz modyfikacji pracy nerek i serca.
Warto jeszcze wyjaśnić, że spadek wody w organizmie przyjmuje dwie różne postacie:
- Wewnątrzkomórkową, która wynika ze wzrostu osmotyczności płynów ustrojowych, które „wyciągają” wodę z komórek, kurcząc je;
- Pozakomórkową, która wynika ze spadku objętości krwi, np. wskutek krwotoku.
W przypadku tej pierwszej pojawia się samo pragnienie; w przypadku drugiej człowiek odczuwa również „apetyt” na sól.
Tabela przedstawiająca najczęstsze przyczyny wzmożonego pragnienia; opracowanie własne
Częste pragnienie – przyczyny
Najczęstszą przyczyną pojawienia się pragnienia jest oczywiście niedostateczna ilość wody w organizmie. Pojawia się ona, gdy pijemy za mało lub nadmiernie się pocimy, ale także jako konsekwencja wymiotów czy biegunki. W przypadku tych ostatnich dolegliwości złe samopoczucie wynikające z grypy żołądkowej czy zatrucia pokarmowego może niestety przytłaczać poczucie pragnienia, co stwarza poważne ryzyko odwodnienia – do picia podczas biegunki lub wymiotów należy więc zmuszać się nawet, jeśli pragnienia nie odczuwamy.
Poza tym pragnienie może być reakcją organizmu na wcześniejszy pokarm lub napój. Słone przekąski zwiększają poziom minerałów we krwi, więc mózg doprasza się o więcej wody, aby wyrównać stężenie płynów fizjologicznych. Z kolei alkohol czy kawa działają odwadniająco i również budzą potrzebę picia.
Wzmożone pragnienie bywa także skutkiem ubocznym przyjmowania leków. W szczególności mowa o środkach moczopędnych, lekach antypsychotycznych oraz licie.
Wzmożone pragnienie jako symptom choroby
Silne i powtarzające się pragnienie, które nie jest wynikiem przyjmowania niedostatecznej ilości płynów może zwiastować poważniejsze problemy zdrowotne. Pragnienie w połączeniu z potrzebą częstego oddawania moczu, ciągłym zmęczeniem i niewyjaśnioną utratą wagi to klasyczne symptomy cukrzycy.
W tym przypadku nadmiar glukozy we krwi zmusza nerki do zwiększonej produkcji moczu, gdyż organizm próbuje chronić się i cukier wypłukiwać. Mózg rejestruje z kolei zwiększone wydalanie płynów i uruchamia pragnienie, aby uzupełnić ewentualny niedobór wody. Tylko odpowiednia terapia jest w stanie przywrócić ciału harmonię i zredukować nieprzyjemne symptomy. Zaprzestanie insulinoterapii lub błędne stosowanie leków może niestety prowadzić do kwasicy ketonowej, czyli zaburzeń przemiany węglowodanowej, które również objawiają się wzmożoną potrzebą picia.
Silne i uporczywe pragnienie bywa też oznaką moczówki prostej, choroby, która polega na niezdolności do zagęszczania moczu wskutek niedoboru wazopresyny. Organizm zaczyna wydalać ogromne ilości moczu, co skutkuje potrzebą picia dużej ilości płynów, a dalej odwodnieniem (wskutek braku elektrolitów) i upośledzeniem krążenia.
Rzadziej przyczyną pragnienia bywają anemia sierpowata lub zaburzenia psychiczne, takie jak schizofrenia.
Ciężarne często odczuwają wzmożone pragnienie, fot. envato
Wzmożone pragnienie w ciąży
Poczucie częstego pragnienia w połączeniu z częstym siusianiem może być również klasycznym objawem ciąży. To zupełnie normalne i nie powinno być powodem do zmartwienia. W drugim trymestrze wzmożone pragnienie może już jednak wskazywać na rozwój cukrzycy ciążowej, czyli stanu podwyższonej glukozy we krwi. Aby ją wykryć przyszłym mamom ok. 20 tygodnia ciąży wykonuje się rutynowo test obciążenia glukozą, czyli tzw. „krzywą cukrową”.
Pragnienie – pytania i odpowiedzi
Z czego wynika nadmierne pragnienie?
Najczęściej wzmożone pragnienie jest wynikiem odwodnienia organizmu lub skutkiem ubocznym leków. Bywa też podstawowym objawem cukrzycy.
Jakie posiłki i napoje wzmagają pragnienie?
Mocno słone i słodkie pokarmy, a także napoje alkoholowe i kofeinowe sprawiają, że chce się nam bardziej pić.
Co pić, aby ugasić pragnienie?
Pragnienie najlepiej gasi woda. Dobre alternatywy do woda kokosowa oraz niesłodzona herbata ziołowa lub owocowa.
Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
- „The Neuroscience of Thirst: How your brain tells you to look for water” Michelle Frank, https://sitn.hms.harvard.edu/flash/2019/neuroscience-thirst-brain-tells-look-water/, 9/07/2024;
- “Thirst” David E. Leib i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5957508/, 9/07/2024;
- “Thirst” NHS, https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/nutritional/thirst/, 9/07/2024;
- “Thirst” Rebecca Valdez, https://www.verywellhealth.com/thirst-symptoms-causes-and-treatment-5272055, 9/07/2024;
- “Polydipsia” Cleveland Clinic, https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/24050-polydipsia, 9/07/2024;
