Do rodziny ustnikowatych (Chaetodontidae) należy około 114 gatunków, które żyją tylko w wodach oceanicznych. Zamieszkują wody tropikalnej i umiarkowanej strefy Oceanu Atlantyckiego oraz Oceanu Indyjskiego i Spokojnego. Pierwsze skamieniałości pochodzą z trzeciorzędu, z epoki eocenu.
Okrągłe, wysokie, bocznie spłaszczone ciało jest najczęściej jaskrawo ubarwione. Płetwa grzbietowa jest pojedyncza, składa się z 6 do 16 promieni twardych oraz z 15 do 30 promieni miękkich. Płetwa ogonowa najczęściej posiada 3 promienie twarde oraz od 14 do 23 promieni miękkich. Całe ciało pokrywają łuski, które rozchodzą się również na płetwę odbytową oraz grzbietową. Posiadają małe usta położone symetrycznie. Występują w różnorodnym ubarwieniu, w wielu przypadkach na głowie znajduje się pasek przechodzący centralnie przez oko ryby. Cechą charakterystyczną jest także obecność ciemnej, dużej kropki w tylnej części ciała ryby, służy ona do zmylenia drapieżników. Najczęściej są to gatunki zamieszkujące rejony raf koralowych, prowadzące dzienny tryb życia. Żywią się głównie polipami oraz czułkami koralowców, małymi bezkręgowcami, jajami ryb oraz glonami morskimi. Niektóre z gatunków również są planktonożerne. Posiadają ikrę pelagiczną.
