10 najbardziej uciążliwych chwastów i jak z nimi walczyć?
Według definicji chwasty to dzikie rośliny, które rosną tam, gdzie nie są pożądane i na dodatek konkurują z gatunkami uprawianymi przez człowieka. Najuciążliwsze chwasty w ogrodzie to nie tylko problem estetyczny, ale także zagrożenie dla urodzaju. Paradoks polega zaś na tym, że podczas gdy wrażliwym bylinom szkodzi wszystko, chwasty wydają się być idealnie odporne nawet na trudne warunki.
Chwasty w trawniku lub zagonach to utrapienie, z którym boryka się każdy ogrodnik. Niestety, nieproszeni goście rywalizują roślinami ozdobnymi i użytkowymi o składniki odżywcze, wodę i słońce i zwykle bywają zwycięzcy – taka już jest natura chwastów. Co gorsza, przenoszą też choroby i gnieżdżą w sobie szkodniki, które mogą zaszkodzić uprawom. Niektóre gatunki chwastów uwalniają też do gleby toksyny nadwątlające kondycję konkurencji. Czy zawsze trzeba je jednak zwalczać ciężką chemią? Niekoniecznie. Oto 10 najbardziej uciążliwych chwastów w ogrodzie.
Mniszek lekarski
Trudno o drugi tak uciążliwy chwast ogrodowy jak mniszek. Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) z jednej strony jest surowcem leczniczym i ulubionym materiałem na wianki. Z drugiej, niestety, słynie ze swojego „wszędobylstwa” i potencjału do rośnięcia praktycznie wszędzie. Rozwiewane przez wiatr dmuchawce to zaś gwarancja szybkiego i bardzo efektywnego rozmnażania. Mniszki pojawiają się w trawniku, na zagonach ozdobnych i warzywnych, a nawet między płytami chodnikowymi.
Jak zwalczać? Najzdrowiej jest mniszki lekarskie eliminować ręcznie. Rośliny dają się stosunkowo łatwo usuwać z gleby wraz z korzeniami, a jeśli zdążymy przed fazą rozwoju nasion, prawdopodobieństwo sukcesu jest bardzo wysokie. W przypadku większych ilości chwastów eksperci polecają herbicydy, w szczególności zawierające fluroksypyr i glifosat.
Mniszek lekarski rosnący w szczelinach betonu, fot. envato
Powój polny
Na swój sposób uroczy dzięki delikatnym białoróżowym kwiatom, powój polny (Convolvulus arvensis) również jest nieprzyjacielem ogrodników. Ta uporczywa bylina doskonale rozwija się na piaszczystym i gliniastym podłożu, a nie przeszkadza mu nawet koncentracja metali ciężkich w podłożu. Jego stale wydłużające się pędy wiją się łatwo po ziemi, wgryzając się głęboko w jej strukturę. Powój łatwo pnie się po powierzchniach pionowych i jest w stanie zaszkodzić nawet drzewom, zaciskając się na ich pniach. Powoduje też duże zniszczenia w uprawach np. zbóż lub kukurydzy.
Jak zwalczać? Niestety, walka z powoje naturalnymi metodami rzadko kiedy przynosi pożądane efekty – roślina ma zbyt dobrze rozwinięty system korzeniowy. Jest też odporna na większość herbicydów, więc eksperci polecają regularne opryski silniejszymi środkami chwastobójczymi na bazie glyfosatu.
Powój polny, fot. envato
Perz właściwy
Aż trudno uwierzyć, ale ludzie umyślnie roznieśli perz właściwy (Elymus repens) po wielu rejonach światach, gdzie nie występuje on w stanie dzikim. Ta wiechlinowata bylina stosowana bywa jako pasza oraz gatunek ograniczający erozję gleby. Jest też surowcem zielarskim o działaniu przeczyszczającymi i moczopędnym. Niestety, w ogrodach perz jest intruzem, odznaczającym się szybkim tempem wzrostu oraz niskimi wymaganiami glebowymi. A może dorastać nawet do 100 cm wysokości ograniczając światło i przestrzeń innym gatunkom. Jedna roślina rocznie wytarza przy tym nawet 140 m rozłogów, a nasiona formujące się w kłosie bardzo łatwo rozsiewają się z wiatrem.
Jak zwalczać? Z perzem można walczyć mechanicznie. Przekopanie zagonów na wiosnę do głębokości 10 cm zwykle pozwala dość skutecznie usunąć resztki korzeni. Na dużych działkach w tym celu można zastosować glebogryzarkę. Poza tym skuteczne bywają opryski z octu rozcieńczonego z wodą w proporcji 2:1.
Perz właściwy – trawa, która pojawia się wszędzie, gdzie jej nie chcemy, fot. envato
Pokrzywa zwyczajna
Podwójnie uciążliwym chwastem ogrodowym jest pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) – zastraszająco szybko rozprzestrzeniająca się na zagonach dzięki rozległemu systemowi korzeniowemu, a jednocześnie nieprzyjemnie parząca skórę. Szczególnie chętnie rośnie na glebach dobrze nawożonych, gdyż potrzebuje sporych ilości azotu i fosforanów. Mimo ciekawych właściwości leczniczych jest gościem nieproszonym, gdyż zabiera roślinom uprawnym cenne związki odżywcze.
Jak zwalczać? Podstawa to mechaniczne usunięcie pokrzyw, oczywiście w zabezpieczeniu rękawic. Kto przygotowuje nowe zagony, może pozbyć się pokrzyw przekopując całą ziemię, usuwając pozostałości korzeni oraz przykrywając dany obszar na miesiąc czarną folią – bez dostępu do słońca pokrzywy nie rosną. Opryski chemiczne powinny być stosowane jedynie w ostateczności.
Skupisko pokrzyw zwyczajnych, fot. envato
Ostrożeń polny
Nieprzyjemne są również bliskie spotkania z kolącym ostrożniem polnym (Cirsium arvense), który należy do rodziny astrowatych i rozwija dość ładne fioletowe kwiaty. Osty mogą podobać się na łące, ale w ogródku są zawsze niemile widziane, nie tylko ze względu na wysokość i kolce, ale przede wszystkim tempo rozmnażania. Z każdej najmniejszej części rośliny może łatwo wyrosnąć nowa co czyni walkę z chwastami wyjątkowo trudną.
Jak zwalczać? Niestety, wyrywanie ostów nie jest specjalnie efektywne, gdyż mała część długiego, palowego korzenia prawie zawsze pozostaje w glebie. Nawet wiele herbicydów okazje się bezbronnych wobec uporczywych ostrożni, więc eksperci polecają stosowanie selektywnych preparatów na bazie np. florasulamu lub chlopyralidu.
Ostrożeń polny znany jest również jako oset, fot. envato
Koniczyna biała
Choć na swój sposób urocza, koniczyna biała (Trifolium repens) nie jest mile widziana w ogrodzie, a zwłaszcza na trawniku. Ta długoletnia bylina o kulistych białych kwiatostanach oraz trzylistkowych liściach bywa uprawiana jako roślina poplonowa wiążąca azot w glebie oraz roślina pastewna, zapewniająca zwierzętom hodowlanym spore ilości białka. Jest też wyjątkowo odporna na deptanie, co przydaje się na pastwisku, ale bywa przekleństwem na trawniku. Trwała i odporna koniczyna zawsze wygra bowiem konkurencję z trawą. Rozrasta się bardzo szybko i szczególnie efektywnie zapełnia puste przestrzenie, np. po wyrywaniu innych chwastów.
Jak zwalczać: Cierpliwi mogą próbować fizycznie wyrywać koniczynę wraz z korzeniami. Sposób ten sprawdza się w początkowych fazach rozwoju. Poza tym pomóc może zwiększone nawożenie trawnika preparatami z azotem (naturalne nawozy są niestety nieco mniej efektywne niż mineralne). Zanim sięgniemy po herbicyd, warto też wypróbować mieszankę octu z mydłem w płynie aplikowaną bezpośrednio na połacie z koniczyną.
Koniczyna biała łatwo rozprzestrzenia się w trawniku, fot. envato
Palusznik nitkowaty
Jednym z najbardziej uciążliwych chwastów trawnikowych jest również palusznik nitkowaty (Digitaria ischaemum). Ta jednoroczna trawa skutecznie rozprzestrzenia się mimo najbardziej surowych warunków, preferując suchą, zbitą glebę. Nie tylko tworzy przy tym dodatkowe pędy boczne, ale również hojnie rozsiewa nasiona – jedna roślina produkuje ich nawet 150 tys. w ciągu jednego sezonu! Każdego roku na wiosnę, gdy ziemia się ogrzeje, zaczynają kiełkować nowe. Źdźbła palusznika dość łatwo rozpoznać, gdyż są dłuższe, szersze i jaśniejsze niż źdźbła traw wysiewanych w trawniku.
Jak zwalczać? Obecności palusznika w trawniku warto przede wszystkim zapobiegać dbając o czystość materiału siewnego. Gdy się już zacznie rozprzestrzeniać, pomóc może bronowanie, ale w zaawansowanych przypadkach jedyną skuteczną bronią są herbicydy.
Palusznik nitkowaty tworzy charakterystyczne kępy; Wikimedia Commons/fot. Stefan.lefnaer
Babka zwyczajna
W trawniku, na zagonach, a nawet w kwietnikach lubi zadomowić się również babka zwyczajna (Plantago major), która w szczególności preferuje żyzną, cięższą i lekko kwaśną ziemię. Roślina wygląda dość niewinne ze swoimi rozetami okrągłych liści i kłosowatymi kwiatostanami. Jeśli zdoła się rozprzestrzenić, staje się jednak niebezpiecznym konkurentem dla innych gatunków, aktywnie konkurując o przestrzeń i składniki odżywcze.
Jak zwalczać? Bój z babką zaczynamy zawsze od mechanicznego usuwania, pamiętając, że oprócz korzenia pod ziemią obecne jest również kłącze, które może wegetować nawet kilka lat dając początek wciąż nowym roślinom. Wygrana jest jednak możliwa, choć wymaga częstego przekopywania i oczyszczania jej na większej głębokości.
Babka zwyczajna, fot. Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Przytulia czepna
Wśród ogrodowych chwastów jednym z częściej spotykanych jest również przytulia czepna (Galium aparine). Dobrze znana ze swoich skłonności do czepiania się wszystkiego wokół, łącznie z odzieżą, chętnie wspina się po różnych roślinach szkodząc uprawom warzywnym, zbożowym i roślinom ozdobnym. Mimo że jest rośliną jednoroczną, jej nasiona łatwo zimują w glebie nawet przez kilka lat. Przytulia może więc zawsze znienacka zaskoczyć ogrodników, a jeśli pozwolimy się jej panoszyć, będzie odradzać się z jeszcze większą intensywnością.
Jak zwalczać? Z pojedynczymi okazami przytulii można próbować walczyć mechanicznie, ale jest to dość trudny proces. Rolnicy chcący uchronić swoje zboża przed niszczycielską przytulią najczęściej sięgają po herbicydy na bazie fluroksypyru, amidosulfuronu lub florasulamu, które powinny być stosowane we wczesnej fazie rozwoju chwastów.
Przytulia czepna, fot. Agnieszka Kwiecień, Nova, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Szczaw tępolistny
Do najbardziej uciążliwych chwastów w ogrodzie należy również szczaw tępolistny (Rumex obtusifolius) należący do rodziny rdestowatych. Jego długie, szerokie liście rozrastają się w gęstych kępach, które na szerokość mogą sięgać ponad 1 metr. Pozostawiony sam sobie jest w stanie w szybkim czasie zarosnąć trawnik, a dodatkowo stwarza poważną konkurencję dla warzyw i dekoracyjnych bylin na zagonach. Jest to gatunek wysoce inwazyjny.
Jak zwalczać? Wyrywając szczaw tępolistny ręcznie należy pamiętać o konieczności usunięcia korzenia na głębokości nawet 15 cm. Trawnikowi pomoże również częste koszenie. W przypadku bardzo silnego zachwaszczenia konieczne może być sięgnięcie po herbicyd na bazie fluroksypyru.
Szczaw, fot. Sten Porse, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
- „10 Awful Weeds And How To Kill Them” Steve Bender, https://www.southernliving.com/garden/grumpy-gardener/10-awful-weeds-and-how-to-kill-them, 7/07/2024;
- “Stubborn Weeds and How to Deal with Them” Shauna Hammond, https://www.hygienesuppliesdirect.com/blog/stubborn-weeds-and-how-to-deal-with-them, 7/07/2024;
- “Tough garden weeds and how to kill them” Ceri Thomas, https://www.which.co.uk/news/article/tough-garden-weeds-and-how-to-kill-them-aR91J8M98896, 7/07/2024;
- “The 10 Worst Garden Weeds” Shelley Stonebrook, https://www.familyhandyman.com/list/common-weeds-and-how-to-remove-them/, 7/07/2024;
- “The ultimate guide to weeds: What to yank, what to leave and what you should never ever touch” Portia Corman, https://www.cbc.ca/life/home/the-ultimate-guide-to-weeds-what-to-yank-what-to-leave-and-what-you-should-never-ever-touch-1.5250554, 7/07/2024;
