Krowiak olszowy (Paxillus rubicundulus)

Nazywana/y także: krowiak włóknisty, olszówka mniejsza, ponurnik olchowy, świnka olszowa

Tagi

Grzyby trujące

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Krowiak olszowy to stosunkowo rzadki w Polsce przedstawiciel rodziny krowiakowatych Paxillaceae, często tworzący czarcie kręgi, występujący jedynie pod olchą czarną.

Sezon

Krowiak olszowy zawiązuje owocniki od lipca do września.

Występowanie

Krowiaka olszowego obserwowano tylko w Europie i Australii.

Wygląd

Kapelusz krowiaka olszowego jest jasnobrązowy, o promieniście zszarpanej skórce, obsypanej brązowo- lub oliwkowo-szarymi, czasem zgoła czarnymi łuskami. Tak jak u pozostałych członków rodzaju Paxillus kształt zmienia się z wiekiem: płaski i rozpostarty u młodych owocników, z podwiniętymi brzegami, a wyraźnie lejkowaty u starych okazów.

Blaszki gęste, wąskie, z poprzecznymi połączeniami, zbiegające ku nóżce, zgniecione charakterystycznie się przebarwiają na brązowo czerwono. U młodych egzemplarzy krowiaka olszowego żółtawe, u dojrzalszych ciemno rude.

Nóżka u młodych owocników złocista, u starszych czerwono brązowa, rozszerzająca się ku kapeluszowi, 3-8 cm wysoka, 0,8-1,6 cm gruba.

Miąższ najpierw twardy, potem mięknie, uszkodzony przebarwia się na ciemno rdzawy odcień, o lekko kwaśnym smaku oraz ledwo wyczuwalnym aromacie.

Wysyp spor rudobrązowy. Zarodniki gładkie, jajowate, osiągają 6-8 x 4-5 μm.

Krowiak olszowy zwykle mylony jest ze znacznie częstszym, a lepiej znanym krowiakiem podwiniętym P. involutus. Krowiak podwinięty jest większy, słabiej powyginany oraz mniej lejkowaty od krowiaka olszowego, ma też bardziej symetrycznie osadzony na trzonie, mocniej łuskowaty kapelusz i grubszą nóżkę, a wysyp spor bardziej ochrowy w kolorze.

Właściwości

Krowiak olszowy to grzyb trujący! Uważany za równie toksyczny jak inne, blisko z nim spokrewnione krowiaki.

Zastosowanie

Współcześnie brak zastosowania krowiaka olszowego. Przez setki lat krowiaki (olszówki, „krówki”, „świnki”, „tłuściochy”) uważano za wyborne grzyby jadalne. Ceniono je wysoko za: względną łatwość w odróżnianiu od innych grzybów, pyszny smak przypominający mięsiwo, ogromną liczbę owocników oraz łatwość w przechowywaniu i obróbce. Wiele państw dopuszczało skup na skalę przemysłową. Dopiero w połowie lat 80-tych XX w. okazało się, iż krowiaki zawierają antygen o słabo znanej do dziś budowie, sprawiający, że ludzki organizm produkuje przeciwciała przeciwko własnym czerwonym krwinkom. Zlepione tymże antygenem krwinki tamują krążenie krwi w kluczowych narządach. Dalszym etapem zatrucia olszówką jest rozpad komórek krwi, uwalnianie hemoglobiny i jej pochodnych, zwłaszcza bilirubiny do osocza, co prowadzi do ciężkich uszkodzeń nerek, płuc, a w konsekwencji do śmierci. Do dziś nie opracowano antidotum przeciw toksynom olszówek, stosuje się jedynie leczenie objawowe, wyrównujące lub maskujące objawy zatrucia.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Krowiak olszowy, fot. shutterstock

Indeks nazw

Szukaj lub wybierz według alfabetu

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Bibliografia

Bresinsky A. 1999.; "Phylogenetic Relationships within Paxillus s. I. (Basidiomycetes, Boletales): Separation of a Southern Hemisphere Genus."; Plant Biology 1: 327-333.;
Gelardi M., Vizzini A., Horak E., Ercole E., Voyron S., Wu G. 2014.; "Paxillus orientalis sp. nov. (Paxillaceae, Boletales) from south-western China based on morphological and molecular data and proposal of the new subgenus Alnopaxillus."; Mycological Progress 13(2): 333-342.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gminder A., Böhning T. 2009.; "Jaki to grzyb?"; Świat Książki, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa;
Hahn C., Agerer R. 1999.; "Studien zum Paxillus-involutus-Formenkreis."; Nova Hedwigia 69: 241-310.;
Jargeat P., Moreau P., Gryta H., Chaumeton J., Gardes M. 2016.; "Paxillus rubicundulus (Boletales, Paxillaceae) and two new alder-specific ectomycorrhizal species, Paxillus olivellus and Paxillus adelphus, from Europe and North Africa."; Fungal Biology 120 (5): 711-728.;
Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006.; "Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie."; Wyd. Parragon, Warszawa.;
Pilát A., Otto Ušák O. 1977.; "Mały atlas grzybów."; PWRiL, Warszawa.;