Tlenek azotu na potencję, nadciśnienie i kondycję fizyczną?
W 1992 r. okrzyknięto go „Cząsteczką Roku”, a sześć lat później przyniósł trzem amerykańskim naukowcom Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny. Tlenek azotu od tamtego czasu urósł do rangi obiecującego leku i ważnego suplementu, którego popularność nie przestaje rosnąć. Wyjaśniamy, jak działa tlenek azotu na organizm i kto może skorzystać na jego przyjmowaniu.
Tlenku azotu (NO) pod żadnym pozorem nie można mylić z dwutlenkiem azotu (NO2), czyli brązowym gazem zatruwającym regularnie nasze powietrze. Ten pierwszy jest również gazem, ale ma bezbarwną postać i powstaje w sposób naturalny podczas wyładowań atmosferycznych. Potrafią go również produkować organizmy ludzkie, zwierzęce i roślinne, i to w bardzo ważnych celach.
Wpływ tlenku azotu na organizm człowieka
Nasze ciała potrafią samodzielnie wytwarzać potrzebny im tlenek azotu. W tym celu wykorzystują białko zwane L-argininą, tlen oraz dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy. W wyniku reakcji zarządzanej przez specjalne enzymy powstają cząsteczki wyjątkowo reaktywnego gazu, które istnieją tylko kilka sekund, ale w tym czasie spełniają bardzo ważną funkcję, efektywnie przenikając przez błony komórkowe.
Co nam daje tlenek azotu? Zdaniem naukowców jest to przede wszystkim ważny związek sygnalizujący, który wywiera natychmiastowy wpływ na układ krążenia rozluźniając i poszerzając naczynia krwionośne. Gdy tylko jego cząsteczki rozłożą się na azotany i azotyny, sygnalizacja zostaje zakończona. Tlenek azotu łączy się również z cyklazą guanylanową, umożliwiając rozprężenie mięśni gładkich.
Z badań wynika również, że wpływ tlenku azotu na organizm człowieka obejmuje dodatkowo redukcję agregacji płytek krwi, co przekłada się na działanie przeciwzakrzepowe. Wydaje się też, że enigmatyczny związek potrafi hamować wydzielanie niektórych typów cytokin, ograniczając tym samym stany zapalne związane z infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi.
Model cząsteczki tlenku azotu, fot. ALIOUI MA/Shutterstock
Tlenek azotu – zastosowanie w medycynie
Jako lek tlenek azotu podawany jest od lat przedwcześnie narodzonym dzieciom z niewydolnością oddechową lub nadciśnieniem płucnym. Podaje się go w formie wziewnej, w dawkach do 20 ppm, aby poprawić dotlenienie maluszka i zwiększyć jego szanse na przeżycie. Ponadto tlenek azotu może wspierać proces leczenia zapalenia oskrzelików, które bywa częstą przyczyną śmiertelności wśród niemowląt. Duże dawki NO podawane inhalacyjnie skracają okres hospitalizacji i szybko łagodzą nasilenie symptomów.
Ostatnie lata globalnej epidemii pomogły odkryć jeszcze jedno zastosowanie tlenku azotu. Jako spray do nosa okazuje się on zwalczać wirusa Covid-19 oraz ograniczać ryzyko zarażenia. W badaniu przeprowadzonym na tajlandzkich studentach dowiedziono, że wśród grupy stosującej spray z placebo wskaźnik zachorowania wyniósł 26%, podczas gdy u grupy stosującej tlenek azotu do nosa jedynie 6%.
Sporo mówi się również o wykorzystaniu tlenku azotu w kontekście chorób serca i układu krążenia. Jako sygnalizator rozszerzający naczynia krwionośne może on znacząco ograniczać ryzyko związane np. z operacjami serca czy chorobą wieńcową. Stosowne leki i metody ich podawania są wciąż aktywnie rozwijane.
Wszystko wskazuje jednak na to, że wyższy poziom tlenku azotu w organizmie może przynosić wiele korzystnych rezultatów w postaci dokrwienia i dotlenienia tkanek. Stąd też zainteresowanie NO jako potencjalnym suplementem, który mógłby wspierać nasze zdrowie.
Uwaga:
Mimo wszystkich swoich korzyści tlenek azotu w wysokich dawkach może być szkodliwy dla zdrowia! Mowa przede wszystkim o sytuacji ekspozycji na gaz w miejscu pracy. Za bezpieczne w tym zakresie uważa się dawki do 25 ppm inhalowane w ciągu 8 h. Dawka na poziomie 100 pm stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia!
Tabela przedstawiająca wpływ tlenku azotu na organizm; opracowanie własne
Tlenek azotu w żywności
Wiemy już jak powstaje tlenek azotu w organizmie. Czy można jednak w jakiś sposób zwiększyć jego poziom? Podawanie czystego gazu jest możliwe wyłącznie w formie wziewnej i póki co ograniczone jest do warunków szpitalnych – spraye do nosa być może niedługo będą szerzej dostępne.
Póki co, aby podnieść poziom tlenku azotu w komórkach ciała w sposób naturalny można skorzystać z dwóch sposobów:
- Oddychania przez nos – tlenek azotu produkowany jest przede wszystkim w zatokach przynosowych, więc wdychanie powietrza przez nos, a nie usta, znacząco zwiększa ilość gazu, który przedostanie się do płuc.
- Odpowiedniej diety – produkty żywnościowe nie zawierają co prawda czystego NO w formie gazu, ale można z nich pozyskać azot potrzebny ciału do syntezy.
Odpowiedź na pytanie, w jakich produktach jest tlenek azotu, należy więc rozszerzyć o wyjaśnienie, że chodzi o pokarmy naturalnie bogate w związki azotu, które zwiększą wewnętrzną produkcję NO. Należą do nich przede wszystkim szpinak, kapusta pak-choy, marchew, brokuły i bakłażan. Bardzo dobrą renomą w tym zakresie cieszy się również sok z buraka – jedno z najlepszych źródeł łatwych do przyswojenia związków azotu.
Samą produkcję NO, jeśli już konsumujemy odpowiednio dużo azotanów i azotynów, wspomagają również czosnek oraz owoce cytrusowe.
Sok z buraka zwiększa poziom tlenku azotu w organizmie, fot. Carey Jaman/Shutterstock
Tlenek azotu w tabletkach – suplementacja dla zdrowia?
Na tej samej zasadzie jak żywność, suplementy dostępne bez recepty nie zawierają w sobie wcale tlenku azotu, ale związki azotu potrzebne organizmowi do jego samodzielnej produkcji. Ich zadaniem jest ogólne zwiększenie poziomu NO w tkankach, co może okazać się korzystne w kontekście zwiększenia dopływu tlenu i krwi do poszczególnych części ciała.
Na co tlenek azotu w tej postaci ma pomagać? Dość sporo studiów przeprowadzono już w kontekście zaburzeń erekcji, które wynikają z niedostatecznego dokrwienia. Faktycznie suplementy z bogatą w azot L-cytruliną oraz L-argininą wydają się pomagać mężczyznom borykającym się z problemami ze wzwodem. Ich działanie jest oczywiście znacznie mniej skuteczne niż działanie leków na receptę typu Viagra, ale z drugiej strony, są znacznie bezpieczniejsze dla serca.
Suplementy zwiększające poziom tlenku azotu w organizmie reklamowane są szeroko wśród sportowców. Mają one zmniejszać bolesność mięśni po treningu i poprawiać wydajność atletyczną. Bardzo pozytywne wyniki w tym zakresie otrzymano w grupach rowerzystów, biegaczy, pływaków i kajakarzy.
Tlenek azotu w tabletkach, a ściślej mówiąc potrzebne do jego produkcji azotany, mogą również pomagać osobom cierpiącym na nadciśnienie i cukrzycę typu II. Badania naukowe dowodzą, że obie te grupy pacjentów mają znacznie niższą zdolność do produkcji NO niż zdrowi ludzie. Zarówno suplementacja L-argininą, jak i dieta bogata w warzywa i owoce, w szczególności sok z buraka, wydają się aktywnie obniżać ciśnienie krwi oraz poziom cukru. Sugeruje się wręcz, że dbanie o odpowiednio wysoki poziom tlenku azotu w organizmie może ograniczać ryzyko rozwoju cukrzycy.
Artykuł opublikowany w 2014 r. w periodyku „Biochemical and Biophysical Research Communications” sugeruje, że przyjmowanie suplementów stymulujących produkcję tlenku azotu może oferować wiele korzyści dla zdrowia serca, w tym zmniejszenia sztywności tętnic i poprawy przepływu krwi. Czekamy na więcej badań w tym zakresie.
Tlenek azotu – najczęściej zadawane pytania
Gdzie można znaleźć tlenek azotu?
Tlenek azotu produkowany jest przez organizm. Surowce do jego produkcji znajdują się w warzywach oraz suplementach.
Jak zwiększyć tlenek azotu w organizmie?
Poziom tlenku azotu zwiększa się dzięki oddychaniu przez nos, piciu soku z buraka, konsumpcji warzyw kapustnych i korzeniowych oraz przyjmowaniu suplementów z L-argininą oraz L-cytruliną.
Komu polecane są suplementy zwiększające poziom tlenku azotu?
Suplementy azotowe wydają się korzystne dla mężczyzn cierpiących na zaburzenia erekcji, sportowców, cukrzyków oraz osób z nadciśnieniem i chorobami serca.
- „5 Ways Nitric Oxide Supplements Boost Your Health and Performance” Gavin Van de Valle, https://www.healthline.com/nutrition/nitric-oxide-supplements, 12/03/2024;
- “Nitric Oxide Jennifer Witek” Anand D. Lakhkar, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554485/, 12/03/2024;
- “Nitric Oxide” Drugbank Online; https://go.drugbank.com/drugs/DB00435, 12/03/2024;
- “What to know about nitric oxide supplements” Rachel Nall, https://www.medicalnewstoday.com/articles/326381, 12/03/2024;
- “Dietary supplements for improving nitric-oxide synthesis” AYSHA KARIM KIANI i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9710401/, 12/03/2024;
- “Nitric Oxide and its Derivatives Containing Nasal Spray and Inhalation Therapy for the Treatment of COVID-19” Vivek P Chavda i in., https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36284382/ ,12/03/2024;
