Gąska czerwieniejąca (Tricholoma orirubens)

Tagi

Grzyby jadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie

Wstęp

Gąska czerwieniejąca to grzyb jadalny, lecz zasługujący na ochronę z powodu swej rzadkości, blaszkowy grzyb kapeluszowy z rodziny gąskowatych Tricholomataceae.

Sezon

Owocniki gąski czerwieniejącej widuje się od sierpnia do początków grudnia.

Występowanie

Gąska czerwieniejąca występuje w Europie i Ameryce Północnej. Zasiedla gleby zasobne w wapń, wchodząc w związki mikoryzowe z dębami i bukami, w drzewostanach różnych typów, czasem nawet w parkach miejskich.

W Polsce, Niemczech, Niderlandach oraz krajach skandynawskich jest naturalnie rzadka, toteż trafiła na czerwone listy gatunków ginących.

Wygląd

Owocniki gąski czerwieniejącej osiągają 4,0 do 8 (wyjątkowo nawet 10) cm średnicy kapelusza i tyleż samo (4-10 cm) długości nóżki. Zazwyczaj wyrastają samotnie lub w niezbyt licznych grupkach. Pojawiające się w dużych odstępach owocniki tej gąski mogą jednak stanowić elementy jednego, wielkiego czarciego kręgu.

Kapelusz u młodych owocników łukowaty z małym garbikiem, u dojrzalszych co raz bardziej płasko rozpostarty, gęsto pokryty siwo-czarnymi, promieniście ułożonymi łuskami. Po dłuższym okresie suchej, słonecznej pogody staje się srebrzysty i jaśnieją mu brzegi.

Blaszki od początku kremowo-siwe, dość masywne. Na młodych owocnikach gęste i wąskie, na starych rzadkie i grubsze. Po oderwaniu od kapelusza po dłuższej chwili czerwienieją.

Nóżka cylindryczna, twarda, sprężysta, biaława lub jasno szarawa z ciemniejszym pasemkami, po uszkodzeniu rdzawieje podobnie jak miąższ. Niekiedy podstawa trzonu bulwiasta bądź zaostrzona.

Miąższ delikatny, barwy siwo-kremowej, po dłuższym czasie po nacięciu lub zmiażdżeniu przebarwia się na czerwono, co pozwala odróżnić ten gatunek od wielu podobnych Tricholoma. Woń podobnie jak u większości gąsek mączysta. Smak takoż opisywany jako mączny lub słodki, jedna ze smaczniejszych przedstawicielek rodzaju.

Wysyp spor białawy. Zarodniki nieamyloidalne, gładkie, niemal okrągłe lub bardzo szeroko eliptyczne, z pojedynczą kropelką oleistej cieczy, mierzą około 3,0-4,5 na 4,0-6,5 μm. Pleurocystyd oraz cheilocystyd brak.

Właściwości

Gąska czerwieniejąca jest jadalna, a jak na gąskę całkiem smaczna. Nie powinno się jej jednak zbierać z uwagi na rzadkość.

Zastosowanie

Gąska czerwieniejąca jest grzybem jadalnym. Lepiej jednak jej nie zbierać w sytuacji, gdy słabo zna się grzyby blaszkowe inne niż pieczarki i mleczaje.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Bibliografia

Bon M. 2005.; "Pareys Buch der Pilze."; Franckh-Kosmos Verlag, Stuttgart.;
Denchev C., Assyov B. 2010.; "Checklist of the larger Basidiomycetes in Bulgaria."; Mycotaxon 111: 279-282.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Karadelev M., Rusevska K., Markova N. 2008.; "Distribution and ecology of genus Tricholoma (Tricholomataceae) in the Republic of Macedonia."; Ekol. Zašt. Život. Sred. 11 (1/2): 27-41.;
Laux H. 2001.; "Der große Kosmos-Pilzführer. Alle Speisepilze mit ihren giftigen Doppelgängern."; Kosmos, Stuttgart.;
Laux H. 2005.; "Essbare Pilze und ihre giftigen Doppelgänger. Pilze sammeln - aber richtig."; Kosmos Verlags-GmbH, Stuttgart.;
Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006.; "Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie"; . Wyd. Parragon, Warszawa.;
Mirek Z. (ed.) 2006.; "Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski."; W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, Kraków.;
Phillips R. 2010.; "Mushrooms and Other Fungi of North America."; Firefly Books, Buffalo.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
Smolskaitė L., Venskutonis P., Talou T. 2015.; "Comprehensive evaluation of antioxidant and antimicrobial properties of different mushroom species."; LWT-Food Science and Technology 60 (1): 462-471.;
Snowarski M. 2010.; "Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Vadalà A., Finzi P., Zanoni G., Vidari G. 2003.; "Columbetdione, a New Cyclopentene Derivative from the Fruiting Bodies of Tricholoma columbetta (Basidiomycetes) - Structure and Synthesis."; European Journal of Organic Chemistry 4: 642-648.;
Tkalcec Z., Armin M. 2002.; ". Preliminary checklist of Agaricales from Croatia. I. Families Pleurotaceae and Tricholomataceae."; Mycotaxon 81: 113-176.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;