Papuga żako – najinteligentniejsza wśród papug

Afrykańska papuga żako należy do popularnych ptaków hodowlanych, głównie dzięki wyjątkowemu talentowi do naśladowania ludzkiej mowy. Inteligentna i długożyjąca, z jednej strony bywa wspaniałym przyjacielem, z drugiej, jest często ofiarą kłusowników i handlarzy zwierzętami. W środowisku naturalnym należy już do gatunków zagrożonych wyginięciem, co rodzi pytania na temat etyczności przetrzymywania jej w niewoli. Oto najciekawsze fakty o papugach żako…

Nazywane papugami Starego Świata żako (Psittacus erithacus) pochodzą z krajów równikowej Afryki, m.in. Angoli, Kamerunu, Kongo i Gabonu. Już 2 tys. lat p.n.e. udomowione zostały przez starożytnych Egipcjan jako rodzinni pupile. Cztery millenia później, w 2016 r. trafiły do Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych IUCN. Co roku ponad 20% naturalnej populacji jest odławiane i trafia na handel.

Jak wygląda papuga żako?

Papuga żako to ptak średniej wielkości o szarym upierzeniu i czarnym, zagiętym dziobie. Mimo tego dość przeciętnego opisu, żako jest w rzeczywistości bardzo urodziwe – z eleganckimi białymi obramowaniami piór na głowie i skrzydłach oraz wyraziście czerwonym ogonem. Obie płcie są bardzo podobne i mierzą ok. 33 cm na długość, z rozpiętością skrzydeł sięgającą 46-52 cm. Samice mają o nieco mniejsze głowy i węższe szyje.

W naturze pojawiają się również kolorystyczne mutacje papugi żako – białe albinosy oraz osobniki z białymi ogonami oraz częściową pigmentacją. Dodatkowo hodowcy krzyżując selektywnie wybrane osobniki stworzyli już dziesiątki barwnych odmian – w 1998 r. udało się nawet otrzymać całą czerwoną papugę. 

Przy okazji warto wyjaśnić, że w starszych źródłach znaleźć można informacje o dwóch podgatunkach żako: kongijskim oraz nieco mniejszym, liberyskim. Zgodnie z nowoczesną taksonomią ten drugi jest dziś uznawany za oddzielny gatunek Psittacus timneh, z którego dodatkowo wydzielono żako książęce (P. t. princeps), zamieszkujące wyłącznie Wyspę Książęcą. Papuga żako kongijskie, największa z nich, uważana jest za najszlachetniejszą.

Co jedzą papugi żako? Opis środowiska i stylu życia

Szare papugi w naturalnym ekosystemie są skryte i nie pozwalają się łatwo obserwować. Preferują gęste lasy tropikalne, ale spotykane są również na ich obrzeżach i sawannach, wśród namorzynów, a nawet w ludzkich ogrodach. Ze szczególną lubością zakładają gniazda w koronach drzew nad wodą, preferując wykute już wcześniej dziuple, np. po dzięciołach.

Choć boją się ludzi, są bardzo towarzyskie i spędzają większość życia w dużych grupach. W ciągu dnia dzielą się jednak na mniejsze „eskadry” i wyruszają w długie loty po strawę. Podstawą ich diety na wolności są orzechy i owoce, a szczególną pasją pałają do owoców palmy olejowej. Jadłospis uzupełniają kwiatami, korą, a czasem również owadami i ślimakami.

W okresie lęgowym każda para okupuje własne drzewo, a zawiązane raz partnerstwa trwają do końca życia. Mimo tej długoterminowej dedykacji samiec przed kopulacją mnoży swe wysiłki i dokarmia samicę – zachowanie to obserwowane jest nawet w niewoli. Samica składa 3 do 5 jaj, wszystkie w odstępach 1-2 dni i wysiaduje je przez miesiąc, podczas gdy partner kontynuuje jej dokarmianie. Po 12 tygodniach od wyklucia pisklęta opuszczają samodzielnie gniazdo, ale pozostają w rodzinie aż trzy długie lata, ucząc się wszystkiego, co papuga żako wiedzieć powinna.

Niezwykle inteligentna… i elokwentna

Papuga żako uważana jest za jeden z najmądrzejszych ptaków – jej inteligencję przyrównuje się do intelektu sześcioletniego dziecka. Przeprowadzone jak dotąd eksperymenty sugerują, że potrafi ona uczyć się sekwencji, rozpoznać głosy ludzi i asocjować je z twarzami. Jej zdolność do naśladowania ludzkiej mowy w wielu źródłach interpretowana jest jako coś więcej niż tylko imitacja – wydaje się, że papugi żako potrafią używać słów w sposób intencjonalny, rozpoznając ich znaczenie, a nawet składając własne określenia. Dzięki odpowiednim treningom są nawet w stanie rozpoznawać kształty, kolory i materiały.

W naturze żako chętnie naśladują dźwięki z okolicy, łącznie ze śpiewami innych ptaków. Między sobą, codziennie o poranku i o zmierzchu prowadzą długie i złożone dyskusje o bardzo szerokim repertuarze wokalnym. Aktywnie identyfikują poszczególnych członków stada i zacieśniają więzy społeczne.

Papuga żako – hodowla w domu

Żako jest wspaniałym ptakiem, ale wcale nie najłatwiejszym w hodowli. Wyjątkowa inteligencja wymaga regularnej stymulacji, a potrzeby społeczne proszą się o stałe towarzystwo. Pupilowi trzeba więc poświęcać naprawdę dużo czasu, co w obliczu jego długiego życia nie jest łatwym wyzwaniem. Z pewnością nie jest to dobry wybór do domów z małym dziećmi, które z natury są zbyt żywe i agresywne, co będzie płoszyć papugę, utrudniając jej oswojenie.

Minimalne wymiary klatki dla żako to 120 x 90 x 60 cm, ale im więcej przestrzeni tym lepiej. Umięśniony ptak i tak będzie wymagać regularnego wypuszczania na swobodę, aby zachował zdrowie i dobrą kondycję. W tym celu należy odpowiednio przygotować pomieszczenie, tak aby ograniczyć ryzyko zniszczeń i urazów ptaka.

Co je papuga żako w domowej hodowli? Podstawę jadłospisu powinna stanowić mieszanka ziaren, ale codziennie pupilowi podawać też warto świeże owoce, warzywa oraz orzechy. Niestety, chociaż zbilansowana dieta zapobiega niedoborom odżywczym, żako trzymane w niewoli stosunkowo często chorują. W szczególności dokuczają im infekcje bakteryjne oraz grzybiczne oraz pasożyty. Młode osobniki są również podatne na wirusową chorobę dzioba i piór papug, która potrafi doszczętnie wyniszczyć organizm ptaka.

Z braku towarzystwa i codziennych aktywności papugi żako popadają w apatię i zaczynają odczuwać stres, który skłania je do wyrywania sobie piór – zjawisko to obserwowane jest aż u 40% domowych pupilów, co ewidentnie dowodzi, że życie w klatce otoczonej przez ludzi nie jest dla żako receptą na szczęście. I o tym warto pomyśleć, zanim zdecydujemy się na zakup ptaka.  

Gdzie kupić papugę żako? W sklepie zoologicznym lub u wyspecjalizowanych hodowców, którzy cieszą się dobrą opinią. Niestety, ptaki w sprzedaży bywają czasem chore, więc warto je dobrze obejrzeć – jakość ich piór, zachowanie, oczy i dziób. Ceny papugi żako kształtują się od 1,5 do nawet 5 tys. zł.

Papuga żako – najczęściej zadawane pytania

Jak długo żyje papuga żako?
    
Na wolności średnia oczekiwana długość życia żako wynosi 23 lata – skrócić ją mogą drapieżnicy oraz ludzie polujący na ptaki dla ich mięsa. W niewoli papugi dożywają natomiast nawet 45-60 lat.

Jak wytresować papugę żako?
    
Z natury nieśmiałe i nieufne, żako wymagają sporo zaangażowania ze strony właściciela. Nie lubią nowych ludzi ani przedmiotów i są bardzo wyczulone na emocje. Eksperci polecają więc podchodzić do pupila ze spokojem i spędzać z nim dużo czasu, respektując jego początkowy dystans.

Ile kosztuje papuga żako?
    
Jak przystało na dość ekskluzywny, tropikalny gatunek, sporo trzeba zapłacić za papugę żako. Ceny z reguły rozpoczynają się od 1,5-2 tys. zł za mniejsze odmiany, ale papuga żako kongijska może kosztować nawet 4-5 tys. zł.