Dzięgiel chiński – właściwości, działanie i zastosowanie dzięglu chińskiego

Znany też jako Dong Quai albo żeński żeńszeń, dzięgiel chiński jest zielem stosowanym od tysięcy lat w tradycyjnej medycynie chińskiej. Wschodni terapeuci polecają go na cały szereg różnych dolegliwości, zwłaszcza związanych z kobiecym zdrowiem. Zachodnia medycyna również zaczyna powoli odkrywać jego potencjalne walory, przestrzegając wszak przed nieodpowiedzialnym stosowaniem. Kiedy warto więc sięgnąć po dzięgiel chiński i jak się ustrzec przed skutkami ubocznymi?

Dzięgiel chiński (Angelica sinensis) to bylina dorastająca 100-150 cm wysokości, występująca w stanie naturalnym w chłodnych obszarach górskich wschodniej Azji. Blisko spokrewniona z selerem i pietruszką, ma charakterystyczne dla tych warzyw płaskie liście oraz długie łodygi, na których rozwijają się baldachowate kwiatostany. Dzięgiel zbiera się jednak dla jego żółtobrązowych korzeni, które służą za surowiec zielarski.

Tradycyjne wykorzystanie dzięglu chińskiego

Przekonani o leczniczych właściwościach Dong Quai Chińczycy już przed dwoma tysiącami lat zaczęli uprawiać go na większą skalę w celach farmakologicznych. Pierwsze wzmianki o potencjale korzeni dzięgla pojawiły się w najstarszej botaniczno-medycznej „Księdze ziół”, która powstała prawdopodobnie między III w. p.n.e a III w n.e.

Głównym zastosowaniem dzięgla były choroby ginekologiczne, zwłaszcza zaburzenia miesiączkowe, brak menstruacji, niepłodność i dolegliwości związane z menopauzą. W rzeczy samej wyrażenie „Dong Quai” oznacza „mąż wraca” i ma symbolizować odzyskanie przez żonę zdrowia seksualnego. Dodatkowo lek miał pomagać na trapiące częściej kobiety anemię oraz osteoporozę. W tradycyjnej medycynie chińskiej dzięgiel polecany jest również jako środek przeciwbólowy na reumatyzm oraz ziele łagodzące reakcje alergiczne.

Dzięgiel chiński – skład chemiczny

Zainteresowanie dzięgielem chińskim jako orientalnym panaceum dla kobiet zaowocowało szeregiem studiów naukowych nad składem rzekomo leczniczych korzeni. Jak dotąd udało się wyizolować ponad 70 związków aktywnych, które faktycznie mogą oddziaływać na organizm ludzki. Pośród nich znajdują się kwasy organiczne, związki fenolowe, polisacharydy, terpeny, witaminy i aminokwasy.

Na szczególną uwagę zasługuje grupa związków zwanych ftalidami, które występują obficie w korzeniu Angelica sinesis. Mają one działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne. Wśród nich znajduje się Z-ligustilide, związek poprawiający krążenie, rozkurczający mięśnie układu oddechowego i pokarmowego oraz redukujący ból – z badań na gryzoniach wynika, że posiada on zdolność do przenikania bariery krew-mózg.  Eksperymenty na myszach wykazały również, że przyjmowanie dzięgla chińskiego wydłuża ruję u zwierząt, co łączone jest z estrogennym potencjałem związku Z-ligustilide.

Dalszym istotnym składnikiem ziela jest kwas ferulowy, silny antyoksydant, substancja przeciwzapalna, zwalczająca drobnoustroje i przeciwdziałająca rozwojowi nowotworów. Mówi się również o jej potencjale w zakresie zwalczania choroby Alzheimera.

Z kolei polisacharydy obecne w korzeniu dzięgla chińskiego w badaniach laboratoryjnych okazują się korzystnie oddziaływać na stany zapalne w jelitach i redukować anemię, zwiększając ilość czerwonych ciałek krwi, a dodatkowo również płytek krwi.

Z obszernej analizy opublikowanej przez naukowców z Chin w 2011 r. wynika, że związki aktywne obecne w preparatach z Dong Quai mają również działanie immunomodulacyjne i skutecznie chronią układ krwionośny, nerki oraz wątrobę.

Właściwości zdrowotne dzięglu chińskiego

W obliczu wspomnianych wyżej studiów i tradycyjnych zastosowań dzięgiel chiński sprzedawany jest dziś jako naturalny lek przede wszystkim na zaburzenia hormonalne u kobiet. W szczególności wydaje się skutecznie redukować oznaki menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, nocny poty i bezsenność. Dong Quai często łączony jest z niepokalankiem pospolitym (Vitex agnus-castus), pluskwicą groniastą (Actaea racemosa) oraz ostropestem plamistym (Silybum marianum). Takie złożone mieszanki ziołowe w opinii wielu kobiet działają efektywniej.

Poza tym preparaty z dzięgla chińskiego mogą pomagać przywrócić miesiączki, o ile ich zanik związany był z nieprawidłowym działaniem gospodarki hormonalnej. Skorzystać mogą jednak również mężczyźni, gdyż Dong Quai w zastosowaniu zewnętrznym przeciwdziała przedwczesnej ejakulacji.

Poza tym dzięgiel chiński w naturalnych terapiach polecany jest na nadciśnienie i problemy z układem krążenia, stany zapalne śluzówki układu pokarmowego (w tym chorobę wrzodową) oraz związane z menopauzą osłabienie kości. Jak dotąd brakuje jednak studiów klinicznych, które dowodziłyby faktycznych właściwości leczniczych we wspomnianym obszarze.

Jak podaje i dawkuje się dzięgiel chiński?

Ekstrakty z Dong Quai sprzedawane są przede wszystkim w formie tabletek i kropli (wyciągu alkoholowego). W Chinach stosuje się je również w zastrzykach pod kontrolą lekarską. Czasami w sklepach zielarskich można również zakupić gotowy suszony korzeń do sporządzania naparów.

Ponieważ stosowanie dzięgla chińskiego może wiązać się za skutkami ubocznymi, precyzyjne dawkowanie jest dość istotne. Z tego względu lepiej sięgać jest po gotowe tabletki z odmierzoną zawartością czystego wyciągu. Przy zaburzeniach menstruacyjnych i menopauzie zaleca się przyjmowanie dawek zawierających 500-650 mg ekstraktu Dong Quai nawet sześć razy dziennie. Najlepiej oczywiście jest stosować się do zaleceń producenta.

Czy dzięgiel chiński może być niebezpieczny?

Preparaty z Dong Quai mogą niestety wchodzić w interakcje z całym szeregiem leków. Przede wszystkim niedozwolone jest łączenie ich z warfaryną i innymi środkami rozrzedzającymi krew, gdyż zachodzi wzmożone ryzyko krwotoków oraz wylewów podskórnych. Poza tym kontrowersyjne jest przyjmowanie dzięglu chińskiego z preparatami zawierającymi estrogeny (np. antykoncepcją hormonalną).

Dzięgiel chiński pod żadnym pozorem nie może być podawany dzieciom oraz kobietom ciężarnym i karmiącym piersią. Może on pobudzać skurcze macicy i powodować poronienie, a dodatkowo zwiększa ryzyko wystąpienia wad wrodzonych. Dong Quai jest niewskazany także dla pacjentów przed operacją oraz osób zagrożonych nowotworami zależnymi od hormonów, np. rakiem piersi, jajników czy szyjki macicy.

Warto mieć również na uwadze, że w korzeniu Angelica sinesis znajdują się związki wywołujące wrażliwość na promienie UV. W okresie terapii należy więc chronić się przed słońcem, a latem lepiej jest dzięgiel chiński całkowicie odstawić.