Tlenek węgla - właściwości i działanie. Jak powstaje czad?
Ekologia.pl Środowisko Ochrona środowiska naturalnego Tlenek węgla – właściwości i działanie. Jak powstaje czad?

Tlenek węgla – właściwości i działanie. Jak powstaje czad?

Czad nie posiada smaku, zapachu, barwy, nie jest drażniący i w ogóle sprawia wrażenie że go nie ma. Jednak pozory mylą, w odpowiednim stężeniu potrafi uśpić a następnie zabić ofiarę w niespełna 20 minut. Czad czyli tlenek węgla, bo o nim mowa jest groźnym gazem, z którym stykamy się na co dzień. Skąd się bierze czad i dlaczego jest tak niebezpieczny?

Czad powstaje w wyniku spalania węgla (ale też substancji węgiel zawierających) przy niepełnym dostępie powietrza, fot. shutterstock

Czad powstaje w wyniku spalania węgla (ale też substancji węgiel zawierających) przy niepełnym dostępie powietrza, fot. shutterstock
Spis treści

Tlenek węgla jest cichym zabójcą, ponieważ jest niewidoczny, w ogóle go nie czuć, a stężenie już na poziomie 0,32 proc. w powietrzu po 30 minutach powoduje śmierć” – podkreślił Wiesław Leśniakiewicz komendant główny PSP.

Ze statystyk straży pożarnej wynika, że każdy sezon grzewczy w Polsce to około stu ofiar tlenku węgla. Przyczyną tragedii jest najczęściej nieprzestrzeganie podstawowych zasad bezpieczeństwa i brak wyobraźni. Nawet tak niewinna z pozoru rzecz, jak zaklejenie kratki wentylacyjnej może okazać się tragiczna w skutkach. W Polsce wciąż zbyt wiele osób nie wie, czym jest czad i jak ustrzec się przed zatruciem. A wystarczy odrobina przezorności.

Czad – bezwonny, bezbarwny i podstępny

Zanieczyszczenia powietrza kojarzą nam się na ogół z dymem pochodzącym z kominów fabryk i elektrowni czy też z gryzącym pyłem unoszącym się w powietrzu. Czasami zwrócimy uwagę na spaliny samochodowe, gdy w niższych temperaturach stają się bardziej widoczne czy też nieprzyjemny zapach z przydomowych kotłowni opalanych węglem. A zatem zwracamy uwagę głownie na zanieczyszczenia które możemy zobaczyć lub poczuć.

Tlenek węgla jest inny – tylko w bardzo dużych stężeniach może lekko pachnieć czosnkiem. Na ogół jest jednak bezwonny, w dodatku nie ma barwy i nie gryzie w oczy. Jest nieco lżejszy od powietrza, a zatem łatwo się z nim miesza i w nim rozprzestrzenia. W powietrzu pali się niebieskawym płomieniem i jest bardzo wybuchowy (oczywiście przy odpowiednim stężeniu). Czad powstaje w wyniku spalania węgla (ale też substancji węgiel zawierających) przy niepełnym dostępie powietrza. Do organizmu dostaje się wraz z wdychanym powietrzem, nie dając początkowo widocznych objawów zatrucia. Do czasu.

Jak działa czad?

Za transport tlenu w organizmie odpowiedzialna jest hemoglobina – specjalne białko a zarazem czerwony barwnik erytrocytów. Z każdym wdechem wraz z powietrzem do płuc dostaje się tlen, który w naczyniach kapilarnych płuc łączy się z hemoglobiną. Powstaje oksyhemoglobina (jedna cząsteczka hemoglobiny łączy się z czterema cząsteczkami tlenu) rozprowadzana przez erytrocyty po całym organizmie.

Następnie w miejsce uwolnionego tlenu hemoglobina łączy się z dwutlenkiem węgla i transportuje ten gaz do płuc, gdzie pozbywamy się go wraz z wydechem. Oba połączenia (to znaczy z tlenem lub z dwutlenkiem węgla) mają charakter nietrwały, korzystny z fizjologicznego punktu widzenia.

Właśnie ta nietrwałość w połączeniu z tlenkiem węgla jest źródłem kłopotów. W układzie oddechowym człowieka tlenek węgla wiąże się z hemoglobiną 210 razy szybciej niż tlen, blokując jego dopływ do organizmu. Uniemożliwia prawidłowe rozprowadzanie tlenu we krwi i powoduje uszkodzenia mózgu oraz innych narządów. Następstwem ostrego zatrucia może być nieodwracalne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, niewydolność wieńcowa i zawał, a nawet śmierć.

W zależności od stężenia gazu oraz czasu ekspozycji mogą wystąpić rożne objawy. Przy niższych stężeniach objawy zatrucia to silny ból głowy, osłabienie a następnie utrata świadomości. Oznacza to niestety, że w momencie wystąpienia objawów na ucieczkę może być już za późno. Przy bardzo dużych stężeniach gazu, w zamkniętych pomieszczeniach śmierć następuje błyskawicznie, nawet w ciągu minuty.

 

Źródłem czadu może być także niesprawny piecyk gazowy, fot. shutterstock

Jak ustrzec się przed zatruciem czadem?

Podstawową przyczyną zatruć jest niepełne spalanie, do którego może dojść np. gdy zbyt szczelnie zamknięte są okna, brak jest właściwej wentylacji. Należy również regularnie sprawdzać prawidłowość działania urządzeń mogących być źródłem tlenku węgla, szczelność wewnętrznych instalacji gazowych, przewodów kominowych i wentylacyjnych oraz kanałów nawiewnych.

Do najczęściej występujących źródeł emisji nalezą:

  • Transport drogowy – a więc spaliny z silników pojazdów mechanicznych. W zależności od typu silnika oraz jego sprawności  zawartość tlenku węgla w spalinach waha się od 3 do 5 proc. co jest ilością niebezpieczną. Spaliny są jednak mieszaniną cięższą od powietrza co powoduje że zalegają przy ziemi. Dlatego też do zatruć dochodzi zazwyczaj tylko w zamkniętych pomieszczeniach.
  • Pożary budynków – podczas pożarów zamkniętych pomieszczeń bardzo szybko powstaje tlenek węgla. Jako gaz lżejszy od powietrza przedostaje się na wyższe kondygnacje trując ludzi na długo zanim dojdzie tam ogień. Duża cześć ofiar pożarów ginie właśnie od zaczadzenia, nawet gdy do pomieszczeń w których przebywali nie dotarł ogień. Wysiłek fizyczny, wysoka temperatura i stres (częste przy pożarach) wpływają na przyspieszenie oddechu a tym samym na szybsze tempo wchłaniania tlenku węgla przez organizm.
  • Przemysł – pewne procesy technologiczne powodują powstawanie obok dwutlenku węgla także tlenku węgla. Można tu wymienić energetykę, przemysł hutniczy, papierniczy, przetwórstwo ropy naftowej a także termiczną utylizację odpadów.
  • Katastrofy naturalne – wybuchy wulkanów, pożary lasów i traw, a także gwałtowne burze również przyczyniają się do powstawania tlenku węgla.
  • Wadliwa instalacja grzewcza – niesprawne piecyki gazowe przy wadliwie działającej wentylacji (lub jej braku) potrafią w kilka minut zamienić łazienkę w śmiertelną pułapkę. Media co roku w okresie jesienno-zimowym donoszą o ofiarach takich zatruć.
  • Utlenianie metanu – jedno z naturalnych źródeł emisji tlenku węgla. W procesie chemosyntezy przeprowadzanej przez bakterie metanowe, metan jest rozkładany na tlenek węgla oraz wodę.
  • Dysocjacja dwutlenku węgla – w wysokich warstwach atmosfery pod wpływem promieniowania słonecznego i wyładowań elektrycznych cześć dwutlenku węgla może być przekształcona w tlenek.

 

4.9/5 - (9 votes)
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments