lipa drobnolistna
Lipa drobnolistna — Lipa drobnolistna (Tilia cordata Mill.) – gatunek drzewa liściastego z rodziny lipowatych (Tiliaceae), występujący na obszarze Europy i zachodniej Azji.
Lipa drobnolistna – występowanie i środowisko życia
Zasięg lipy drobnolistnej rozciąga się od zachodnich krańców Europy (Wielka Brytania) do zachodniej Syberii (Ural). Północna granica występowania obejmuje środkową część Półwyspu Skandynawskiego (Norwegia, Szwecja, Finlandia) i środkową Rosję. Południowa granica sięga obszarów środkowej Portugalii, Hiszpanii, Włoch, Grecji, Bułgarii, Rumunii, Turcji, Kaukazu i zach. części Azji, gdzie występuje na większych wysokościach. W Polsce jest gatunkiem pospolitym na obszarze całego kraju – głównie na niżu oraz niższych położeniach górskich (600-800 m n.p.m.).
Lipa drobnolistna wraz z grabem pospolitym (Carpinus betulus) i dębem szypułkowym (Quercus robur) jest jednym z głównych gatunków drzew tworzących drzewostany lasów grądowych. Lipa drobnolistna ma umiarkowane wymagania glebowe, najczęściej występuje na świeżych i żyznych glebach piaszczysto–gliniastych. Dobrze znosi ocienienie, jest mało odporna na suszę. Lipa drobnolistna jest gatunkiem mrozoodpornym, może przetrwać przy mrozach dochodzących do -34°C.
Lipa drobnolistna – cechy charakterystyczne
Wygląd
Lipa drobnolistna jest drzewem liściastym zrzucającym liście na zimę osiągającym wysokość 25-40 m i średnicę ponad 100 cm. Korona drzewa jest jajowata i gęsta; lipy rosnące w zwartych drzewostanach wykształcają korony małe i wysoko osadzone.
Pień jest prosty, do połowy wysokości pozbawiony jest gałęzi bocznych, niekiedy mogą występować odrosty boczne. Pnie młodych drzew pokryte są gładką, zielonoszarą korą. Wraz z wiekiem kora ulega podłużnym spękaniom i przybiera barwę od ciemnoszarej po czarniawą. Stare drzewa posiadają pnie o bardzo dużej średnicy.
Gałęzie młodych drzew pokryte gładką, szarą korą są wzniesione są do góry pod dużym kątem. Konary starszych drzew pokryte grubą i nieregularną korą zwisają ku dołowi; młode pędy są nagie (czasem nieznacznie owłosione), żółtawozielone lub czerwonobrązowe.
Liście
Liście lipy drobnolistnej są niewielkie, osiągają 3-8 cm długości; ustawione są skrętolegle. Blaszki liściowe są szerokie i sercowate, posiadają piłkowane brzegi i są nieco asymetryczne (są lekko wcięte u nasady). Górna strona blaszki liściowej jest ciemnozielona i błyszcząca, spodnia dolna ma barwę sinawą z kępkami rdzawych włosków rozmieszczonych wyłącznie w kątach żyłek (nerwów) liściowych. Pączki liściowe są jajowate (owalne) o błyszczącej, czerwonobrunatnej barwie; pokryte są dwiema łuskami.
Kwiaty
Kwiaty lipy drobnolistnej są obupłciowe, o jasnożółtej barwie i intensywnym zapachu. Zebrane są w żółtawozielone kwiatostany (baldachy), do których osadki przyrośnięta jest podłużna, języczkowata podsadka. Kwiaty są pięciokrotne – posiadają po pięć płatków korony i działek kielicha. Występuje jeden słupek i liczne pręciki o długości równej płatkom korony.
Owocami są niewielkie (6-7 mm długości), kuliste i gładkie orzeszki o cienkiej, łatwo pękającej łupinie. Wyposażone są w skrzydełko pochodzące z podsadki kwiatowej. Zawierają 1-3 nasiona.
Korzeń
Lipa drobnolistna posiada silnie wykształcony system korzeniowy z dobrze rozwiniętymi korzeniami bocznymi.
Lipa drobnolistna – biologia
Lipa drobnolistna należy do roślin miododajnych. Kwiaty posiadają miodniki (nektarniki) wydzielające nektar przywabiający owady zapylające. Podczas kwitnienia (od końca czerwca do lipca) kwiaty są masowo odwiedzane przez pszczoły.
Owoce dojrzewają we wrześniu; część z nich opada, pozostałe utrzymują się na drzewie przez całą zimę. Lipa zaczyna owocować na wolnej przestrzeni w wieku ok. 10-15 lat, w zwartym drzewostanie w ok. 30 roku życia. Nasiona kiełkują nadziemnie; liścienie mają charakterystyczny, palczasto-klapowany kształt.
Lipa drobnolistna jest drzewem długowiecznym, może żyć średnio ok. 300-400 lat. Wiek najstarszego znanego okazu z miejscowości Oberbayern w Niemczech szacuje się na ok. 1200 lat.
Lipa drobnolistna – zastosowanie
Lipa drobnolistna jest drzewem często sadzonym w parkach jako drzewo alejowe, spotykana jest także wzdłuż dróg oraz w ogrodach przydomowych.
Drewno lipowe jest żółtobiałe, miękkie i łatwe w obróbce. Wykorzystywane jest w snycerstwie, rzeźbiarstwie, do wyrobu przyborów rysunkowych, instrumentów muzycznych, mebli, beczek oraz desek kreślarskich i sklejek. Łyko lipy drobnolistnej używane jest do wyplatania mat, plecionek i łubianek.
Lipa drobnolistna posiada właściwości lecznicze. Surowcem leczniczym są obecnie wyłącznie kwiatostany wraz z podsadką i szypułką; dawniej w medycynie ludowej stosowano także liście i korę. Kwiaty lipy drobnolistnej zawierają flawonoidy, fitosterole, terpeny, garbniki, śluzy, pektyny, węglowodany, kwasy organiczne, sole mineralne, olejki eteryczne oraz niektóre witaminy (witaminę C i B3). Wykazują działanie przeciwzapalne, napotne, uspokajające oraz lekko rozkurczowe. Wykorzystywane są w formie naparów do użytku wewnętrznego w leczeniu przeziębień, nieżytów górnych dróg oddechowych, chorobach nerek i pęcherza moczowego.
Lipa drobnolistna jest cenioną rośliną miododajną. Miód lipowy uważany jest za jeden z najlepszych w smaku gatunków miodu; posiada również liczne właściwości lecznicze – wykazuje działanie wykrztuśne, napotne, przeciwzapalne, przeciwskurczowe, przeciwgorączkowe oraz uspokajające. Stosowany jest w leczeniu grypy, przeziębienia oraz chorób górnych dróg oddechowych. Działa korzystnie na serce i układ krążenia.
Młode liście lipy drobnolistnej używane są jako warzywo sałatkowe, z nasion można uzyskać wartościowy olej jadalny.
