las równikowy
Las równikowy — formacja roślinna występująca w strefie klimatu równikowego, złożona z lasów liściastych o złożonej, wielopiętrowej strukturze, cechujących się ogromną różnorodnością biologiczną.
Rozmieszczenie geograficzne
Las równikowy występuje w strefie równikowej na obszarze Ameryki Południowej (dorzecza Amazonki i Orinoko), w Ameryce Środkowej (od Meksyku po Panamę), w Afryce (Kotlina Kongo, wybrzeża Zatoki Gwinejskiej, Madagaskar), w płd. i płd.-wsch. Azji (zach. część Płw. Indyjskiego, Indochiny, Płw. Malajski, Filipiny, Wyspy Sundajskie, Nowa Gwinea) oraz w płn.-wsch. Australii.
Klimat
Las równikowy występują w strefie gorącego i wilgotnego klimatu równikowego, charakteryzującego się brakiem pór roku, średnią temperaturą miesięczną 25-28°C, wysokimi rocznymi opadami atmosferycznymi (ponad 2000 mm) oraz niewielkimi rocznymi amplitudami temperatur.
Gleby
Las równikowy porastają ubogie w składniki pokarmowe gleby mineralne – gleby laterytowe (gleby czerwone). Gleby te cechują się silnie kwaśnym odczynem, niewielką zawartością krzemionki oraz występowaniem związków glinu, manganu i żelaza. Warstwa ściółki jest bardzo cienka, co związane jest z szybkim tempem dekompozycji szczątków roślinnych i zwierzęcych.
Roślinność
Roślinność lasów równikowych jest ogromnie zróżnicowana – występuje wiele gatunków drzew (ok. 200 gatunków na 1 ha lasu), epifity (rośliny porastające korę, rozwidlenia pni i gałęzie drzew), epifile (epifity rosnące na liściach drzew), liany, palmy, pasożytnicze rośliny bezzieleniowe oraz grzyby saprofityczne.
Las równikowy posiada wyraźną strukturę warstwową – tworzy go warstwa pojedynczych drzew o wys. 50-70 m (drzew przestojowych) wystających ponad zwartą, jednolitą warstwę koron drzew niższych o wysokości 30-50 m; brak jest warstwy krzewów i runa (ograniczony dopływ światła przez korony drzew). Brak jest zaznaczonej rytmiki sezonowej – kwitnienie, owocowanie oraz pojawianie się nowych liści często następuje jednocześnie.
Drzewa lasów równikowych cechują się przeważnie słabym rozgałęzieniem, wysoko umieszczonymi koronami i pniami pokrytymi cienką korą o jasnej barwie. Często występują korzenie podporowe i skarpowe. Liście wielu gatunków zaopatrzone są w wylistki, których funkcją jest odprowadzanie nadmiaru wody z blaszki liściowej. Kwiaty przeważnie są niewielkich rozmiarów; barwne i duże kwiaty wykształcają m.in. epifityczne storczyki oraz liany. Powszechne jest zjawisko kauliflorii – wyrastania kwiatów bezpośrednio z pnia drzewa.
Lasy równikowe Afryki
Drzewostan składa się z gatunków z rodziny osoczynowatych, wilczomleczowatych, meliowatych, kluzjowatych, przemierżlowatych, korzeniarowatych i sączyńcowatych. Licznie reprezentowane są epifity słoneczne występujące w koronach drzew (np. storczyki) oraz epifity cieniste występujące w niższych warstwach lasu (np. zanokcica Asplenium). Powierzchnie liści porastają epifile (glony aerofityczne, porosty, mchy, wątrobowce); pnie drzew oplatają liany.
Na obszarach okresowo zalewanych i w dolinach rzek występują lasy galeriowe z niższymi drzewami z warstwą krzewów i runa. Drzewa reprezentowane są przez gatunki z rodziny osoczynowatych, zatwarowatych, morwowatych, wilczomleczowatych i marzanowatych; bardzo liczne są liany.
Na obszarach górskich (góry Kamerunu, Etiopii i Afryki Wschodniej) występują lasy mgliste składające się z niższych, często powykrzywianych drzew oraz licznych epifitów.
Lasy równikowe Ameryki Południowej
Bagienne lasy nadrzeczne (lasy igapó) porastające obszary zalewowe składają się z niskich drzew (np. Cecropia), licznych epifitów oraz roślin bagiennych i błotnych.
Lasy varzéa występujące w dolinach rzek tworzone są przez wysokie drzewa (np. puchowiec pięciopręcikowy, wełniak, strączyniec), figowce, wierzby, wiele gatunków epifitów, palmy oraz gatunki z rodziny turzycowatych i obrazkowatych.
Lasy ete (guazu) występujące na wysoczyznach (terra firme) nie zalewanych wodami rzek składają się z wysokich drzew (np. puchowiec pięciopręcikowy, orzesznica wyniosła, mahoniowiec), licznych epifitów z rodziny bromeliowatych, lian, pnączy (np. filodendrony) oraz paproci drzewiastych.
Lasy mgliste występujące na obszarach górskich składają się z drzew o powykręcanych pniach i konarach, epifitów (mchy, bromeliowate), paproci drzewiastych, bambusów oraz lian.
Lasy równikowe Azji
Drzewostan tworzą głównie gatunki z rodziny dwuskrzydłowatych, sączyńcowatych, nanerczowatych, meliowatych, werbenowatych, marzanowatych i mirtowatych. Licznie reprezentowane są liany, palmy (w tym palmy pnące – rattany) oraz epifity (w tym wiele gatunków paproci). Na dnie lasu występują pasożytnicze raflezje.
Bagienne lasy równikowe składają się głównie z drzew z rodziny dwuskrzydłowatych, często występują rośliny żyjące w symbiozie z mrówkami (np. mrówczelina Myrmecodia, opięta DischidiaNepenthes), torfowce oraz gatunki z rodziny turzycowatych. Lasy galeriowe porastające doliny rzek tworzone są przez palmy oraz gatunki z rodziny pandanowatych. W lasach górskich występują dęby, kasztanowce oraz epifity (głównie paprocie i storczyki).
Lasy równikowe Australii
Drzewostan składa się z licznych elementów malezyjskich, np. pandanów, figowców, palm, gatunków z rodziny bobowatych i meliowatych. W lasach tych występują liany, bambusy oraz eukaliptusy; na obszarach górskich występują również gatunki iglaste, jak np. agatis mocny (Agathis robusta) i araukaria Bidwilla (Araucaria bidwillii). Epifity reprezentowane są przez paprocie i storczyki. Lasy galeriowe w dolinach rzek składają się głównie z palm i paproci drzewiastych (np. alsofila).
ok