Borowik ponury (Suillellus luridus)

Wstęp

Borowik ponury uważany jest za grzyb niejadalny, jednak znajdują się osoby, które twierdzą, że po ugotowaniu nadaje się do spożycia. W stanie surowy jest zawsze silnie trujący.

Sezon

Borowik ponury występuje głównie latem i jesienią. Owocniki wytwarza od czerwca do października.

Występowanie

Borowik ponury rośnie w lasach liściastych, iglastych i mieszanych. Znaleźć go można głównie pod jodłami i bukami. Występuje także w parkach, najczęściej pod lipami. Lubi gleby gliniaste i bogate w wapń. Podobne do prawdziwka trujące grzyby siniaki rosną na terenach Europy, Ameryki Północnej i Środkowej, w Japonii oraz w Australii. W Polsce pojawia się rzadko.

Wygląd

Owocnik borowika ponurego osiąga średnicę od 7 do 23 cm. Początkowo przybiera kolor żółtopomarańczowy, później oliwkowy, czasem z różowym odcieniem. Owocnik ciemniej pod wpływem dotyku. U młodych osobników ma kształt półkolisty, później robi się prawie płaski lub poduchowaty. Grzyby z gatunku siniak mają suchą i gładką powierzchnię, w dotyku przypomina zamsz lub aksamit. Skóry nie da się oddzielić od miąższu.

Rurki borowika ponurego osiągają długość do 20 mm. Przy trzonie są wykrojone. Przybierają barwę żółtooliwkową. Po przekrojeniu sinieją. Posiadają drobne, czerwone pory, które u starszych osobników tracą swoje zabarwienie.

Trzon osiąga wysokość od 5 do 15 cm. i grubość od 2 do 5 cm. W górnej części jest jasnożółty lub pomarańczowożółty, w dolnej części purpurowy, a u podstawy karminowy. Każdy grzyb reprezentujący siniaki pokryty jest wyraźną, rdzawoczerwoną siateczką o podłużnych oczkach.

Miąższ w kapeluszu tego podgrzybka siniaka jest koloru żółtego, u podstawy trzonu przybiera barwę brązowoczerwoną. Po uszkodzeniu natychmiast sinieje, a po jakimś czasie robi się szary. Ma łagodny smak i słabo wyczuwalny zapach.

Borowika ponurego łatwo pomylić z trującym borowikiem szatańskim, który odróżnia się tylko tym, że ma słabo błękitniejący miąższ i jaśniejszy kapelusz.

Innym podobnym do borowika ponurego grzybem jest borowik ceglastopory. Można je rozróżnić porównując ich trzony – u borowika ceglastoporego nie występuje siateczka, jego trzon pokryty jest drobnymi, czerwonymi łuskami.

Właściwości trujące

Surowy borowik ponury jest trujący. Swoje trujące właściwości podgrzybek sinika zawdzięcza obecności kilku toksyn (inwolutyna, muskaryna, betaina i acetylocholina). Uważa się, że związki te są dobrze rozpuszczalne w wodzie, dlatego – zdaniem niektórych – borowik ponury może być bezpiecznie spożywany po ugotowaniu i odlaniu wody. Brak danych na temat wartości odżywczych.

Działanie

Borowik ponury w postaci surowej nie nadaje się do spożycia, gdyż jest trujący.  Do zatruć dochodzi najczęściej podczas spożywania grzybów siniaków surowych bądź smażonych. Objawy zatrucia borowikiem ponurym pojawiają się od 0,5-3 godzin od czasu spożycia. Pojawiają się wtedy: wzrost temperatury ciała, nudności, wymioty, bóle brzucha, ogólne osłabienie, a w ostateczności niewydolność nerek. Niektóre źródła podają, że po ugotowaniu można zjeść, ale nie wolno łączyć go ze spożyciem alkoholu. Zaleca się jednak niejedzenie tego grzyba pod żadną postacią. To w połączeniu z faktem, że siniak jest trującym na surowo grzybem podobnym do prawdziwka, powoduje, że odradza się zbieranie go osobom pozbawionym wiedzy i doświadczenia w tym zakresie.

Borowik ponury – pytania i odpowiedzi

Czy można bezpiecznie sięgać po borowika ponurego w kuchni?

Tak, ale tylko pod warunkiem, że zostanie odpowiednio przygotowany, tzn. ugotowany we wrzątku przez co najmniej 25 min. Jeżeli proces ten zostanie skrócony lub wręcz zaniechany, istnieje podwyższone ryzyko zatrucia się spożytymi grzybami.

W jakich miejscach i krajach na świecie rośnie grzyb siniak?

To dość popularny gatunek, który można spotkać w wielu lokalizacjach w licznych punktach na całym globie – m.in. w Europie, Ameryce Północnej, części Azji czy Australii. Świadczy to uniwersalności siniaka i jego umiejętności dostosowania się do różnych warunków.

Czy borowik ponury jest trujący?

Obecnie uważa się, że tak, ale wyłącznie w stanie surowym, ponieważ po dłuższym gotowaniu ulatniają się zawarte w nim toksyny.