Najpiękniejsze motyle na świecie

Na świecie jest ponad 17,5 tysiąca gatunków motyli. To zaledwie ułamek wszystkich gatunków owadów, których znamy już milion, a naukowcy wierzą, że jest nawet 10 razy więcej. Jest jednak coś wyjątkowego w dużych, barwnych skrzydłach, co sprawia, że rozpoznają je łatwo już najmniejsze dzieci. Nic dziwnego, że najpiękniejsze motyle na świecie to kategoria zoologiczna, która wzruszy każdego estetę.

1. Rusałka pawik – dobrze znana
2. Motyl Królowej Aleksandry – gigantyczny
3. Motyl Zebra – wyrazisty
4. Morpho menelaus – najbardziej niebieski
5. Motyl szklanoskrzydły – prawie niewidzialny
6. Parthenos sylvia – misterny
7. Diaethria anna – z numerem startowym
8. Motyl sowa – z łypiącym ślepiem
9. Chrysiridia rhipheus – ze zdobnymi frędzlami
10. Niepylak apollo - z kropkami i prostokątami

Motyle i ćmy to jedyne typy owadów, których skrzydła pokryte są łuską. To ten właśnie fenomen umożliwił Matce Naturze kreowanie oszałamiających deseni. Nie jest to bynajmniej kaprys, ale bardzo ważny element fizjologii. Z jednej strony służy jako kamuflaż na kolorowych kwiatach, z drugiej może w locie być stosowany jako sygnał ostrzegawczy lub zapraszający do spółkowania.

Ciekawostka: Motyle barwy dzieli się na dwa typy. Pierwszy to strukturalny, złożony z łusek i opalizujący w promieniach słońca. Drugi typ to klasyczny pigment będący po prostu określonym związkiem chemicznym.

Rusałka pawik – dobrze znana

Rusałka pawik (Aglais io) to jeden z najbardziej pospolitych motyli w Polsce i w Europie. Powszechność w tym przypadku nie ma nic wspólnego z przeciętnością. Na ciepło ubarwionych skrzydłach znajdują się wielokolorowe plamy, które kojarzą się z pawim okiem. Rozpiętość skrzydeł sięga nawet 5,5 cm, co czyni atrakcyjny design jeszcze bardziej widocznym. Co ciekawe, ponieważ samica składa jaja na spodnich stronach liści pokrzyw, przy złożonych skrzydłach fantazyjne kolory są w całości ukryte, a owad do złudzenia przypomina faktycznie suchy liść pokrzywy. Jako ciekawostkę warto dodać, że rusałki pawiki wydają dźwięki, pocierając o siebie skrzydłami – zabieg ten ma na celu odstraszenie potencjalnych drapieżników.

Motyl Królowej Aleksandry – gigantyczny

Uważany za największego motyla na świecie, gatunek Ornithoptera alexandrae zamieszkuje niżej położone lasy tropikalne Papui Nowej Gwinei. Rozpiętość skrzydeł samicy sięga nawet 25-28 cm, ale jest ona ubarwiona dość minimalistycznie – na brązowym tle deseń tworzą dwa rzędy białych plamek ułożonych w jodełkę. Samce są mniejsze, nie przekraczając szerokością 20 cm, ale za to żywo umaszczone: z żółtym odwłokiem i żółto-zielono-niebieskimi plamami ograniczonymi czarnymi krawędziami niczym witraż. Niestety, gatunek jest zagrożony wyginięciem ze względu na ekspansywne praktyki rolnicze. Obecnie występuje jedynie na ograniczonym obszarze nieprzekraczającym 100 km², a sytuacji nie pomaga fakt, że kolekcjonerzy za skrzydła motyla Królowej Aleksandry są gotowi zapłacić nawet kilka tysięcy dolarów.

Motyl Zebra – wyrazisty

Biało-czarny deseń ma w królestwie zwierząt spore powodzenie. Motyl Zebra (Heliconius charithonia) to elegancki długoskrzydły gatunek zamieszkujący Amerykę Południową oraz Środkową. Kontrastowe pasy rozciągają się na szerokość 10 cm i w rzeczywistości nie są wcale śnieżnobiałe, ale raczej żółtawe. Motyl ten ma ciekawy zwyczaj konsumpcji nektaru i pyłku kwiatowego. Ten drugi pozwala mu produkować cyjanogenne glikozydy, które sprawiają, że jego ciało staje się toksyczne dla głodnych agresorów. Specyficzna dieta jest również odpowiedzialna za wyjątkowo długie życie gatunku – nawet kilka miesięcy, w przeciwieństwie do typowych dla motyli 2-4 tygodni. Aby przedłużyć sobie szanse na przeżycie uskrzydlone zebry chętnie gromadzą się w nocy w stada liczące nawet 60 osobników, wierząc, że w liczebności siła.

Morpho menelaus – najbardziej niebieski

Jednym z najbardziej rozpoznawalnych motyli na świecie jest pochodzący z Ameryki Środkowej i Południowej Morpho menelaus. Przy rozpiętości skrzydeł sięgającej 12 cm owad nie da się przeoczyć ze względu na intensywnie szafirową i silnie opalizującą barwę. Kontrastuje ona pięknie z czarnymi obrzeżami i brązowym podbrzuszem. Złożone skrzydła są również ciemnobrązowe, co daje fantastyczny efekt podczas trzepotania. Naukowcy, którzy od dłuższego czasu zgłębiają tajemnice kolorystyki tego cennego gatunku, doszli do wniosku, że dzięki mikroskopijnym strukturom łusek reakcja z widzialnym światłem jest wyjątkowo silna – motyl wydaje się wręcz błyszczeć na słońcu.

Motyl szklanoskrzydły – prawie niewidzialny

Z Ameryki Środkowej pochodzi również unikalny gatunek z rodziny rusałkowatych, a więc krewnych naszej rusałki pawika. Greta oto, czyli motyl szklanoskrzydły swoją urodę zawdzięcza paradoksalnie nie barwom, ale transparentności. Niczym misterny witraż jego skrzydła składają się przejrzystych „szkiełek” okolonych czarnymi i bursztynowymi krawędziami. Pomimo niezwykle delikatnego wyglądu, który oczywiście służy za kamuflaż, jest on w stanie unieść w powietrze ładunek nawet 40-krotnie przekraczający jego własną masę. Stosunkowo niewielkie rozmiary (rozpiętość skrzydeł: 5 cm) nie przeszkadzają mu dziennie pokonywać nawet 12 kilometrów zapylając przy tym najbardziej szlachetne endemiczne gatunki – jego rola w ekosystemie jest nie do przecenienia.

Parthenos sylvia – misterny

Do najpiękniejszych motyli świata z czystym sumieniem zaliczyć można azjatycki gatunek Parthenos sylvia. Występujący dość powszechnie w krajach takich jak Indie, Sri Lanka, Myanmar, Tajlandia czy Malezja, wygląda jak misterna ludowa wycinanka. Na czarnym tle występują lustrzane pola o różnych wielkościach i kształtach wybarwione różnymi tonami bieli, żółci, zieleni czy niebieskiego. Wyróżnia się nawet 25 podgatunków, z których każdy, w zależności od obszaru występowania, ma nieco inną kolorystykę. Motyl ma rozpiętość skrzydeł ok. 9 cm i słynie z nieprzeciętnie szybkiego lotu. Co ciekawe, często dryfuje w powietrzu z horyzontalnie rozłożonymi skrzydłami wykonując jedynie drobne ruchy.

Diaethria anna – z numerem startowym

W rankingu najciekawszych motylich deseni wysoko plasuje się na pewno gatunek Diaethria anna pochodzący z lasów tropikalnych Ameryki Środkowej. W tym przypadku ciekawsze niż wierzchnie strony skrzydeł są te spodnie. Intrygujący czarno-biały wzór, który na pewno zachwyci miłośników minimalistycznej abstrakcji, zawiera w sobie… liczbę „88”. Dodatkową atrakcją jest jaskrawoczerwony pas na górnej krawędzi złożonych skrzydeł. Po ich rozłożeniu motyl jest prawie całkiem czarny, za wyjątkiem białych, żółtych lub niebieskawych pasów.

Motyl sowa – z łypiącym ślepiem

Stonowanym, ale jednocześnie niezwykle fantazyjnym umaszczeniem cieszą również gigantyczne motyle sowy (Caligo eurilochus). Ten pochodzący z lasów Ameryki Środkowej gatunek posiada skrzydła o szerokości nawet 20 cm. Nie jest co prawda żywo kolorowy, ale po bliższym przyjrzeniu się budzi wielki podziw. Brązowe skrzydła od spodu zdobią zaskakująco duże czarno-żółte oka, przypominające ślepia drapieżników – to oczywiście sprytna taktyka odstraszająca potencjalnych agresorów, w tym żarłocznych, acz strachliwych żab. Motyl żywi się sokami fermentujących owoców i ma dość towarzyski charakter, więc łatwo jest go spotkać w dużych stadach w pobliży plantacji bananów, mango i ananasów.

Chrysiridia rhipheus – ze zdobnymi frędzlami

Z Madagaskaru pochodzą zaliczane do rodziny uranidowatych ćmy, które mimo wszystko preferują dzienny tryb życia. Ich skrzydła osiągają rozpiętość nawet 9 cm i zachwycają przede wszystkim powycinanym kształtem – dolne partie zdobią potrójne, wąskie "ogony". Oprócz czarnych partii nasyconych pigmentem motyl ma opalizujące tęczowe plamy złożone z mikroskopijnych łusek. Ich budowa przypomina najbardziej złożoną nanoinżynierię – dzięki odpowiedniej skali i przestrzeniom powietrznym odbija silnie tylko wybrane fale światła widzialnego, dając imponujące efekty wizualne. Żywe kolory mają sygnalizować potencjalnym drapieżnikom, że ofiara jest trująca. I faktycznie, od larwy po dorosłe stadia, owad jest toksyczny dla innych organizmów. Jako ciekawostkę warto dodać, że gąsienice gatunku Chrysiridia rhipheus produkują jedwabne nici, które po skonsumowaniu przez człowieka prowadzą do narkotycznej euforii.

Niepylak apollo - z kropkami i prostokątami

Choć najpiękniejsze motyle świata często kryją się w tropikalnych zakątkach, Europa również może się poszczycić swoimi mistrzami elegancji. Niepylak apollo (Parnassius apollo) to gatunek spotykany przede wszystkim na alpejskich łąkach, ale także w Hiszpanii, Skandynawii, a nawet Środkowej Azji. Jak na kontynentalne warunki jest dość duży – rozpiętość jego skrzydeł sięga 8,5-9,5 cm. Deseń jest bardzo charakterystyczny, gdyż na białym tle rozmieszczonych jest po pięć czarnych prostokątów z każdej strony i po jednej czerwonej kropce. Krawędzie skrzydeł są za to transparentne. Niestety, ta motyla piękność jest już gatunkiem krytycznie zagrożonym wymarciem. Zdaniem naukowców populację dziesiątkują choroby oraz kwaśne deszcze, a swoje trzy grosze dokładają kolekcjonerzy motylich skrzydeł. Na terenie Pienińskiego Parku Narodowego prowadzi się współcześnie program ochrony i reintrodukcji niepylaka apollo.

Bibliografia