Borowik szatański (Boletus satanas)

Wstęp

Borowik szatański, czy też – pospolicie nazywany – szatan należy do rodziny borowikowatych. Jego owocniki są niezwykle podobne do gatunków, takich jak krwistoborowik purpurowy, gorzkoborowik żółtopory oraz krwistoborowik orwaski. Borowik szatański jest silnie trującym grzybem, nienadającym się do spożycia pod żadną postacią. Na terenie Polski występuje bardzo rzadko. Jego stanowiska znaleziono tylko w dwóch miejscach – w buczynie storczykowej w Górach Kaczawskich oraz na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Najliczniej występuje w miesiącach letnich i jesiennych.

Sezon

Borowik szatański wytwarza owocniki od lipca do września.

Występowanie

Borowik szatański, czyli szatan, występuje w świetlistych lasach liściastych. Najczęściej rośnie pod dębami i bukami, niekiedy można znaleźć go pod grabem, lipą lub leszczyną. Preferuje gleby wapienne i ciepłe, nasłonecznione miejsca. Zwykle rośnie grupowo, po kilka sztuk. Grzyby takie jak szatan można znaleźć w Europie, w Maroku oraz w Kalifornii i Waszyngtonie w USA.

Charakterystyka

Choć prawdziwki szatańskie mogą być mylone z innymi gatunkami, to ich budowa jest niezwykle charakterystyczna. Ponadto te grzyby trujące są bardzo rzadkie w Polsce, dlatego szatan uznawany jest za organizm wymierający.

Wygląd

Owocnik borowika szatańskiego osiąga średnicę od 6 do 25 cm. U młodych osobników prawdziwka szatana ma kolor popielaty, szary lub siwy, później robi się żółtozielony. Z wiekiem przybiera odcień oliwkowy. Z kolei uszkodzone owocniki tego grzyba sinieją. U młodych owocników grzybów kapelusz ma kształt półkolisty, następnie robi się wypukły, powyginany i spłaszczony. Grzyb trujący typu szatan pokryty jest grubą, matową i suchą skórą, która wraz z wiekiem staje się zamszowa, a później gładka. Należy wiedzieć, że u tego gatunku epiderma w ogóle nie oddziela się od miąższu.

Rurki osiągają długość od 10 do 25 mm., są zatokowo wycięte. Początkowo są koloru żółtego, który u starszych osobników przechodzi w oliwkowy. Podobnie jak kapelusz szatana, pod wpływem uszkodzeń sinieją. Pokryte są drobnymi, okrągłymi porami, które u młodych osobników są bladożółte, natomiast u starszych grzybów robią się pomarańczowe lub czerwone, aż w końcu przybierają barwę brązowooliwkową. Z kolei po dotknięciu charakterystycznie błękitnieją.

Trzon borowika szatańskiego osiąga wysokość od 4 do 12 cm. i grubość od 4 do 10 cm. W górnej części prawdziwek szatan jest żółty, po środku różowieje, a na dole jest koloru brązowego. Od góry do połowy wysokości pokrywa go drobna, różowa lub purpurowa siateczka żyłek. U młodych osobników ma kształt kulisty lub cylindryczny, u starszych robi się baryłkowaty.

Miąższ tego trującego grzyba jest koloru białego, kremowego lub bladożółtego. Po przekrojeniu powoli błękitnieje. Ma słaby, łagodny smak. Młode osobniki prawdziwka szatana mają łagodny, słabo wyczuwalny zapach. U starszych grzybów miąższ ma zapach przypominający zgniłą cebulę lub padlinę.

Borowik szatański podobny jest do innego trującego grzyba, borowika purpurowego oraz do niejadalnego borowika żółtoporego.

Właściwości trujące

Borowik szatański jest grzybem trującym, zwłaszcza w stanie surowym. Działanie toksyczne borowika wynika z zawartych w nim żywicach, które nie ulegają rozpuszczeniu w jelitach.

Działanie

Spożycie borowika szatańskiego w stanie surowym może powodować dolegliwości gastryczne. Żywice zawarte w borowiku szatańskim powodują wzmożoną perystaltykę jelit, drażniąc przewód pokarmowy. Z racji tego, że jest to grzyb trujący, szatan czyli właśnie borowik szatański nie znalazł zastosowania w branży spożywczej.

Borowik szatański – pytania i odpowiedzi

Co wyróżnia prawdziwka szatana na tle innych gatunków?

Młode owocniki tego gatunku mają słabo wyczuwalny zapach, który z biegiem czasu zaczyna przypominać zgniłą cebulę, bądź padlinę. Ponadto kapelusz po przecięciu błękitnieje, a jego skóra nie oddziela się od miąższu.

Jakiego koloru są owocniki szatana?

Grzyb tego gatunku zabarwiony jest na popielato, szaro lub siwo. Następnie owocnik robi się żółtozielony aż przybiera kolor oliwkowy. Należy pamiętać, że uszkodzone osobniki sinieją.

Gdzie rośnie prawdziwek szatan?

Borowik szatański to gatunek, który występuje w lasach liściastych, głównie pojawia się pod dębami, bukami, a nawet pod grabami, lipami oraz leszczynami.