Mleczaj omszony - opis grzyba, sezon, wygląd, występowanie
Ekologia.pl Wiedza Atlas grzybów Grzyby grzyby podstawkowe pieczarniaki gołąbkowce gołąbkowate mleczaj Mleczaj omszony
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Mleczaj omszony (Lactarius pubescens)

Nazywana/y także: wełnianka omszona
Mleczaj omszony, fot. shutterstock
Spis treści

Wstęp

Mleczaj omszony to niejadalny, dość częsty w Polsce grzyb kapeluszowy z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae), bardzo podobny do lepiej znanej grzybiarzom wełnianki („fałszywego rydza, kudłatki, kosmali”) Lactarius torminosus.

Sezon

Owocniki mleczaja omszonego obserwuje się od końca lata (sierpień) do przedzimia (listopad). Zwykle pojawiają się grupowo, rosnąc w rzędach lub czarcich kręgach.

Występowanie

Mleczaj omszony to gatunek szeroko rozprzestrzeniony na świecie. Podawano go nie tylko z północnej Afryki, Eurazji, Grenlandii i Ameryki Północnej (na obu wybrzeżach: atlantyckim oraz pacyficznym), lecz również Nowej Zelandii i Australii (zawleczony z brzozami).

Za jego najważniejszych partnerów mikoryzowych uznaje się brzozy. Trafia się w wielu typach środowisk od torfowisk i lasów liściastych po miejskie parki, cmentarze i zaniedbane trawniki, aczkolwiek preferuje wilgotne i kwaśne.

Wygląd

Kapelusz mleczaja omszonego o wymiarach 50-120 mm. U młodych egzemplarzy wypukły z wgłębieniem w centrum oraz mocno podwiniętymi, puchatymi brzegami (stąd nazwa gatunkowa: omszony). Na starych owocnikach lekko miseczkowaty, jasny, z nieco ciemniejszymi plamkami ale bez koncentrycznych smug, w wielorakich odcieniach kremowej bieli, jasnej żółci bądź jasnego różu.
Blaszki początkowo białe, później kremowe, wreszcie jasno łososiowe, z cielistym połyskiem, węższe i gęstsze niż u pokrewnych mleczajów, tylko trochę zbiegające na nóżkę, mniej lub mocniej rozwidlone przy trzonie, o gładkich krawędziach.
Trzon kremowo biały o cielistym odcieniu, cylindryczny, zwężający się ku podstawie, przez długi czas jędrny i pełny, dopiero u najstarszych okazów wydrążony wewnątrz i jakby okryty białawym szronem. Mierzy zwykle 10-20 mm grubości przy 20-50 mm wysokości. Nie posiada pochwy oraz pierścienia, na młodych owocnikach obrośnięty białym włosiem.
Miąższ jędrny za młodu, choć wielce kruchy, o typowym dla całej rodziny gołąbkowatych nieregularnym przełamie. Charakteryzuje się jasną, kremowo białą lub jasno łosiową barwą, zbliżoną do kolorystyki blaszek i zarodników, tylko pod samą skórką kapelusza bywa żółto pomarańczowy. Nie zmienia koloru po nacięciu, ale żółknie w miarę suszenia, a siarczan żelaza przebarwia go na żółto szaro. Pachnie owocami albo pelargoniami (bodziszkiem). W smaku piekący jak mleczko.

Mleczko (lateks) z młodych owocników wypływa obficie, ze starych słabo, palące w smaku. Odznacza się stałą, białą barwą.
 

Wysyp zarodników blady, kremowo białawy albo jasno łososiowy. Spory są amyloidalne, hialinowe (bezbarwne), pozbawione pory rostkowej, jajowate w kształcie. Cechują się wyraźnym urzeźbieniem o niewielkich brodawkach i zadziorkach, łączących się w siateczkę. Osiągają 6,5-8,5 na 5,5-6,5 μm. Tak na bokach, jak i na ostrzach blaszek stwierdza się wiele wrzecionokształtnych cystyd, mierzących 7,5 na 40 μm.

Nawet doświadczonym grzybiarzom i naukowcom zdarza się pomylić tego mleczaja z pospolitszą w Europie (w tym Polsce) wełnianką („kosmalą, nibyrydzykiem”) L. torminosus albo z mleczajem złocistym L. chrysorrheus. Wełnianka jednak odznacza się wyraźniejszym pręgowaniem kapelusza, jest też bardziej różowa w odcieniu. Mleczaj złocisty występuje pod dębami, poza tym odznacza się gołym (nie puchatym) skrajem kapelusza. Na stanowiskach wysokogórskich oraz na Dalekiej Północy mleczaja omszonego ciężko odróżnić od mleczaja szkockiego L. scoticus, który jest generalnie mniejszy. Mleczaj piekący L. bertilloni również wchodzi w mikoryzy z brzozami, jednak ograniczony jest do wapiennych gleb, a blaszki ma rzadko ustawione.

Właściwości

Walory kulinarne oraz toksyczność mleczaja omszonego bywają odmiennie oceniane w różnych krajach. Na zachodzie i w centrum Europy uznaje się go za grzyb niejadalny z powodu obrzydliwego smaku oraz lekko trujących właściwości w stanie świeżym lub niedogotowanym. W Rosji traktuje się go jako gatunek warunkowo jadalny, słabo trujący na surowo, ale niezły po ukiszeniu, zamarynowaniu albo długim soleniu, po wcześniejszym moczeniu i obgotowaniu z odlewaniem wody.

Zastosowanie

Mleczaj omszony nie jest jadany w Polsce, aczkolwiek w Rosji dawniej kiszono go w beczkach. W Chinach trwają prace nad poznaniem własności niektórych metabolitów wtórnych tego grzyba, zwłaszcza pubescenonu.

Okres występowania
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Bibliografia
  1. Beenken L. 2004; "Die Gattung Russula: Untersuchungen zu ihrer Systematik anhand von Ektomykorrhizen. Doctoral dissertation, Ludwig-Maximilians-Universität"; https://edoc.ub.uni-muenchen.de/3175/1/Beenken_Ludwig.pdf; 2021-05-19;
  2. Bessette A.R., Bessette A., Harris D. 2009.; "Milk Mushrooms of North America: A Field Identification Guide to the Genus Lactarius."; Syracuse University Press, Syracuse.;
  3. Borgen T., Elborne S., Knudsen H. 2006.; "Arctic and Alpine Mycology. A checklist of the Greenland basidiomycetes."; Museum Tusculanum Press.;
  4. Breitenbach J., Kränzlin F. 2005.; "Pilze der Schweiz. Beitrag zur Kenntnis der Pilzflora der Schweiz. Band 6: Russulaceae. Milchlinge, Täublinge."; Mykologia, Luzern.;
  5. Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
  6. Heilmann-Clausen J. 1998.; "The genus Lactarius. Fungi of Northern Europe."; Danish Mycological Society, Kopenhagen.;
  7. Knudsen H., Borgen T. 1994.; "The Lactarius torminosus-group in Greenland."; Mycologia Helvetica, 6 (2): 49-56.;
  8. Nuytinck J., Verbeken A., Rinaldi A., Leonardi M., Pacioni G., Comandini O. 2004.; "Characterization of Lactarius tesquorum ectomycorrhizae on Cistus sp. and molecular phylogeny of related European Lactarius taxa."; Mycologia, 96 (2): 272-282.;
  9. Roody W. 2003.; "Mushrooms of West Virginia and the Central Appalachians."; University Press of Kentucky, Kentucky.;
  10. Shao H., Wang C., Dai Y., Wang F., Yang WQ, Liu J. 2007.; "Pubescenone, a new marasmane sesquiterpenoid from the mushroom Lactarius pubescens."; Heterocycles, 71 (5): 1135-1139.;
  11. Skirgiełło A. 1998.; "Mleczaj (Lactarius). w: Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), gołąbek (Russula)."; Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Kraków.;
4.6/5 - (17 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments