Krzyżak dwubarwny (Araneus marmoreus)

Biologia

Krzyżak dwubarwny jest dużym pająkiem należącym do rodziny krzyżakowatych (Araneidae), liczącej ok. 1500 gatunków. Ze względu na bardzo zmienne ubarwienie, łatwo pomylić krzyżaka dwubarwnego z krzyżakiem łąkowym (Araneus quadratus), nieco trudniej z krzyżakiem ogrodowym (Araneus diadematus). Krzyżak dwubarwny występuje w całej Holarktyce, w Polsce jest rozpowszechniony, choć mniej liczny niż krzyżak ogrodowy. Podobnie jak inne krzyżakowate, poluje na owady przy pomocy sieci rozpiętej pomiędzy krzewami czy niskimi drzewami, czasem wykorzystując również płoty i barierki.

Wygląd

Krzyżak dwubarwny osiąga długość do 7 mm w przypadku samców i do 14 mm w przypadku samic. Tak jak u większości pająków, samice są znacznie masywniejsze od samców. Podobnie jak u spokrewnionych gatunków, uwagę obserwatora zwraca zaokrąglony i żywo ubarwiony odwłok samic krzyżaka dwubarwnego. Ubarwienie odwłoka jest u tego gatunku bardzo zmienne. U podstawowej odmiany barwnej krzyżaka dwubarwnego (var. marmoreus) na odwłoku występuje delikatny, koronkowy wzór na zmiennym tle (od białawgo przez żółtozielony lub pomarańczowy aż po ciemnobrązowy), z mniej lub bardziej wyraźnymi jasnymi i ciemnymi plamami. Cechą zazwyczaj, choć nie zawsze odróżniającą tę odmianę krzyżaka dwubarwnego od krzyżaka łąkowego jest ciemniejszy i wyraźniej odgraniczony wzór “liścia dębu” na odwłoku (tzw. folium). U drugiej, znacznie bardziej charakterystycznej odmianie barwnej krzyżaka dwubarwnego (var. pyramidalis), odwłok jest jednolicie jasnożółty, z kontrastową, brązową, klinowatą plamą na tylnej części odwłoka.

Występowanie

Krzyżak dwubarwny ma rozmieszczenie holarktyczne – występuje w całej Europie przez północną Azję wraz z Syberią aż po Amerykę Północną (na południe sięgając aż po Teksas). Krzyżak dwubarwny preferuje chłodniejsze i wilgotniejsze siedliska niż spokrewnione gatunki – mogą być to mokradła, doliny potoków, a także wilgotne lasy.

Pokarm

Krzyżak dwubarwny, podobnie jak inne pająki, jest drapieżnikiem. Będąc pająkiem sieciowym, w zdobywaniu ofiary polega na budowanej przez siebie sieci łownej. Sieć krzyżaka dwubarwnego jest ‘klasyczną’ pajęczą siecią, podobną do tej budowanej przez krzyżaka ogrodowego. W przeciwieństwie do tego bardziej znanego gatunku, krzyżak dwubarwny nie czatuje na ofiarę na środku swojej sieci, a w zbudowanej z jedwabistej pajęczyny kryjówce ukrytej wśród liści. Kryjówka jest połączona z siecią “linką sygnalizacyjną”, więc pająk może łatwo odbierać drgania wytwarzane przez szamoczącą się w sieci ofiarę. Zasadniczo ofiary mniejsze niż 2 mm nie są interesujące dla dorosłych pająków (szczególnie dużych samic), i mogą być przez krzyżaka dwubarwnego ignorowane.

Rozród

Cykl życiowy krzyżaka dwubarwnego zamyka się w jednym sezonie. Dojrzałe płciowo osobniki pojawiają się w środku latajesiennych przymrozkach. Podobnie jak u spokrewnionych gatunków, kopulację poprzedza skomplikowany rytuał godowy. W przeciwieństwie do krzyżaka ogrodowego, u krzyżaka dwubarwnego samiec rzadko bywa zjadany przez samicę, mogąc dzięki temu kopulować wielokrotnie w ciągu swojego krótkiego życia. Zapłodniona samica tworzy kokon z jedwabistej przędzy, w którym składa kilkaset jaj, a następnie prędzej czy później ginie.