Koźlarz białawy (Leccinum holopus)

Nazywana/y także: koźlarz babka biały, koźlarz mszarny, koźlarz śnieżny, koźlarz-upiór, borowik białawy, borowik mszarny, borowik śnieżny, borowik-upiór

Tagi

Grzyby jadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Koźlarz białawy to grzyb jadalny o niesamowitym, jednolicie białym wyglądzie, należący do borowikowatych Boletaceae.

Sezon

Koźlarz białawy podobnie jak wiele innych borowikowatych owocniki zawiązuje od lipca do października.

Występowanie

Najwięcej stanowisk koźlarza białawego znanych jest z Ameryki Północnej (wschodnie, atlantyckie wybrzeże) oraz Syberii. W Europie jest dość rzadki. Niedawno odnaleziono go także w Chinach. Koźlarz białawy preferuje torfowiska wysokie, zasilane wyłącznie wodami opadowymi. Mikoryzy tworzy z brzozami rosnącymi pośród torfowców.

W naszym kraju koźlarza białawego obserwuje się dość rzadko. Prof. Wojewoda nie odnotował żadnych stanowisk krajowych tego ciekawego gatunku. W Polsce oraz innych krajach Europy Środkowej i Zachodniej albo jest reliktem glacjalnym, albo został względnie niedawno zawleczony z Rosji lub USA.

Wygląd

Owocniki koźlarza białawego są trudne do pomylenie, o porażającym wyglądzie duchów („białych dam”), stąd jego inne nazwy „borowik-upiór”.

Rurki o rzadko spotykanym w tej rodzinie, dość upiornym, białym lub jasno szarym kolorze. Zmiażdżone robią się brunatne lub żółtawe, jednak nawet wówczas pozostają dość jasne. Pory hymenoforu o średnicy 2-3 mm.

Kapelusz 5-15 cm średnicy, u młodych owocników lekko owłosiony, u starszych całkowicie gładki. Zwykle barwy białej, jedynie u dojrzalszych okazów może robić się beżowawy, szarawy czy zielonkawy. Woda amoniakalna barwi skórkę kapelusza na różowo, ale nie zmienia koloru miąższu. W czasie dżdżystej pogody i u starych owocników kapelusz lepki w dotyku, w innych warunkach suchy i matowy jak na koźlarza przystało.

Trzon biały, obrośnięty śnieżnobiałymi lub kremowo szarymi łuskami.

Miąższ bez smaku i zapachu, w różnych odcieniach bieli, zazwyczaj przechodzących w lekki róż. U podstawy nóżki zazwyczaj niebieszczeje. Zdarzają się owocniki, jakich miąższ przebarwia się inaczej, ujmowane dawniej przez mikologów jako osobne odmiany (var. aerugineum – zielenieje; var. americanum – pojawiają się czerwone plamy lub przybiera odcień jasnego różu). Rozcieńczony ług potasowy nie przebarwia u tego gatunku koźlarza ani miąższu, ani skórki kapeluszu. Także siarczan żelaza II nie reaguje w ogóle, albo po długim czasie powoduje ledwo dostrzegalne przebarwienie miąższu na słabą oliwkową zieleń.

Wysyp zarodników brązowy. Spory wrzecionowate, osiągają 5-6,5 x 14-20 μm. Podstawki o czterech zarodnikach każda. Mierzą 28,5-36,5 na 11,5-12,5 µm.

Właściwości

Jak większość koźlarzy jadalny i łatwy w transporcie. Opinie odnośnie walorów smakowych koźlarza białawego są jednak bardzo różne.

Zastosowanie

Jak u reszty koźlarzy podobnych do koźlarza babki. Koźlarz białawy nadaje się do suszenia, marynowania i gotowania. Wykorzystywany jest jako dodatek do sosów, zup, mięs oraz innych przetworów. Zasługuje na ochronę z powodu utraty siedlisk.

W Rosji trwają badania nad wykorzystaniem tego gatunku jako wskaźnika skażenia środowiska radioaktywnym cezem 137, gdyż akumuluje on pokaźną ilość tego pierwiastka w swych owocnikach.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Koźlarz białawy, fot. shutterstock

Koźlarz białawy - młody owocnik, fot. shutterstock

Koźlarz białawy, fot. shutterstock

Bibliografia

Bessette AR., Bessette A., Roody W. 2000.; "North American Boletes: A Color Guide to the Fleshy Pored Mushrooms."; Syracuse University Press, Syracuse.;
den Bakker H. Zuccarello G., Kuyper T., Noordeloos M. 2004.; "Evolution and host specificity in the ectomycorrhizal genus Leccinum."; New Phytologist 163: 201-215.;
den Bakker H., Zuccarello G., Kuyper T., Noordeloos M. 2007.; "Phylogeographic patterns in Leccinum sect. Scabra and the status of the arctic-alpine species L. rotundifoliae."; Mycological Research 111: 663-672.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Grunert H., Grunert R. 1995.; "Grzyby."; Świat Książki, Warszawa.;
Fu S., Wang Q., Yao Y. 2006.; "An annotated checklist of Leccinum in China."; Mycotaxon 96: 47-50.;
Ivanov D., Efremova M. 2012.; "Estimation of total beta-activity in the fungi fruit bodies of Leccinum genus growing in wood and bog ecosystems of the Leningrad Region."; Biological Communications 2: 55-61.;
Kibby G. 2006.; "Leccinum revisited: A new synoptic key to species."; Field Mycology 7 (4): 77-87.;
Klofac W. 2007.; "Schlüssel zur Bestimmung von Frischfunden der europäischen Arten der Boletales mit röhrigem Hymenophor."; Österreichische Zeitschrift für Pilzkunde16: 187–279.;
Kuo M. 2007.; "100 Edible Mushrooms."; The University of Michigan Press, Ann Arbor.;
Laux H. 1985.; "Eßbare Pilze und ihre giftigen Doppelgänger."; Kosmos, Stuttgart.;
McKnight V., McKnight K. 1987.; "A Field Guide to Mushrooms: North America."; Houghton Mifflin, Boston.;
Miller H., Miller O. 2006.; "North American Mushrooms: A Field Guide to Edible and Inedible Fungi.";
Phillips R. 2013.; "Mushrooms: A Comprehensive Guide to Mushroom Identification."; Pan Macmillan, Basingstoke and Oxford.;
Roberts P., Evans S. 2011.; "The Book of Fungi."; University of Chicago Press, Chicago.;
Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Šutara J. 1982.; "Nomenclatural problems concerning the generic name Krombholziella R. Maire."; Ceská Mykologie 36 (2): 77-84.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;