Bąbelki, lassa i zapadnie, czyli najbardziej przebiegłe metody polowań w świecie zwierząt
Doskonały łowca może być szybki, silny…albo sprytny. Wiele gatunków zwierząt nauczyło się przechytrzać swoje ofiary w sposób godny Machiavellego. Pułapki, przynęty, a nawet typowe ogłupianie okazują się dawać wspaniałe rezultaty, dowodząc jasno, że większy nie zawsze wygrywa. Poznaj najbardziej zaskakujące metody polowań wśród zwierząt.
Mało który drapieżnik może pozwolić sobie na otwarty atak, pogoń i uczciwy pojedynek. Aby nie kończyć dnia z pustym żołądkiem (i oberwanym uchem) wiele gatunków na drodze ewolucji rozwinęło taktyki godne agenta Bonda. Polując ze sprytem oszczędzają energię, redukują ryzyko urazu i zwiększają swoje szanse na długie życie.
Pajęcza zapadnia
Ta scena mogłaby pojawić się w horrorze. Ofiara uważnie stąpa po nieznanym terenie, gdy nagle załamuje się pod nią ziemia i wpada prosto w sidła… pająka. Faktycznie, pająki z rodziny Ctenizidae mogłyby zawstydzić wielu ludzkich inżynierów swoimi misternie przygotowanymi zapadniami. Budowane tuż nad własną norą mają postać okrągłego włazu, który doskonale stapia się z powierzchnią. Pająk podtrzymuje owe drzwi własnym ciałem, a gdy odczuje wibracje owada stąpającego na wierzchu, wyskakuje, aby pochwycić nieboraka i zaciągnąć do kryjówki. Co gorsza, ponieważ zapadniowe pająki preferują tylko niektóre typy terenu, na małych przestrzeniach mogą znaleźć się ich duże ilości, każdy z własną pułapką oczywiście.
Pułapka zastawiana przez pająki z rodziny Ctenizidae/Wikimedia CC
Lasso na ćmy
Niemniej pomysłowy sposób polowania opracowały samice pająków z rodzaju Mastophora, spotykane na terenie obu Ameryk. Ponieważ gustują one w ćmach, nauczyły się wytwarzać feromony, które wabią samców nocnych motyli. Chętni kawalerowie przybywają, a zamiast spodziewanej powabnej ćmy spotykają dość potwornie wyglądającą pajęczycę o wielkim brzuchu i owłosionych nogach. Jakby rozczarowania było nie dość, zostają niemal natychmiast pochwyceni jedwabnym lassem, na końcu którego znajduje się… lepiący glut. Ta niezwykle skuteczna metoda polowania pozwoliła pająkom całkowicie zrezygnować z przędzenia pajęczyn!
Pająk z rodzaju Mastophora; źródło: Original: Judy GallagherDerived: Peter coxhead, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Pistolet na wodę
Pająk ze swoimi licznymi odnóżami i wysokiej jakości przędzą jest wytrawnym łowcą. Co może jednak zrobić ryba? Strzelczyki (Toxotidae) to niewielkie rybki należące do rodziny okoniowatych i spotykane głównie w Południowo-Wschodniej Azji. Traf chciał, że za optymalne pożywienie uznały one lądowe owady, które niechętnie zanurzają się w wodzie. Strzelczyk znalazł jednak na nie sposób. Pomaga mu wyjątkowo ostry wzrok, którym wypatruje ofiar na liściach i gałęziach u brzegów wody. Gdy ma już zlokalizowany cel, nabiera wody do pyszczka i strzela z podziwu godną celnością – uważa się, że dorosłe osobniki mają 100-procentową skuteczność. Tym sposobem może „zestrzelić” owada znajdującego się nawet trzy metry daleko. Ofiara oszołomiona wpada do wody i jest pożerana na miejscu.
Strzelczyk do perfekcji opanował technikę strzelania wodą, fot. wirestock/envato
Sieci z bąbelków
Nie samą wodę, ale bąbelki w niej wykorzystują do polowania stada humbaków (Megaptera novaeangliae). Co ciekawe, nie jest to taktyka instynktowna, ale wyuczona i obserwuje się ją tylko u wybranych populacji, co potwierdza wyjątkową inteligencję podmorskich ssaków. W ramach polowania porozumiewają się one wokalnie, aby precyzyjnie okrążyć ławicę małych ryb lub krylu. Następnie jeden z humbaków zaczyna wydychać powietrze w kierunku ławicy, a reszta go naśladuje, nieustannie krążąc wokół. Ogłupione ofiary wypychane są gromadnie w górę bez możliwości ucieczki, a wieloryby na sygnał otwierają naraz swe wielkie pyski i przesuwają się do wnętrza „sieci”, pochłaniając nawet ponad 50 tys. l wody każdy. Z mięsną wkładką oczywiście.
Humbak wyjadający ryby z bąbelkowej sieci, źródło: Christin Khan, NOAA / NEFSC
Wężowa zasadzka
Bardzo ciekawy pomysł na polowanie pod wodą ma również wąż czułkowy (Erpeton tentaculatum). Jest to jedyny wąż na świecie o dwóch czułkach wyrastających z czoła, a zarazem wyjątkowo zdolny strateg. Spędzając prawie całe życie pod powierzchnią bagnistej wody i wynurzając się jedynie po zaczerpnięcie oddechu, sprytny gad nauczył się polować na ryby za pomocą… własnego ciała. W tym celu przyjmuje kształt odwróconej litery „J”, kotwicząc ogonem na dnie. Jest przy tym tak usztywniony, że gdyby chwycić go w dłoń, utrzyma swój kształt. Gdy tylko zbliży się ryba, wąż wygina się, umyślnie wywołując ruch w wodzie. Wyczuwająca go ryba instynktownie rzuca się do ucieczki… ale zawsze w złym kierunku. Węże czułkowe poniekąd wyprzedzają rybie refleksy i potrafią trafnie przewidzieć, gdzie za chwilę pojawi się rybia głowa.
Wąż czułkowy; źródło: Jlamarch, CC0, via Wikimedia Commons
Język za przynętę
W jeziorach Stanów Zjednoczonych żyje przerażająca skorpucha sępia (Macrochelys temminckii), jeden z najcięższych słodkowodnych żółwi na świecie. Jej odstręczający wygląd jest w rzeczywistości doskonałym kamuflażem, dzięki któremu gad może łatwo wtopić się krajobraz błotnistych zbiorników wodnych. Wówczas pozostaje już tylko otworzyć pysk i czekać. Na wierzchołku języka skorpucha ma specjalny wyrostek, który wygląda jak robak. Dla nas to nieapetyczne, ale wielu rybom na ten widok cieknie przysłowiowa ślina. Atakują więc „robaka”, aby w kilka chwil znaleźć się w żółwiej paszczy, z której nie ma już ucieczki. A gatunek ów potrafi nawet odgryźć ludzki palec!
Skorpucha sępia, fot. wirestock/envato
Na ryby bez wędki
Zaskakująco ludzką metodę rybołówstwa stosuje czapla zielona (Butorides virescens). Stosunkowo niewielka jak na czaplę i niekoniecznie zielona (samce mają zieloną główkę) jest jednym z niewielu zwierząt, które opanowały wykorzystanie narzędzi. Tak właśnie bowiem naukowcy opisują niezwykłą technikę polowania, która polega na wrzucaniu do wody owadów, piórek, a nawet kawałków znalezionego chleba. Czapla wyczekuje cierpliwie nad brzegiem na ryby, które skuszą się na przynętę, a następnie porywa je spod powierzchni wody.
Pułapka na serce matki
Ocelot nadrzewny (Leopardus wiedii) jest jednym z mniejszych dzikich kotów, spotykanym, jak sama nazwa wskazuje, na drzewach Środkowej i Południowej Ameryki. Żyjąc na wysokości, najchętniej poluje na ptaki i małpy, w czym pomaga mu wyjątkowa skoczność oraz stawy w łapach, które są w stanie wykręcać się o 180°. I nie byłoby w tym nic niezwykłego, gdyby nie jeden dodatkowy as w rękawie – otóż ocelot nadrzewny potrafi w zaskakująco trafny sposób naśladować głosy niemowląt tamaryny srokatej. W czasie łowów popiskuje więc w konarach, wabiąc zaniepokojone małpie mamy, aby uśmiercić je na miejscu jednym ugryzieniem w kark.
Ocelota nadrzewnego najłatwiej spotkać na drzewie, źródło: Malene Thyssen (User Malene), CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Światełko złudnej nadziei
Jak zwabić apetyczną muchę lub pająka, jeśli jesteś tylko mało ruchliwą, ale bardzo głodną larwą? Odpowiedź na to pytanie znalazły nowozelandzkie muchówki Arachnocampa luminosa. Dorosłe owady składają swe jajeczka na ścianach jaskiń i skalnych brzegów. Ich larwy po wykluciu wykorzystują jedwabną nić z kokonu do przygotowania wiszącej pułapki, na której umieszczane są lepkie krople cielesnej wydzieliny. W ramach wabika wykorzystują zdolność do bioluminescencji, czyli po prostu zaczynają świecić zielono-niebieskim światłem, tworząc coś na kształt neonowych korali. Dla innych muchówek jest to widok na tyle ekscytujący, że zbliżają się niebezpiecznie blisko, zapętlając się w sidła. Bezlitosna larwa konsumuje swoją nić, aby podciągnąć ofiarę w górę, a następnie wgryza się w nią bez wcześniejszego uśmiercenia.
Świecące larwy muchówek Arachnocampa luminosa, źródło: Alan Rockefeller, CC BY 4.0, via Wikimedia Commons
Hipnotyczny taniec
Gronostaj europejski (Mustela erminea) to niewielki drapieżny gryzoń, który bez skrupułów porywa się na większe od siebie ofiary. Szybkość i agresywność są jego największym atutami, ale w polowaniach na króliki stosuje nieco bardziej wyszukane techniki. Zaobserwowano mianowicie, że gronostaje wykonują przed swoimi ofiarami zaskakujące tańce obejmujące wyskoki, piruety i fikołki, niczym w breakdance’u. Zdaniem niektórych ów taniec ma na celu ogłupić i zahipnotyzować przeciwnika, dając gronostajowi lepsze szanse na precyzyjne uderzenie. Są jednak również opinie, że dziwne pląsy nie mają nic wspólnego z polowaniami, ale są raczej wynikiem pasożytniczej infekcji.
Gronostaj europejski słynie ze swoich tańców, fot. Alpsdake, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
- “10 crafty ways animals hunt their prey” Elise Poore, https://www.livescience.com/animals/crafty-ways-animals-hunt-their-prey, 13/09/2024;
- “7 Clever Hunting Tricks Used in the Animal Kingdom” Jessica Hullinger, https://www.mentalfloss.com/article/62987/7-clever-hunting-tricks-used-animal-kingdom, 13/09/2024;
- “Watch humpback whales trick thousands of fish into becoming dinner” Joshua Rapp Learn, https://www.science.org/content/article/watch-humpback-whales-trick-thousands-fish-becoming-dinner#, 13/09/2024;
- “How Do Spiders Hunt?” AMNH, https://www.amnh.org/explore/news-blogs/on-exhibit-posts/how-do-spiders-hunt, 13/09/2024;
- “Country diary: Everyone stops for the stoat show” Nicola Chester, https://www.theguardian.com/environment/2023/may/03/country-diary-everyone-stops-for-the-stoat-show, 13/09/2024;
