drewno buku
Drewno buku — Drewno buku, drewno bukowe, buczyna – drewno pozyskiwane z kilku gatunków buku (Fagus), rodzaju drzewa z rodziny bukowatych (Fagaceae) występującego głównie w chłodniejszych rejonach strefy umiarkowanej półkuli północnej.
Drewno buku – pozyskiwanie
Drewno buku pozyskiwane jest m.in. z buka zwyczajnego (Fagus sylvatica) występującego w Europie i zachodniej Azji; buka wschodniego (Fagus sylvatica subsp. orientalis) występującego w południowo-wschodniej Europy i zachodniej Azji oraz buka wielkolistnego (Fagus grandifolia) występującego na wschodnich obszarach Ameryki Północnej (od południowej Kanady, przez Stany Zjednoczone po północną część Meksyku).
Budowa anatomiczna drewna buku
Drewno buku jest drewnem rozpierzchłonaczyniowym o jednolitej budowie i równomiernej, cienkowłóknistej strukturze, bez podziału na drewno wczesne (wiosenne) i drewno późne (letnie). Biel (zewnętrzne partie drewna, wytworzone w ostatnich okresach wegetacyjnych) i twardziel (wewnętrzne, starsze partie drewna stanowiące element wzmacniający) są trudne do odróżnienia. Może występować fałszywa twardziel o czerwonym lub czerwono-brązowym zabarwieniu, powstająca w wyniku działań obronnych drzewa na bodźce zewnętrzne oraz czynniki destrukcyjne, takie jak m.in. uszkodzenia mechaniczne, niekorzystne warunki atmosferyczne lub obecność patogenów. Drewno buku cechuje się jasną, różowawą lub żółtawą barwą o odcieniu fioletowym lub czerwonawym.
Naczynia otoczone są parenchymą (tkanką miękiszową), są duże i wyraźnie widoczne. Promienie drzewne są liczne i równomiernie rozmieszczone, są widoczne w przekroju stycznym w postaci ciemnych soczewek, w przekroju podłużnym – w postaci tzw. lusterek. Granica słojów rocznych jest bardzo niewyraźna.
Cechy charakterystyczne drewna buku
Drewno buku jest drewnem twardym (III klasa twardości Brinella), średnio ciężkim, mało trwałym i łatwo łupliwym. Suszy się dobrze, lecz wykazuje skłonność do pęknięć desorpcyjnych i do paczenia się. Występowanie pęknięć spowodowane jest dużą i bardzo nierównomierną kurczliwością tego surowca. Drewno buku w stanie świeżym posiada żywiczny zapach.
Drewno buku jest podatne na wpływ szkodników (owadów) i grzybów; jest nieodporne na niekorzystne warunki atmosferyczne. Podatność drewna na rozkład przez grzyby jest większa w okresach ciepłych i wilgotnych, gdyż w tych warunkach buczyna łatwo ulega zaparzeniu. Zwiększenie odporności drewna na grzybienie oraz zmniejszenie skłonności do paczenia się uzyskuje się dzięki zabiegowi parzenia świeżej tarcicy.
Drewno buku jest podatne na wszystkie metody obróbki mechanicznej. Jest cienkowłókniste, dzięki czemu daje się gładko obrabiać a powierzchnie przełupania są równe i charakteryzują się silnym połyskiem. Drewno to podatne jest także na skrawanie, łuszczenie oraz obróbkę gięciem (po parzeniu). Łatwo też je połączyć za pomocą śrub i gwoździ jednak należy pamiętać o wcześniejszym nawierceniu w celu uniknięcia pęknięć.
Drewno buku łatwo poddaje się obróbce powierzchniowej – sklejaniu, barwieniu lakierami, bejcowaniu oraz polerowaniu. Wykazuje dużą nasycalność, z wyjątkiem twardzieli fałszywej, która jest niepodatna na impregnowanie.
Do wad drewna buku, oprócz niewielkiej trwałości i braku odporności na czynniki atmosferyczne, zalicza się krzywizny, skręty włókien, niecylindryczność, spękania mrozowe, przebarwienia spowodowane przez grzyby, przebarwienia oksydacyjne, zgnilizny, fałszywą twardziel, skłonność do paczenia się, guzy, oparzeliny oraz zniszczenia dokonane przez żerujące w drewnie owady (chodniki owadzie).
Zastosowanie drewna buku
Drewno buku było powszechnie stosowane jako surowiec do wyrobu elementów wozów konnych (szprychy, dzwona kół, luśnie, rozwory, osady dyszli i dyszle), panewek łożysk ślizgowych, kół zębatych i pasowych w maszynach młyńskich i rolniczych, części szkutniczych (stępki, nadbudówki statków, wiosła żeglarskie), elementów pługów, kratownic, zębów bron, płyt roboczych stołów stolarskich i ciesielskich.
Obecnie drewno buku cenione jest jako surowiec do produkcji okleiny, sklejki, drewna prasowanego i płyt spajanych. Stanowi podstawowy składnik sklejki brzozowo-bukowej, wykorzystywanej w modelarstwie oraz przemyśle transportowym do wyrobu skrzyń ładunkowych i konstrukcji siedzeń autobusowych.
Drewno buku nadaje się na parkiety, płyty wiórowe i płyty pilśniowe, schody, progi oraz okładziny. Wykorzystywane jest także w budownictwie ziemnym, wodnym i wysokim (konstrukcje, szalunki, podpory) oraz górnictwie. Produkuje się z niego skrzynki, beczki, narzędzia, elementy maszyn i sprzętu sportowego, kolby karabinowe, instrumenty muzyczne (np. bębny), zabawki oraz rozmaite przedmioty użytku codziennego.
Drewno buku jest bardzo cenione w przemyśle meblarskim; wykorzystywane jest w produkcji ram mebli tapicerowanych oraz części mebli giętych o tym większej wartości, jeżeli użyty surowiec pozyskiwany jest z bielastego drewna nie zawierającego fałszywej twardzieli.
Drewno pozyskiwane z buku znalazło zastosowanie w przemyśle celulozowo-papierniczym do produkcji celulozy i papieru oraz w przemyśle chemicznym, gdzie surowiec ten używany jest do wytwarzania octu drzewnego, wełny drzewnej, oleju smołowego i węgla drzewnego.
Drewno buku wykazuje wysoką wartość opałową; łatwo zapala się i pali przez wiele godzin równomiernym, jasnym płomieniem. Wykorzystywane jest jako drewno kominkowe oraz w procesach wędzenia produktów spożywczych, np. ryb i wieprzowiny.
- Dendrologia, Włodzimierz Seneta, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987.
- Drewno – pomiary właściwości fizycznych i mechanicznych, Wojciech Kokociński, Prodruk, Poznań 2004.
- Przewodnik Collinsa, Owen Johnson, David More, Oficyna Wydawnicza Multico, Warszawa, 2016.
- Poradnik leśnika. Atlas drewna, Jean-Denis Godet, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008.
- Wood, Frederic P. Miller, Agnes F. Vandome, John McBrewster, Alphascript Publishing, 2009.
