Rybitwa popielata – opis, występowanie i zdjęcia. Ptak rybitwa popielata ciekawostki

Co łączy ze sobą księżyc i rybitwę? Pozornie nic… a jednak niewielki ptak w ciągu życia byłby w stanie dolecieć na księżyc ponad 5 razy. Rzecz jasna, gdyby tylko wybrał podróże kosmiczne zamiast corocznej wędrówki nad oceanem. Jeżeli zwierzętom przyznawano by medale, rybitwa popielata dostałaby ten za wytrwałość: co roku pokonuje ponad 70 000 km. To najdłuższa wędrówka w świecie ptaków!

1. Wielka podróż rybitwy popielatej
2. Zaloty rybitwy popielatej
3. Nawyki żywieniowe rybitwy popielatej
4. Niezwykłe życie zwykłej rybitwy popielatej
5. Tajemnice wędrówki rybitwy popielatej
6. Stan populacji rybitwy morskiej

Wielka podróż rybitwy popielatej

Rybitwa popielata (Sterna paradisaea) to gatunek małego ptaka morskiego o krótkich nogach i porównywalnie wąskich skrzydłach. Rybitwy w różnym wieku mogą mieć różne kolory w różnych porach roku. Stąd młode rybitwy są głównie brązowe i szare. Kolorystyka dorosłych rybitw popielatych w okresie lęgowym waha się od białej do szarej. Rybitwa ma czerwone nogi i dziób oraz czarną plamkę na czole i głowie.

Pozornie rybitwa popielata nie wyróżnia się niczym: ot kolejny biało-szary ptak o wydłużonych skrzydłach i czerwonym dziobie, krążący nad wodą w poszukiwaniu niewielkich ryb. W Polsce spotykana głównie na przelotach, wśród łudząco podobnej, chociaż znacznie liczniejszej, rybitwy rzecznej. Dorosły ptak o rozpiętości skrzydeł 75-85 cm, przy masie ciała niewiele ponad 100 gram, jest niezrównanym lotnikiem.

Zaloty rybitwy popielatej

Rybitwy popielate gniazdują na północy, w pasie od Grenlandii, poprzez Islandię, północną cześć Półwyspu Skandynawskiego i Wysp Brytyjskich po Północną część Ameryki Północnej i Syberię. Rybitwa popielata łączy się w pary w wieku 3-4 lat. Zaloty są skomplikowane, zwłaszcza u ptaków gniazdujących po raz pierwszy. Zaloty rozpoczynają się tak zwanym „lotem wysokim”, w którym samica goni samca na dużą wysokość, a następnie powoli schodzi. Po tym pokazie następują „loty rybne”, podczas których samiec podaje rybę samicy. Zaloty na ziemi to przechadzanie się z podniesionym ogonem i opuszczonymi skrzydłami. Samiec wybiera terytorium lęgowe i agresywnie je chroni. Rybitwa popielata gniazduje w koloniach. Samica rybitwy popielatej składa 1-3 jaja w gnieździe zlokalizowanym na ziemi wyłożonym trawą, żwirem lub muszlami. Jaja są nakrapiane, szaro-białe. Zarówno samiec, jak i samica wysiadują jaja przez 21-22 dni. Oboje rodziców przynoszą pisklętom małe ryby, dopóki te nie usamodzielnią, co następuje mniej więcej po około 21-28 dniach. Rybitwy popielate łączą się w pary na całe życie iw większości przypadków co roku wracają do tej samej kolonii. Samica ma jeden lęg rocznie. Rybitwa popielata może dożyć 34 lat.

Nawyki żywieniowe rybitwy popielatej

Dieta rybitwy popielatej różni się w zależności od miejsca i czasu, ale zwykle dominuje w niej mięso. Rybitwa popielata unosi się 30-40 stóp nad wodą na trzepoczących skrzydłach, a następnie nurkuje nagle w wodzie z pluskiem, często całkowicie zanurzając się, aby złapać małe ryby, takie jak gromadnik, dobijak i małe skorupiaki. Mogą również gonić owady w powietrzu. Uważa się również, że rybitwy popielate mogą, pomimo ich niewielkich rozmiarów, czasami angażować się w kleptopasożytnictwo, atakując ptaki, aby spłoszyć je, by wypuściły swoje połowy.

Niezwykłe życie zwykłej rybitwy popielatej

Jak do tej pory nie ma w życiu rybitw niczego szczególnego, może z wyjątkiem ich waleczności. Niewielkie ptaki potrafią tak zawzięcie bronić swoich gniazd, że drapieżniki, takie jak lis polarny, są błyskawicznie przepędzane. Ale setki uderzeń dziobów spadają na każdego, kto zanadto zbliży się do kolonii – dzielne rybitwy nie boja się nikogo, łącznie z badaczami. Ptaki te są tak wojownicze, że z ich ochrony korzystają ptaki tak duże, jak gęsi i kaczki, które w pobliżu lokują swoje gniazda.Jednak z nastaniem września wszystko się zmienia. Ptaki wyruszają z Arktyki w liczącą ponad 30 tysięcy kilometrów podróż, aby dotrzeć do swoich zimowisk na Antarktydzie. Już w marcu następnego roku ptaki zaczynają wędrówkę powrotną. Co ciekawe, trwa ona krócej i już 40 dni później pierwsze ptaki pojawiają się w Arktyce, zakładając kolonie lęgowe. W świecie zwierząt nie ma drugiego tak wytrwałego wędrowca, który co roku pokonuje ponad 70 000 kilometrów, od miejsc rozrodu na zimowiska i z powrotem. A wszystko to dzieło niewielkiego ptaka ważącego 85-125 gram o rozpiętości skrzydeł 75 cm.

Nic dziwnego, że ptaki te od lat są przedmiotem licznych badań i obserwacji. Jednak dopiero niedawno udało się ustalić dokładną trasę wędrówki rybitw popielatych. Nie obyło się bez zaskoczenia: ptaki wcale nie wybierają najkrótszej trasy, ale tę pochłaniającą najmniej energii, nadkładając po trasie bagatela… kilka tysięcy kilometrów. A wszystko to nad obszarami, gdzie w promieniu setek mil nie ma lądu.

Tajemnice wędrówki rybitwy popielatej

Przez całe lata wiedzę o wędrówce niewielkich rybitw popielatych czerpano z obserwacji zaobrączkowanych ptaków. Ornitolodzy na podstawie tych informacji mogli tylko snuć przypuszczenia na temat tras wędrówki niezwykłego ptaka. Zmieniło się to jednak wraz z niedawnymi badaniami międzynarodowego zespołu naukowców, którzy wyposażyli kilkadziesiąt rybitw w geolokalizatory. Niewielkie urządzenie każdego dnia przesyłało informacje o położeniu ptaka, a także precyzyjne dane pogodowe (siła wiatru, długość dnia świetlnego, kierunek lotu). Oznakowane ptaki nie odczuwały dyskomfortu – dzięki miniaturyzacji geolokalizator waży zaledwie 1,4 grama i jest krótszy niż połowa zapałki.

Jak zatem wygląda niezwykła podróż? Ptaki po opuszczeniu Grenlandii nie kierują się bezpośrednio na Antarktydę, lecz na niewielką wysepkę, leżąca około 1000 km na północ od Azorów. Następny miesiąc rybitwy spędzają na intensywnym żerowaniu, tworząc zapasy przed długą podróżą. Następnie ptaki lecą wzdłuż zachodniego wybrzeża Afryki osiągając wysokość Przylądka Zielonego – czyli najdalej wysuniętej na zachód części kontynentu. Tu jednak ptaki rozdzielają się: część podąża dalej na południe wzdłuż zachodniego wybrzeża Afryki a pozostałe przelatują Atlantyk i lecą dalej na południe wzdłuż wschodniego wybrzeża Ameryki Południowej. W końcu obie grupy docierają do zimowisk na Antarktydzie, średnio w ciągu dnia przelatując 330 kilometrów.

Ciekawostki na temat rybitwy popielatej Bardzo wysoka przemiana materii ‒ wiele ptaków w klimacie polarnym i zimnym radzi sobie z niskimi temperaturami, spożywając i spalając pokarm w celu wytworzenia ciepła od wewnątrz. W tym celu muszą spożywać żywność wysokoenergetyczną, łatwo i szybko przyswajalną ‒ ryby czy tłusty kryl. Zaciekle broni swojego gniazda ‒ niezależnie od tego, czy jest to potencjalny drapieżnik, czy po prostu duże niezdarne zwierzę, które może zdeptać gniazdo, jaja i pisklęta, rybitwy popielate wielokrotnie nurkują w kierunku zwierzęcia  (w tym człowieka), które ich zdaniem stanowi zagrożenie. Wołają zaalarmowane i wielokrotnie atakują zza głowy, dzięki czemu mają maksymalny efekt dezorientacji i są mniej narażone na obrażenia. Gniazduje w koloniach z innymi ptakami ‒ maksymalizuje to skuteczność obronnego zachowania polegającego na bombardowaniu nurkowym z udziałem wielu ptaków w tym samym czasie. Leci z Arktyki na Antarktydę i z powrotem każdego roku ‒ rybitwy popielate gniazdują w Arktyce latem, kiedy ich młode usamodzielniają się, a następnie lecą na Antarktydę (w tym młode osobniki), gdzie zimują, zanim wrócę do Arktyki, aby rozmnażać się w następnym roku. Robią to, aby wykorzystać obfitość żywności w szczytowych porach roku i uniknąć niedoborów żywności w innych okresach. Są fantastycznymi lotnikami ‒ jak można sobie wyobrazić (anatomiczne i fizjologiczne) - mają kształt piór z ogona, które można rozłożyć szeroko lub wciągnąć w wąską strzałkę, aby zmienić aerodynamikę lotu w celu pokonywania odległości lub zawisania i nurkowania podczas karmienia. Puste kości dla lekkości. Może spać na skrzydle podczas migracji. Krótkie nogi, które poprawiają aerodynamiczny kształt w powietrzu, ale sprawiają, że ptaki są raczej niezdarne na ziemi.

Droga powrotna jest szybsza i zajmuje ptakom średnio około 40 dni, w czasie których pokonują dziennie aż 550 kilometrów. Wbrew pozorom, nie jest to jednak trasa najkrótsza, ale najbardziej ekonomiczna. Ptaki nadkładają trasy, a przy tym oszczędzają energię, korzystając z korzystnych wiatrów północnozachodnich, a następnie północnowschodnich. W efekcie trasa ich powrotnej wędrówki przypomina gigantyczną literę „S” rozciągniętą na Atlantyku.

Trasa ta jest optymalna nie tylko pod względem kierunku wiatrów ale także dostępności pokarmu, jaki stanowią drobne ryby i skorupiaki. Mimo że ptaki nadkładają kilka tysięcy kilometrów, w efekcie są na miejscu szybciej, niż gdyby leciały najkrótszą drogą. Rybitwy popielate docierają na miejsca lęgowe w kwietniu, by w maju wraz ze składaniem jaj rozpocząć kolejny cykl życia. We wrześniu wraz z odchowanym przychówkiem ptaki znów wyruszą w najdłuższą podróż świata.

Trudno uwierzyć, że tak daleki przelot jest dziełem tak niewielkiego ptaka. Zapytani o niestrudzonych lotników prędzej wymienilibyśmy albatrosy, burzyki a nawet bociany. Któż by pomyślał o małej rybitwie popielatej? A przecież ptak ten w ciągu 30 lat życia pokonuje w sumie ponad dwa miliony kilometrów.

Stan populacji rybitwy morskiej

Rybitwa popielata ma wielu naturalnych wrogów: szczury i jeże atakujące ich gniazda, powiększanie siedlisk ludzkich; niepokojenie rybitw w ich gniazdach w celach rozrywkowych; czy przełowienie. Ponadto zmiany zachodzące obecnie w ekosystemach arktycznych i antarktycznych też nie pozostają bez wpływu. Mimo tego, populacja rybitwa ma się całkiem nieźle.Całkowita populacja rybitwy popielatej jest oficjalnie szacowana przez IUCN na około 2 milionów osobników. Tylko w Rosji oszacowano 10 000-100 000 par lęgowych i 1 000-10 migrujących osobników. Populacja jako całość nie jest zagrożona, ponieważ znajduje się na Czerwonej Liście IUCN ze statusem najmniejszej troski (LC) z tendencją spadkową. Będąc drapieżnikami morskimi, ptaki te wyraźnie kontrolują ekosystem morski w swoim środowisku. Wpływają na liczbę gatunków, którymi się żywią. Czasami łapią i zostawiają zdobycz, dając możliwość skorzystania z tego przez miejscowych padlinożerców. I wreszcie rybitwy popielate są głównym źródłem pożywienia dla wielu gatunków zwierząt zamieszkujących ten obszar.

Bibliografia

1. Ornis Polonica 2011, 52: 255–264; “Śródlądowa migracja rybitwy popielatej (Sterna paradisaea) w Polsce”; Łukasz Ławicki, Tadeusz Stawarczyk;
2. Egevang, Carsten & Stenhouse, Iain & Phillips, Richard & Petersen, Aevar & Fox, James & Silk, Janet. (2010). ; “Tracking of Arctic Terns Sterna Paradisaea Reveals Longest Animal Migration. ”; Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 107. 2078-81. 10.1073/pnas.0909493107. ;
3. Ebird.org; “Rybitwa popielata”; data dostępu: 2020-11-12
4. Ruben C. Fijn, Derick Hiemstra, Richard A. Phillips & Jan van der Winden; “Arctic Terns Sterna paradisaeafrom The Netherlandsmigrate record distances across three oceans to Wilkes Land,East Antarctica”; ARDEA 101(1), 2013;
5. Alerstam T. 1985. ; “Strategies of migratory flight, illustrated byArctic and Common Terns, Sterna paradisaeaand Sternahirundo. Contrib. Mar. Sci. Suppl. 27: 580–603.”; Alerstam T. 1985. Strategies of migratory flight, illustrated byArctic and Common Terns, Sterna paradisaeaand Sternahirundo. Contrib. Mar. Sci. Suppl. 27: 580–603.;