ciek wodny
Ciek wodny — Ciek wodny – określenie powierzchniowych wód płynących stale lub okresowo pod wpływem siły ciężkości w wyraźnym, otwartym korycie naturalnym (ciek naturalny) lub sztucznym (ciek sztuczny), o określonym obszarze zasilania.
Cieki naturalne
Cieki naturalne obejmują wody powierzchniowe płynące pod wpływem siły grawitacji w otwartym korycie naturalnym. Należą do nich:
- strugi – niewielkie cieki wodne uchodzące do rzeki, płynące na terenie równinnym o obszarze zasilania wielkości od kilku do kilkudziesięciu km²; biorą początek przeważnie w młakach, wyciekach, źródłach, a także w zbiornikach wodnych (np. jeziorach
- strumienie – niewielkie cieki wodne, uchodzące przeważnie do rzeki, płynące na obszarach równinnych w wąskim i płytkim korycie, na którego dnie mogą występować progi i przełomy; strumienie na ogół cechują się wartkim nurtem
- potoki – niewielkie cieki wodne o wartkim, burzliwym nurcie, płynące na obszarach wyżynnych i górskich w wąskim korycie o kamienistym lub żwirowym dnie, na którym mogą tworzyć się progi skalne; biorą początek z dużych i wydajnych źródeł krasowych (wywierzysk); cechą charakterystyczną potoków górskich jest występowanie bystrzy (płycizn o szybkim nurcie) oraz wodospadów;
- rzeki – cieki wodne, płynące w wyżłobionych przez siebie korytach i dolinach, zasilane opadami atmosferycznymi w swoim dorzeczu oraz przez wody podziemneprędkością przepływu wody oraz budową koryta; rzeki uchodzą do większych rzek, jezior, mórz i oceanów; w zależności od długości rzeki i wielkości jej dorzecza wyróżnia się rzeki małe, średnie, duże i wielkie.
Cieki naturalne, ze względu na ciągłość zasilania, dzieli się na:
- cieki stałe (stale płynące) – płynące przez cały rok, zasilane wodami podziemnymi oraz wodami ze spływu powierzchniowego pochodzącymi z opadów atmosferycznych i roztopów;
- cieki okresowe (periodyczne) – płynące regularnie przez kilka miesięcy w ciągu roku (w porze deszczowej), zasilane wodami pochodzącymi ze spływu powierzchniowego i w mniejszym stopniu płytkimi wodami podziemnymi; występują na obszarach klimatu podzwrotnikowego;
- cieki sporadycznie wysychające – zanikające podczas długotrwałych okresów suszy, zasilane wodami podziemnymi i wodami ze spływu powierzchniowego;
- cieki epizodyczne (efemeryczne) – pojawiające się po okresach zwiększonych opadów deszczu, występują na suchych obszarach półpustynnych i pustynnych w strefie subtropikalnej i tropikalnej kuli ziemskiej, na ogół nie posiadają wyraźnie wyodrębnionego koryta, np. australijski creek, afrykański ued (wadi).
Strefowość cieków naturalnych
Podział cieków naturalnych na strefy od źródła do ujścia został wprowadzony przez Botosaneanu i Illiesa z uwzględnieniem rozmieszczenia gatunków widelnic (Plecoptera), jętek (Ephemeroptera) i chruścików (Trichoptera). Larwy tych owadów zasiedlają poszczególne strefy cieków wodnych, w związku z czym wykazują specyficzne przystosowania siedliskowe.
Cieki wodne dzielą się na następujące strefy:
- kryal – cieki wysokogórskie zasilane wodą z lodowców i pokrywy śnieżnej;
- krenal – strefa źródliskowa, siedlisko występowania organizmów przystosowanych do życia w czystych i zimnych wodach źródeł (krenobiontów);
- rhitral – strefa strumienia lub potoku, siedlisko życia rhitrobiontów;
- potamal – strefa rzeki nizinnej, siedlisko życia potamobiontów;
- limnal – strefa jezior przepływowych, siedlisko limnobiontów.
Podział cieków na strefy jest szczególnie dobrze zaznaczony w przebiegu rzek górskich.
Cieki sztuczne
Cieki sztuczne obejmują wody powierzchniowe płynące w korycie sztucznym. Do cieków sztucznych zalicza się kanały wodne i rowy melioracyjne.
Kanały wodne są ciekami wodnymi płynącymi po powierzchni ziemi (kanały otwarte, odkryte) lub rzadziej pod jej powierzchnią (kanały zakryte). W zależności od przeznaczenia wyróżnia się:
- kanały żeglowne – sztuczne drogi wodne umożliwiające żeglugę pomiędzy morzami (kanały żeglugi morskiej) lub łączące jeziora z rzekami (kanały żeglugi śródlądowej),
- kanały melioracyjne – doprowadzające i rozprowadzające wodę na obszarach nawadnianych (kanały nawadniające) lub odprowadzające wodę z obszarów podmokłych (kanały odwadniające),
- kanały przerzutowe – umożliwiające przepływ wody pomiędzy obszarami
- kanały energetyczne i przemysłowe – doprowadzające i odprowadzające wodę z elektrowni wodnych i cieplnych oraz zakładów przemysłowych,
- kanały ściekowe (odprowadzające ścieki do oczyszczalni lub do rzek),
- kanały przeciwpowodziowe – stanowiące element ochrony przeciwpowodziowej.
Rowy melioracyjne (rowy wodne) to podłużne zagłębienia w ziemi, okresowo wypełnione wodą. Służą głównie do odprowadzania nadmiaru wody z przylegających obszarów (np. pół uprawnych) do pobliskich rzek lub zbiorników wodnych, a także do podsiąkowego nawadniania terenu podczas suszy.
Sieć rzeczna
Powierzchniowe wody płynące na danym obszarze, zarówno cieki naturalne oraz cieki sztuczne, tworzą sieć rzeczną (sieć hydrograficzną). Tworzy ją rzeka główna uchodząca bezpośrednio do morza lub oceanu wraz z wszystkimi jej dopływami (np. Wisła, Odra).
Układ sieci rzecznej zależy od rzeźby terenu, budowy geologicznej oraz od rozwoju sieci rzecznej. Wyróżnia się sieci symetryczne (obie części dorzecza zajmują podobny obszar i mają zbliżoną liczbę cieków) oraz asymetryczne (występuje przewaga jednej części dorzecza).
Skoro – według SJP PWN – ciek «strumień wody płynącej otwartym korytem lub pod ziemią», to dodanie epitetu „wodny” nic nie wnosi, zaś prowadzi do pleonazmu, czyli redundantnego połączenia wyrazowego…