Pawica atlas – wygląd, występowanie i zdjęcia. Owad pawica atlas ciekawostki
W tropikalnych lasach i zaroślach Azji Południowej oraz Wschodniej spotykać można ćmę, która zapiera dech w piersiach. Pawica atlas to prawdziwy olbrzym w świecie insektów, a przy tym stworzenie bardzo delikatne i wrażliwe. Jej niedługie życie w ludzkich kategoriach jest dość przygnębiające, ale Matka Natura doskonale wiedziała co robi. Pawice atlas jako gatunek mają się bowiem na świecie całkiem dobrze.
W 1758 r. Karol Linneusz opublikował najważniejszą, 10 edycję swojego życiowego dzieła Systema Naturae, które stało się standardem zoologicznej klasyfikacji. Tam właśnie pojawił się opis gatunku pawicy atlas (Attacus atlas), czyli wyjątkowej ćmy z rodziny pawicowatych. Epitet „atlas” zapożyczono oczywiście z antycznej mitologii greckiej, a konkretnie postawy olbrzymiego tytana, który miał na swoich barkach podtrzymywać całe niebo.
Skrzydła u pawicy atlas są wielkie i zwodnicze
Pod względem rozpiętości skrzydeł pawica atlas jest trzecim największym motylem na świecie z oszałamiającym rekordem 24 cm. Gdyby z kolei zmierzyć ich powierzchnię, otrzymalibyśmy aż 160 cm2 – tylko ćma herkulesa ma więcej. Nie są to też bynajmniej byle jakie skrzydła – deseń białych, fioletowych i brązowych pasów na czerwono-brązowym tle zachwyciłby nie jednego projektanta mody. Dodatkowo na każdym z czterech skrzydeł jest transparentne okienko w formie obramowanego na czarno trójkąta.
Podczas gdy dla człowieka skrzydła pawicy atlas są jednak przede wszystkim fantazyjne i urodziwe, innym zwierzętom tak dobrze się kojarzą. Ptak, który przysiądzie na pniu drzewa z umysłem połknięcia jakiegoś insekta, dostrzeże przede wszystkim łudzący obraz głowy kobry (występ na krawędzi skrzydła). Wystarczy, że motyl poruszy skrzydłami, a wyimaginowany wąż ożywa i składnia drapieżców do natychmiastowej ewakuacji.
Wspomniane wyżej rekordy wielkości należą do samic pawicy atlas. Samce są wyraźnie mniejsze i lżejsze, ale w ramach rekompensaty wyposażone zostały w szersze czułki, które w zbliżeniu wyglądają niby złote pióra.
Gąsienica, której nie chcesz spotkać
Zanim pawica atlas osiągnie swoją pełną krasę, jest olbrzymią i bardzo niesympatyczną gąsienicą. Na długość dorasta nawet 11 cm, zaś na jej szerokim na 2,5 cm zielonym cielsku rozwijają się woskowate, białe kolce. Po wykluciu się z jajeczka najpierw zjada własną skorupę, a następnie zaczyna pożerać liście wokoło. W jej menu przeważają drzewa gujawy, cynamonu, cytrusów oraz inne zimozielone gatunki. Ilości są naprawdę olbrzymie. W Brytyjskim Muzeum Historii Naturalnej, gdzie pawice atlas są aktywnie hodowane, ich gąsienice izoluje się z motylego „wybiegu”, aby nie zjadły całego zielonego wyposażenia.
Stale rosnące larwy magazynują zapasy na następny etap życiowy. Jest nim oczywiście kokon zmyślnie poprzetykany suchymi liśćmi i przytwierdzony do gałęzi za pomocą jedwabnej nici, której pawica jest dumnym producentem. Zgromadzone przez łapczywą gąsienicę zasoby odżywcze spokojnie wystarczają na okres czterech tygodni przepoczwarzania. Z kokonu wylęgnie się już bowiem dorosła ćma.
Warto dodać, że mimo dość jednokierunkowych zainteresowań, larwy pawicy atlas nie są wcale bezbronne. Potrafią rozpoznawać zagrożenie w postaci jaszczurek czy ptaków i jeśli samym tylko wyglądem nie uda im się odstraszyć drapieżnika, sięgają po broń chemiczną. Jest nią wyjątkowo cuchnąca wydzielina wystrzeliwana na odległość nawet 50 cm. Gdy trafi do oka agresora, skutecznie rujnuje mu apetyt.
Życie pawicy atlas bez jedzenia
Charakterystyczną cechą fizjologii pawicy atlas jest brak otworu gębowego. Nie jest to bynajmniej pomyłka Matki Natury ani genetyczna aberracja. Ćma po prostu nie jest stworzona do jedzenia. Jak to możliwe?
Jedynym życiowym celem dorosłej pawicy atlas jest znalezienie partnera w celu przedłużenia gatunku. Owad nic nie konsumuje korzystając raczej z zapasów, które udało mu się zgromadzić w „poprzednim życiu”. Taka minimalistyczna egzystencja ma oczywiście swoją cenę. Pawica atlas, mimo że jest ogromna, siłą zdecydowanie nie przypomina mitycznego tytana. Dnie spędza nieruchomo na liściach, a lata nocą, ograniczając się do raczej krótkich dystansów. Kto wybierze się do Chin, Indii czy tropików Południowo-Wschodniej Azji przy odrobinie szczęścia może między listopadem a styczniem dojrzeć na gałęziach wyjątkowe skrzydła z podobizną głowy kobry. Jest to widok o tyle wyjątkowy, że ćma żyje zaledwie kilka dni, maksymalnie dwa tygodnie.
150 jajeczek i koniec
Apogeum życia pawicy stanowi znalezienie partnera. Mimo ograniczonej lotności, pomagają jej feromony, które samice wydzielają ze specjalnego gruczołu na brzuchu już po wyjściu z poczwarki. Aby oszczędzić sobie wysiłku wyszukują podmuchy powietrza, które pomagają roznosić miłosne hormony na odległość nawet 5 km.
Tutaj wyjaśnia się tajemnica dziwnie zbudowanych czułek samca. Rozgałęzienia działają niczym antena, wychwytując pełne pożądania sygnały z eteru. Gdy samiec znajdzie trop, zaczyna się przybliżać do wyczekującej wybranki, której duża masa utrudnia energooszczędne latanie. W końcu para odnajdzie się na jakieś gałęzi i pogrąży się w owadziej kopulacji, która może trwać nawet 24 godziny. I trudno się dziwić – jest to jedyny akt miłosny w krótkim żywocie tropikalnej ćmy.
Cała historia kończy się połowicznym happy-endem. Samica składa nawet 150 jajeczek, które przytwierdza do spodnich powierzchni liści w celu lepszej ochrony. Po spełnieniu swojej misji umiera z głodu, tak samo zresztą jak motyli ojciec.
Pozytywne perspektywy dla pawicy atlas
Delikatność dorosłych osobników pawicy atlas nie wiąże się z poważnymi zagrożeniami dla gatunku. To żarłoczne stadium larwalne decyduje o sile populacji, a dzięki swojej niewybrednej żarłoczności jest ono dobrze przystosowane nawet do zmieniających się ekosystemów. Pawica atlas nie jest jak dotąd uwzględniona w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych IUCN i nie ma powodu, aby aktywnie obawiać się o jej przyszłość, bardziej niż innych istot na Ziemi.
Ze strony człowieka na ogromną ćmę nie czekają żadne nieprzyjemne niespodzianki. Owszem szlachetny gatunek cieszy się popularnością wśród kolekcjonerów, ale korzystają oni głównie z gąsienic, gdyż dojrzałe okazy są zbyt krótko żyjące. W Indiach na małą skalę uprawia się pawice atlas w celu pozyskiwania ich nici. Są one brązowe i mniej atrakcyjne niż włókna jedwabnika, ale charakteryzują się wyższą trwałością. Na szczęście nie jest to jednak działalność, która mogłaby zagrozić gatunkowi jako takiemu.
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 6 października, 2023 | Zaktualizowany: 15 września, 2025
- “8 Amazing Facts About the Atlas Moth” Jaymi Heimbuch, https://www.treehugger.com/facts-about-incredible-huge-atlas-moth-4864506, 18/09/2023;
- “Altas moth” California Academy of Sciences; https://www.calacademy.org/explore-science/atlas-moth, 18/09/2023;
- “Spotlight: the atlas moth” Katie Pavid, https://www.nhm.ac.uk/discover/spotlight-the-atlas-moth.html, 18/09/2023;
- “Attacus atlas” Animal diversity Web, https://animaldiversity.org/accounts/Attacus_atlas/, 18/09/2023;
- “Attacus atlas (atlas moth)” CABI PlantWisePlus, https://plantwiseplusknowledgebank.org/doi/10.1079/PWKB.Species.7853, 18/09/2023;
