Gołąbek białoczarny (Russula albonigra)

Nazywana/y także: gołąbek czarny

Tagi

Grzyby niejadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Gołąbek białoczarny to niejadalny grzyb z rodziny gołąbkowatych Russulaceae, szeroko rozpowszechniony w Eurazji, płn. Afryce oraz Ameryce Północnej.

Sezon

Gołąbek białoczarny produkuje owocniki od sierpnia do października.

Występowanie

Gołąbek białoczarny jest szeroko rozpowszechniony na całej Półkuli Północnej – w Eurazji, Ameryce Północnej i płn. Afryce. Prawdopodobnie zawleczony do Australii. W Europie preferuje lasy liściaste. Może tworzyć mikoryzę z grabem, brzozami, leszczyną i dębami. W Polsce, podobnie jak w Niemczech, Szwajcarii rośnie w rozproszeniu.

Wygląd

Owocniki mięsiste, masywne, 10-15 cm średnicy, początkowo śnieżnobiałe lub kremowe, w starszym wieku kremowo-ochrowe, nawet jasnobrunatne, pozbawione mleczka.

Blaszki gęste, opatrzone krótki międzyblaszkami przy skraju kapelusza, często rozwidlone, zwykle różnej szerokości, białe, po uszkodzeniu czernieją. Ostrza blaszek u najstarszych owocników zwykle czarniawe.

Kapelusz o 50-150 mm średnicy, u młodych owocników kremowo biały, potem z brązowymi cętkami, u najstarszych niemalże czarny, z ostrym brzegiem. Kształt kapelusza zmienia się z czasem: u najmłodszych egzemplarzy wypukły o podwiniętych brzegach; potem płaski; wreszcie zagłębiony w centrum jak u wielu mleczajów.

Trzon początkowo pełny wewnątrz, potem watowaty. Z wiekiem ciemnieje, przechodząc od bieli przez szarość po czerń jak u sadzy. Nacięty, zgnieciony lub ugryziony także szybko ciemnieje. Grubawy, krótki, mierzy zwykle 1,5-3 cm na 2-8 cm.

Miąższ jędrny, kruchy, śnieżnobiały, po nacięciu lub zmiażdżeniu błyskawicznie staje się szary niekiedy z czerwonawym lub błękitnawym odcieniem, a potem smoliście czarny – stąd dzisiejsza nazwa gatunkowa „białoczarna”. Zaprawiony kwasami miąższ robi się mlecznobiały; mocne ługi barwią go na oliwkowo-białawo; formalina barwi go na łososiowo; a siarczan żelaza na zielono.

Smak słaby, gorzki lub ostry, przypominający wg niektórych mocną miętę, aromat ledwie wyczuwalny.

Wysyp zarodników śnieżnobiały. Spory amyloidalne, wrzecionowate lub nerkowate, okryte drobną siateczką i brodawkami, osiągają 5-8 x 7-9 μm. Podstawki g. białoczarnego mierzą 40-50 × 6-10 μm. Cystydy bardzo liczne, długie, do 8 μm szerokie.

Gołąbka białoczarnego najłatwiej pomylić z gołąbkami: podpalanym Russula adusta, czarniawym R. nigricans, a także gęstoblaszkowym R. densifolia. U gołąbka podpalanego miąższ nie czernieje, lecz czerwienieje, a cały okaz zwykle jest jaśniejszy. U g. gęstoblaszkowego wnętrze najpierw czerwienieje, a dopiero potem czernieje. Z kolei g. czarniawy nadgryziony lub przecięty staje się łososiowy, a później czernieje.

Właściwości

Niejadalny. Niektóre źródła podają, iż młode, delikatne owocniki tego gołąbka są jadalne, ale niesmaczne, starsze lekko trujące. Dziś powszechnie uważany za niejadalny.

Zastosowanie

Brak.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Gołąbek białoczarny. Źródło: Ron Pastorino (Ronpast) / CC BY-SA

Gołąbek białoczarny. Źródło: Jerzy Opioła / CC BY-SA

Bibliografia

Arora D. 1986.; "Mushrooms demystified: a comprehensive guide to the fleshy fungi"; . Ten Speed Press, Berkeley.;
Bon M. 2005.; "Pareys Buch der Pilze."; Franckh-Kosmos Verlag, Stuttgart.;
Breitenbach J., Kränzlin F. 2005.; "Pilze der Schweiz. Beitrag zur Kenntnis der Pilzflora der Schweiz. Band 6: Russulaceae. Milchlinge, Täublinge."; Mykologia, Luzern.;
Buyck B., Hofstetter V., Eberhardt U., Verbeken A., Kauff F. 2008.; "Walking the thin line between Russula and Lactarius: the dilemma of Russula subsect. Ochricompactae."; Fungal Diversity 28: 15-40.;
Dermek A. 1988.; "Grzyby znane i mniej znane."; PWRiL, Warszawa.;
Denchev C., Assyov B. 2010.; "Checklist of the larger basidiomycetes in Bulgaria."; Mycotaxon 111: 279–282.;
Dimou D., Zervakis G., Polemis E. 2008.; "Mycodiversity studies in selected ecosystems of Greece: 4. Macrofungi from Abies cephalonica forests and other intermixed tree species (Oxya Mt., central Greece)."; Mycotaxon 104: 39-42.;
Fluck M. 1996.; "Jaki to grzyb? Oznaczanie, zbiór, użytkowanie."; Oficyna Wyd. „Delta W-Z”, Warszawa – Mladijska Knjiga, Lubljana, Słowenia.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1985.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Laux H. 2002.; "Der Kosmos Pilz-Atlas."; Franckh-Kosmos Verlag, Stuttgart.;
Nandi A., Samanta S., Sen I., Devi K., Maiti T., Acharya K., Islam S. 2013.; "Structural elucidation of an immunoenhancing heteroglycan isolated from Russula albonigra (Krombh.)"; Fr. Carbohydrate Polymers 94 (2): 918-926.;
Nandi A., Samanta S., Maity S., Sen I., Khatua S., Devi K., Islam S. 2014.; "Antioxidant and immunostimulant β-glucan from edible mushroom Russula albonigra (Krombh.)"; Fr. Carbohydrate Polymers 99: 774-782.;
Skirgiełło A. 1998.; "Gołąbek (Russula). w: Grzyby (Mycota), tom 20. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), gołąbek (Russula)."; Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Kraków.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;