Przewodnik po Tatrzańskim Parku Narodowym: praktyczne wskazówki i ekoturystyka
Rocznie odwiedzają go nawet 4 miliony turystów – Tatrzański Park Narodowy należy do najpopularniejszych w Polsce i jako jedyny zamyka w swych granicach wysokie góry o charakterze alpejskim, z gatunkami roślin i zwierząt, które nie występują nigdzie indziej na świecie. TPN to nie tylko gratka dla miłośników wspinaczki i adrenaliny, ale także wspaniała destynacja dla całych rodzin, a zwłaszcza osób, którym bliska jest ochrona różnorodności biologicznej.
- Tatrzański Park Narodowy – podstawowe fakty
- Ochrona przyrody w Tatrzańskim Parku Narodowym
- Najlepsze szlaki turystyczne w Tatrzańskim Parku Narodowym
- Flora TPN
- Fauna TPN
- Bezpieczeństwo w Tatrzańskim Parku Narodowym
- Praktyczne informacje dla odwiedzających Tatrzański Park Narodowy
- Ciekawostki o Tatrzańskim Parku Narodowym
- Tatry dla kolejnych pokoleń, czyli znaczenie ekoturystyki w Tatrzańskim Parku Narodowym
- Tatrzański Park Narodowy – najczęściej zadawane pytania
Tatrzański Park Narodowy – podstawowe fakty
Tatrzański Park Narodowy położny jest na terenie województwa małopolskiego, tuż przy granicy ze Słowacją, z którą dzielimy się Tatrami. Na północy ograniczają go miasta Zakopane oraz Bukowina Tatrzańska – popularne bazy wypadowe dla turystów. Łączna powierzchnia parku po stronie polskiej to 21 197 ha – najwyższym punktem jest oczywiście szczyt Rys (2499 m n.p.m.), najniższym zaś Dolica Porońca usytuowana ok. 773 m n.p.m.
Warto dodać, że Tatry wypiętrzone zostały przed 400 mln lat, a na ich ostateczny kształt ogromny wpływ wywarły plejstoceńskie lodowce, którym zawdzięczamy dzisiejsze doliny, kotły, cyrki oraz progi skalne. W zachodniej części TPN góry są łagodniejsze, podczas gdy na wschodzie dominują wysokie i strzeliste szczyty Tatr Wysokich. Na całym obszarze parku znajduje się ponad 100 jezior i naturalnych stawów oraz potoki o łącznej długości 175 km.
Widok na Giewont, fot. blas/envato
Ochrona przyrody w Tatrzańskim Parku Narodowym
Tatry są w skali Polski regionem wyjątkowo cennym przyrodniczo – nie tylko występuje tutaj 1400 gatunków roślin naczyniowych, ale 200 z nich nie spotkamy nigdzie indziej w kraju. Ponadto na terenie TPN żyje 50 gatunków ssaków i ponad 100 gatunków ptaków, a także kilka gatunków ryb, płazów i gadów. Z uwagi na to, że 96% powierzchni parku znajduje się w zasięgu do 1 km od pieszych szlaków, przeżycie roślin i zwierząt zależy przede wszystkim od szacunku odwiedzających – warto pamiętać, że z uwagi na specyficzny klimat pięciu pięter roślinności tutejszego ekosystemu nie można odtworzyć nigdzie indziej w Polsce.
Polskie Tatry chronione są w ramach instytucji parku narodowego od 1954 r. Dodatkowo od 1993 r. TPN ma status Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery UNESCO, a od 2004 r. objęty jest zasięgiem sieci Natura 2000. Co z tego wynika dla odwiedzających?
- Na terenie TPN można poruszać się wyłącznie po wyznaczonych szlakach. Nie wolno z nich schodzić, zbierać wokół roślin czy owoców, ani tym bardziej biwakować (noclegi dozwolone są jedynie w schroniskach).
- Podczas wędrówek nie należy hałasować ani dokarmiać dzikich zwierząt.
- Z wyjątkiem dwóch szlaków (Droga pod Reglami oraz dno Doliny Chochołowskiej) nie wolno spacerować z psem (zawsze na smyczy).
- Nie wolno kąpać się w zbiornikach wodnych.
- Nie wolno poruszać się na rowerze, skuterze czy hulajnodze, ani też latać z dronem. Dla rowerzystów na terenie parku wyznaczono 6 dozwolonych tras.
- Nie wolno śmiecić ani niszczyć żadnej roślinności – nawet jeśli wygląda na suchą.
- Od 1 marca do 30 listopada nie należy poruszać się po parku po zapadnięciu zmroku, aby nie utrudnić gatunkom nocnym żerowania
- Od 1 grudnia do 15 maja wybrane szlaki pozostają zamknięte ze względu na ochronę przyrody.
Warto dodać, że powyższe zalecenia mają na celu chronić tatrzańską przyrodę, ale służą również zapewnieniu bezpieczeństwa turystom – spotkania z dzikimi zwierzętami nie zawsze kończą się dobrze!
Morskie Oko wiosną, fot. petruninsphotos/envato
Najlepsze szlaki turystyczne w Tatrzańskim Parku Narodowym
Nie trzeba być alpinistą, aby spędzić kilka udanych dni w Tatrzańskim Park Narodowym. Wiele tras przeznaczonych jest dla początkujących i nie wymaga żelaznej kondycji ani doświadczenia we wspinaczce. Dużą popularnością cieszy się np. wejście na Nosal (najlepiej z Kuźnic przez Nosalową Przełęcz) lub na Kopieniec Wielki z ukwieconą Polaną Kopieniec po drodze. Prosty i łatwy jest również godzinny szlak na Kalatówki, skąd po obejrzeniu wspaniałych widoków można dalej udać się na Halę Kondratową. Jedną z najpopularniejszych tras dla początkujących jest też wędrówka Doliną Kościeliską na Halę Ornat, którą można dodatkowo przedłużyć sobie o Wąwóz Kraków oraz Smreczyński Staw. Klasyką jest również szlak na Morskie Oko, który choć łatwy i przyjemny, bywa jednak dość zatłoczony.
Rodziny z dziećmi mogą dodatkowo skorzystać z krótszych tras spacerowych w pięknych tatrzańskich dolinach. Szczególnie polecany jest szlak z Doliny Strążyskiej przez Sarnią Skałę aż na Wielką Krokiew oraz z Doliny Małej Łąki przez Ścieżkę pod Reglami aż po Przysłop Miętusi. Młodsi turyści poradzą sobie również na szlaku z Zazadni na Rusinową Polanę i Gęsią Szyję.
W Tatrzańskim Parku Narodowy nie brakuje oczywiście również szlaków trudnych, zapewniających dostatek adrenaliny nawet doświadczonym turystom. Do najbardziej polecanych należą:
- Orla Perć, czyli najtrudniejsze w polskich Tatrach przejście z Zawratu (2159 m n.p.m.) przez Kozi Wierch i Granaty aż do Krzyżnego;
- czerwony szlak od Wodogrzmotów Mickiewicza przez Czarny Staw na Rysy;
- niebieski szlak od Polany Kalatówki na Giewont (1895 m n.p.m.);
- czarny szlak od Czarnego Stawu Gąsienicowego na Kościelec (2155 m n.p.m.);
- zielony szlak od Czarnego Stawu pod Rysami na Mięguszowiecką Przełęcz pod Chłopkiem (2307 m n.p.m.)
Schemat szlaków w Tatrzańskim Parku Narodowym; https://tpn.gov.pl/uploads/files/657a015116ddd311434925.pdf
Flora TPN
Tatrzańska roślinność zmienia się wraz z wysokością. Piętro regla dolnego (do 1200 m n.p.m.) to przede wszystkim buczyny, bory świerkowe, olszyny, jaworzyny oraz reliktowe lasy sosnowe. Pomiędzy nimi rozciągają się łąki porośnięte mieczykiem dachówkowatym i mietlicą pospolitą. Na piętrze regla górnego oprócz świerków spotkamy limby i modrzewie, a pod nimi rosną paprocie (wietlica alpejska), borówka czarna i widłaki. Wyżej, ponad 1550 m n.p.m., spotkamy kosodrzewiny i jarzębiny oraz liczne ziołorośla, np. miłosnę górską, tojad mocny czy piękną, acz trującą ostróżkę tatrzańską, występującą wyłącznie w polskich i słowackich Tatrach.
Alpejskie piętro hal porastają murawy wysokogórskie, pomiędzy którymi zachowały się trzy tatrzańskie endemity (nie występujące nigdzie indziej), typowe dla podłoża granitowego – wiechlina szlachetna, wiechlina granitowa i warzucha tatrzańska. Unikatem w skali świata jest również rosnący na skałach zespół skalnicy tatrzańskiej.
Z reliktów epoki lodowcowej warto jeszcze wspomnieć o niewysokich krzewinkach: dębiku ośmiopłatkowym oraz wierzbie żyłkowanej. Symbolem polskich Tatr są też urocze kwiaty szarotki alpejskiej o charakterystycznym filcowatym „owłosieniu” oraz pospolite, acz niezwykle urocze dzięki swojej bujności, krokusy, które wiosną obsypują Polanę Chochołowską i Polanę Huciską. Tym ostatnim TPN poświęcił kampanię „Hokus-Krokus”, która nawołuje, aby nie deptać, nie zrywać i nie siadać na pięknym fioletowym kwieciu.
Szarotka alpejska, źródło: Guglielmi giuseppe at it.wikipedia, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Krokusy w Dolinie Chochołowskiej; źródło: Paweł Opioła, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Fauna TPN
Wędrując po tatrzańskich szlakach dość łatwo jest natknąć się na jelenie i sarny, które stanowią gratkę dla największych tutejszych drapieżników – wilków i rysi, bardzo rzadko ukazujących się ludzkim oczom. Większe szanse na spotkanie daje niedźwiedź brunatny, który choć piękny i majestatyczny, stanowi poważne dla zagrożenie dla turystów. Tylko w 2024 r. po słowackiej stronie Tatr było kilka brutalnych ataków na ludzi. W TPN „misiów” jest kilkanaście, a aby uniknąć konfrontacji z nimi należy wystrzegać się od schodzenia z wyznaczonych szlaków. W przypadku spotkania niedźwiedzia nie wolno go prowokować patrząc mu w oczy lub próbując go filmować.
Zwierzęcymi ambasadorami TPN są jednak przede wszystkim świstak tatrzański oraz kozica tatrzańska, występujące wyłącznie w polskich i słowackich Tatrach. Sympatyczne świstaki należą do największych gryzoni w Europie, ale wskutek stale malejącej podlegają ścisłej ochronie gatunkowej. Aktywne są od końca kwietnia do października, a resztę roku spędzają w zimowym śnie. Kozice również są gatunkiem zagrożonym, ale ich liczebność w Tatrach od kilku lat utrzymuje się na poziomie powyżej 1000 osobników.
Na koniec warto jeszcze wspomnieć o tatrzańskich cietrzewiach, których jest już w TPN zaledwie ok. 40. Park prowadzi w związku z tym kampanię „Chronić Cię trzeba” mają na celu uświadamianie turystom i narciarzom jak tragiczne skutki ma zaburzanie spokoju cietrzewi w ich leśnych ostojach na końcu zimy i na początku wiosny.
Kozica tatrzańska, fot. shutterstock
Para tatrzańskich świstaków, fot. shuttersstock
Bezpieczeństwo w Tatrzańskim Parku Narodowym
Polskie Tatry są niebezpieczne – co roku na szlakach umiera kilka osób, zazwyczaj wskutek własnej nieodpowiedzialności i nierozwagi. Podstawowe zagrożenie dotyczy zmiennej pogody, która może zaskoczyć nawet najbardziej doświadczonych wędrowców. Problemem jest w szczególności silny wiatr (do 150 km/h), który powala drzewa, tworzy śnieżne nawisy i może wręcz zdmuchiwać ludzi w przepaści. Niebezpieczne są również mgły utrudniające orientację w terenie, niskie temperatury prowadzące do wychłodzenia oraz ostre słońce. Dlatego przed wyjściem na szlak należy zawsze zapoznać się z aktualną prognozą pogody dostępną na stronie TPN. Znajdziemy tam również informacje na temat zamkniętych szlaków i obowiązujących właśnie zagrożeń, typu oblodzenia czy powalone drzewa.
Wypadki w Tatrach związane są zwykle z osunięciem w przepaść, poślizgnięciem, uderzeniem pioruna, upadającymi kamieniami oraz lawinami. Najważniejszą formą ochrony jest oczywiście zdrowy rozsądek i realistyczna ocena własnych umiejętności. Dobrze wyposażony turysta przed wyjściem w góry powinien też zadbać o:
- usztywniane w kostce obuwie z antypoślizgową podeszwą,
- funkcjonalną, warstwową odzież zapewniającą oddychalność, ciepło i komfort z dodatkiem wodoodpornej warstwy;
- okulary przeciwsłoneczne;
- nakrycie głowy (kask w przypadku planowanej wspinaczki);
- wodę i jedzenie na wyrost – gdyby wycieczka się przedłużyła;
- podstawową apteczkę: bandaż, plastry, tabletki przeciwbólowe, środek do dezynfekcji, stosowane leki;
- kompas lub urządzenie z GPS – idealnie nabity telefon komórkowy z aplikacją RATUNEK;
- mapę;
- latarkę
- dodatkowe ubezpieczenie.
TPN odradza wędrować samotnie i po zmroku. O swoim wyjściu i planowanym powrocie należy kogoś zawsze poinformować. Warto też mieć w telefonie numeru do TOPR: 601 100 300 oraz ratownictwa górskiego: 985.
O bezpieczeństwo w Tatrach dba TOPR, źródło: Grzegorz Mroczka, CC BY 3.0, via Wikimedia Commons
Praktyczne informacje dla odwiedzających Tatrzański Park Narodowy
Na terenie TPN obowiązują bilety wstępu, które można nabyć w kasach lub przez internet. Ta druga opcja jest dogodniejsza, gdyż w sezonie przed kasami tworzą się długie kolejki. Ceny biletów dziennych wynoszą 5 zł (ulgowy) i 10 zł (normalny). Istnieje też opcja zakupu tańszych biletów grupowych (do 10 osób) oraz biletów 7-dniowych.
Godziny otwarcia kas zależą od sezonu i rozpoczynają się od 5.00 (lipiec i sierpień) do 8.00. Większość kas zamykanych jest ok. 15.00. W internecie istnieje również opcja rezerwacji biletu z opcją bezpłatnego odwołania do godz. 12.00 dnia poprzedzającego wizytę. Opłat za wstęp nie pobiera się przy wejściach w Dolinie Ku Dziurze, Dolinie za Bramką oraz Stanikowie Żlebie.
Oddzielne bilety obowiązują na wstęp do Jaskini Mroźnej, Centrów Edukacji Przyrodniczej na terenie TPN, na kolejkę linową na Kasprowy Wierch oraz na busy kursujące z Zakopanego do Morskiego Oka.
Dla zmotoryzowanych turystów TPN przygotował płatne parkingi zlokalizowane w Palenicy Białczańskiej, Wierchu Poroniec, Zazadni, przy ul. Chałubińskiego oraz w Dolinie Kościeliskiej. Ponadto do TPN można publicznymi autobusami kursującymi z dworca w Zakopanem do parkingu w Palecznicy Białczańskiej. Autobusy kursują również do Kuźnic, gdzie znajduje się dolna stacja kolejki na Kasprowy Wierch.
Osoby niepełnosprawne mogą po złożeniu wniosku do Dyrektora Parku otrzymać zgodę na wjazd samochodem na drogi z Palenicy Białczańskiej do Włosienicy i Morskiego Oka. Formularz można znaleźć pod adresem: https://tpn.gov.pl/zalatw-sprawe/wjazd-na-teren-tpn-dla-osob-z-niepelnosprawnosciami/formularz
Na Kasprowy Wierch można wjechać kolejką linową, fot. Jakub Hałun, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Ciekawostki o Tatrzańskim Parku Narodowym
Już pod koniec XIX w. stało się jasne, że rozwijający się w pobliżu Tatr przemysł górniczo-hutniczy nie pozostanie bez wpływu na unikalne walory przyrodnicze najwyższych polskich gór. Swoje piętno na krajobrazie odcisnęło również agresywne pasterstwo oraz rabunkowa gospodarka leśna. Nic dziwnego, że już w 1868 r. Sejm Galicyjski wydał zakaz łapania i sprzedaży świstaków oraz kozic, a w 1873 r. założono Towarzystwo Tatrzańskie, które zaangażowało się w ochronę lokalnych gatunków flory.
Tatrzański Park Narodowy powstał jednak dopiero po II wojnie światowej, gdy nacjonalizacji poddano majątek rodziny Uznańskich obejmujący większość polskich Tatr. Warto dodać, że w momencie utworzenia parku w 1954 r. nasze najwyższe góry przedstawiały opłakany widok, a ich fauna była bardzo uboga.
W Tatrach wciąż pozostały jednak jeszcze prywatne hale, na których górale wypasali swe owce. W latach 60-tych rząd zmusił ich do sprzedaży własności, ale po 20 latach pozwolono im na powrót do działalności gospodarczej na warunkach i pod kontrolą parku – jest to tzw. wypas kulturowy. W jego ramach na tatrzańskich polanach działają bacowie, którzy łącznie wypasają ponad 1500 owiec i kilkanaście krów. Odwiedzający TPN mogą zobaczyć nie tylko stada, ale również odwiedzić tradycyjne „szałasy” pasterskie i spróbować lokalnych serów, w szczególności oscypka i bryndzy.
O barwnej kulturze mieszkańców Pohala można dowiedzieć się więcej na wystawie plenerowej zorganizowanej w zespole dworsko-parkowym w Kuźnicach. Z kolei Muzeum Tatrzańskie w Zakopanym posiada bogate zbiory tradycyjnych drewnianych instrumentów muzycznych oraz zdobnych góralskich strojów, będących ważnym elementem legendarnych regionalnych tańców: góralskiego i zbójnickiego.
Tradycyjne stroje górali tatrzańskich, źródło: Marta Malina Moraczewska, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Tatry dla kolejnych pokoleń, czyli znaczenie ekoturystyki w Tatrzańskim Parku Narodowym
Odwiedziny TPN muszą wiązać się z poszanowaniem lokalnych zasad, łącznie z całkowitym zakazem rozniecaniem ognisk czy biwakowania na dziko. Odpowiedź na pytanie, „czy może mi się udać i nie zostanę złapany” może być teoretycznie twierdząca, ale przecież nie o to chodzi. Wszyscy ludzie łamiący zakazy prędzej czy później doprowadzą do zniszczenia lokalnej flory i fauny, a tej straty nie da się już odrobić.
Ekoturystyka w Tatrach to jednak coś więcej niż tylko przestrzeganie zasad. Odpowiedzialność za losy tego unikalnego parku narodowego polega również na proaktywnym podejściu. Nie tylko więc nie będę śmiecił, ale napotkane śmieci zabiorę ze sobą. Na wycieczkę zabiorę żywność i picie w opakowaniach wielorazowych, które nie skończą w śmietniku – ktoś go musi przecież opróżnić, a ryzyko rozsypania przez wiatr czy zwierzęta jest spore. Zasada „Leave No Trace” oznacza dokładnie to, że po naszej obecności w parku nie powinien zostać absolutnie żaden ślad – ani niedopałek po papierosie, ani wypluta guma, ani nawet „ekologiczny” ogryzek od jabłka.
Zasadę tą można rozszerzyć również na sposób podróżowania. Jadąc do TPN pociągiem i korzystając z autobusów ograniczamy swój ślad węglowy, redukując balast turystyki jako takiej. Warto dodać, że Tatry tak naprawdę korzystają z odpowiedzialnych odwiedzin – każdy bilet wstępu do parku wspiera bowiem budżet lokalnych działań związanych m.in. z ochroną przyrody i ratownictwem górskim. Kto zaś ma w sobie nieco więcej ambicji, może przyłączyć się do organizowanych co roku w TPN akcji wolontariackich polegających na sprzątaniu i patrolowaniu szlaków.
Na koniec warto przypomnieć sobie cytat polskiego pisarza XX w. Stanisława Zieliśkiego: „Widziałem góry większe, wspanialsze i bardziej majestatyczne. W góry piękniejsze od Tatr jednak nie wierzę.” I oby tak zostało na długie lata!
Tatrzański Park Narodowy – najczęściej zadawane pytania
Z czego słynie Tatrzański Park Narodowy?
Tatrzański Park Narodowy słynie z ochrony najwyższych polskich gór – Tatr. To jedyny park narodowy w Polsce obejmujący obszary o charakterze wysokogórskim. Znany jest z niezwykłych krajobrazów, przyrody, unikatowych gatunków zwierząt (np. kozica tatrzańska, świstak), licznych jaskiń oraz pięknych dolin, jezior i szczytów, w tym najwyższego szczytu Polski – Rysy (2499 m n.p.m.).
Co ciekawego znajduje się w Tatrzańskim Parku Narodowym?
W Tatrzańskim Parku Narodowym znajduje się wiele atrakcji, m.in.:
- Morskie Oko – największe i najpopularniejsze jezioro w Tatrach.
- Dolina Pięciu Stawów Polskich – malowniczy kompleks górskich jezior.
- Kasprowy Wierch – dostępny kolejką linową, z pięknymi widokami.
- Jaskinia Mroźna – jedna z udostępnionych turystycznie jaskiń.
- Wodospad Siklawa – największy wodospad w Polsce.
- Szlaki na Giewont i Rysy – kultowe wędrówki górskie.
- Unikalna flora i fauna – m.in. szarotka alpejska i niedźwiedzie brunatne.
Ile kosztuje wstęp na Morskie Oko?
Aby wejść na szlak prowadzący do Morskiego Oka, trzeba zapłacić za wstęp do Tatrzańskiego Parku Narodowego. Aktualne ceny (na rok 2025) wynoszą:
- Bilet normalny: 10 zł
- Bilet ulgowy: 5 zł
- Bilet rodzinny (2 dorosłych + 2 dzieci lub więcej): 25 zł
Bilety można kupić na miejscu lub wcześniej online.
Czy w Tatrzańskim Parku Narodowym można biwakować?
W Tatrzańskim Parku Narodowym biwakowanie jest zabronione poza wyznaczonymi miejscami. Dla turystów dostępne są schroniska górskie i zorganizowane miejsca noclegowe, w których można przenocować.
Opublikowany: 24 października, 2024 | Zaktualizowany: 12 maja, 2025
- https://tpn.gov.pl/, 4/10/2024;
- „Tatrzański Park Narodowy” Polskie Parki Narodowe, https://zpppn.pl/tatrzanski-park-narodowy-pl/park, 4/10/2024;
- „Tatrzański Park Narodowy” PTTK, http://www.msw-pttk.org.pl/dokumenty/parki_narodowe/tpn.html, 4/10/2024;
- „Ochrona przyrody Tatr i powstanie Tatrzańskiego Parku Narodowego” https://www.ptt.org.pl/150lat/ochrona-przyrody/, 4/10/2024;
- „Tatrzański Park Narodowy” Ministerstwo Klimatu i Środowiska, kwiecień 2020;
