Płukanie ust olejem – recepta na zdrowe zęby i świeży oddech?
Na długo zanim wymyśliliśmy szczoteczki międzyzębowe i pasty do zębów hindusi dbali o zdrowie jamy ustnej praktykując płukanie ust olejem. Rytuał ten w ostatnich latach zyskał popularność na całym świecie i stał się naturalną alternatywą dla kontrowersyjnych płynów odświeżających oddech. Jakie korzyści może przynieść płukanie ust olejem i jak je przeprowadzić?
Płukanie ust olejem to praktyka, która pochodzi z Ajurwedy, tradycyjnej medycyny indyjskiej, liczącej sobie ponad 3 tys. lat i zaliczanej dziś do terapii komplementarnych. Według starożytnych wierzeń płukanie olejem – znane jako kava graha – miało oczyszczać jamę ustną z toksyn, redukując tym samym nadmiar szkodliwej energii w obrębie głowy. Rytuał polecano na ponad 30 różnych schorzeń, łącznie z zapaleniem zatok przynosowych, bólami głowy i astmą. Współczesna nauka skupia się jednak na jego lokalnym działaniu.
Co to jest płukanie ust olejem i jaki ma cel?
Sam zabieg płukania ust olejem należy rozumieć bardzo dosłownie. Do ust nabiera się małą ilość oleju roślinnego i przy zamkniętych ustach płucze się dokładnie jamę ustną przez minimum 15 minut. Następnie olej się wypluwa i dokładnie myje zęby.
Płukanie ust olejem nie jest więc procedurą zastępującą mycie zębów, ale ją wspomagającą. W założeniu ma wybielać zęby, odświeżać oddech i poprawiać ogólną higienę jamy ustnej. Zwolennicy metody przekonują, że ma ona redukować liczbę niekorzystnych bakterii na zębach i dziąsłach, a tym samym przeciwdziałać próchnicy oraz paradontozie.
Sam mechanizm działania nie został do końca wyjaśniony. Według jednych źródeł chodzi wyłącznie o fizyczne czyszczenie tkanek z drobnoustrojów; według innych w grę wchodzi również stymulowanie wydzielania enzymów trawiennych, które mają działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Sugeruje się też, że olej pomaga neutralizować poziom pH w ustach, przeciwdziałając procesowi demineralizacji szkliwa pod wpływem działania kwasów.
Płukanie ust olejem należy prowadzić przez 2-3 minuty, fot. LightField Studios/Shutterstock
Płukanie ust olejem – jak długo i jaki olej wykorzystać?
Do płukania tradycyjnie wykorzystuje się olej sezamowy, bogaty w lignany o silnym działaniu antyoksydacyjnym i przeciwbakteryjnym. Jest on również ceniony za wysoki udział wielonienasyconych kwasów tłuszczowych i witaminy E oraz przyjemny smak.
Alternatywnie do płukania ust wykorzystuje się również olej słonecznikowy, oliwę z oliwek oraz olej kokosowy po uprzednim rozpuszczeniu. Ten ostatni zdobywa sobie coraz większą popularność ze względu na udowodnione właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne.
Jak przeprowadzić płukanie? Zabieg najlepiej jest wykonywać rano, na czczo. Do ust należy wziąć 1 łyżkę oleju, a następnie przez 15-20 minut płukać nim jamę ustną, upewniając się, że dociera do wszystkich zakamarków. Eksperci polecają przecedzać go przez zęby i intensywnie obracać przed i za linią zębów. W tym czasie olej miesza się ze śliną i fizycznie usuwa nalot na zębach oraz dziąsłach.
Na koniec płukania olej należy wypluć, a zęby wyczyścić szczoteczką i pastą i dokładnie wypłukać. Warto pamiętać, że oleiste substancje nie powinny być wylewane do kanalizacji, więc wypłukany olej najlepiej jest wypluć do kosza na śmieci.
Tabela przedstawiająca potencjalne korzyści z płukania ust olejem; opracowanie własne
Czy płukanie ust olejem jest skuteczne?
Obiektywne opinie naukowców i dentystów o płukaniu olejem są podzielone. W jednym z badań przeprowadzonym w 2009 r. płukanie ust olejem okazało się równie skuteczne w redukowaniu stanu zapalnego dziąseł jak komercyjny płyn z chlorheksydyną. W 2016 r. eksperyment z udziałem 60 dorosłych ochotników wykazał, że codzienne płukanie ust olejem kokosowym przez zaledwie 10 minut po dwóch tygodniach znacząco zredukowało ilość bakterii S. mutans w jamie ustnej. W 2020 r. natomiast małe badanie przeprowadzone na 20 uczestnikach dowiodło skutecznej redukcji kamienia nazębnego.
Ponadto pojedyncze badania na niewielką skalę wykazały też, że płukanie ust olejem może zwalczać nieprzyjemny zapach z ust oraz redukować suchość w ustach u pacjentów poddanych wcześniej radioterapii. Dodajmy, że w niektórych badaniach uczestnicy obserwowali korzystne zmiany nawet w przypadku 30-sekundowego płukania codziennie rano i wieczorem.
Z drugiej strony, towarzystwa i stowarzyszenia stomatologiczne podkreślają, że dotychczasowe studia mają zbyt mały zasięg i nie spełniają kryteriów naukowej wiarygodności. Brakuje też jakichkolwiek dowodów, aby płukanie olejem miało wybielać zęby, oczyszczać krew z toksyn bądź leczyć inne choroby. Jeśli chodzi skuteczność w zakresie zwalczania próchnicy i stanów zapalnych dziąseł wymagane są dodatkowe badania.
Płukanie olejem może pomóc w ograniczaniu stanów zapalnych dziąseł, fot. Pixel-Shot/Shutterstock
Przeciwwskazania do płukania ust olejem
Dotychczasowe badania nie stwierdziły żadnych skutków ubocznych związanych z rytuałem płukania ust olejem. Kanadyjskie Stowarzyszenie Stomatologiczne stwierdziło wręcz, że mimo braku dowodów o korzyściach procedura nie powinna wyrządzić żadnej krzywdy.
Płukania nie poleca się jednak zdecydowanie dzieciom do lat pięciu, które mogłyby łatwo połknąć olej lub nawet się nim zakrztusić. Poza tym bezwzględnym przeciwwskazaniem do płukania olejem są przeprowadzone niedawno zabiegi w obrębie jamy ustnej, w tym ekstrakcja zęba czy leczenie kanałowe.
Z obserwacji wynika również, że z płukaniem mają problem osoby o silnym odruchu wymiotnym, którym długotrwałe trzymanie oleju w ustach może wydać się bardzo nieprzyjemne. Dla ułatwienia można więc zacząć od krótszych, kilkuminutowych sesji i stopniowo je wydłużać.
Płukanie ust olejem – pytania i odpowiedzi
Na czym polega płukanie ust olejem?
Codzienne kilkunastominutowe płukanie ust olejem wspiera higienę jamy ustnej i może przeciwdziałać stanom zapalnym dziąseł oraz próchnicy.
Jakim olejem można płukać usta?
Do płukania poleca się rafinowany olej sezamowy, słonecznikowy, kokosowy lub oliwę z oliwek.
Kiedy płukanie ust olejem jest niewskazane?
Płukania olejem nie poleca się dzieciom do lat 5 ani osobom po przebytych zabiegach stomatologicznych.
Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
- „Oil Pulling: An Ancient Practice for a Modern Time” Gina M. Bekeleski i in., https://digitalcommons.odu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1032&context=dentalhygiene_fac_pubs, 25/04/2024;
- “What Is Oil Pulling? A Detailed Scientific Guide to This Ayurvedic Practice” Lauren Bedosky, https://www.everydayhealth.com/integrative-health/oil-pulling/guide/, 25/04/2024;
- “Oil pulling A traditional method on the edge of evidence” Mythri, H., https://journals.lww.com/dhyp/fulltext/2017/08030/oil_pulling__a_traditional_method_on_the_edge_of.2.aspx, 25/04/2024;
- “BAD SCIENCE: Oil pulling” Anthony King, https://www.nature.com/articles/sj.bdj.2018.281, 25/04/2024;
- “Oil Pulling With Coconut Oil Can Transform Your Dental Health” Chris Gunnars, https://www.healthline.com/nutrition/oil-pulling-coconut-oil, 25/04/2024;
- “Oil pulling and importance of traditional medicine in oral health maintenance” Mustafa Naseem i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5654187/, 25/04/2024;
