Syrop z tymianku ‒ właściwości, skład i zastosowanie
Syrop z tymianku to klasyka ziołowej apteczki, niezastąpiona w okresie jesienno-zimowych infekcji. Jako alternatywa dla syntetycznych syropów na kaszel oferuje wiele korzyści, głównie w zakresie bezpieczeństwa stosowania. Sprawdź, kiedy warto sięgnąć po syrop z tymianku i jak można przyrządzić go samodzielnie w domu.
W aptecznych syropach na kaszel znajdziemy szereg skutecznych substancji aktywnych, takich jak pseudoefedryna, dekstrometrofan czy kodeina. Mimo że przynoszą one zwykle pozytywne efekty terapeutyczne, związane są szeregiem poważnych zagrożeń dla zdrowia – od bólów głowy i nudności po drgawki, zaburzenia rytmu serca, a nawet uzależnienia. Stąd też popularność naturalnych syropów na kaszel, których czołowym przedstawicielem jest syrop z tymianku.
Dlaczego tymianek?
Tymianek pospolity (Thymus vulgaris) to popularna bylina wywodząca się z obszaru Morza Śródziemnego i wykorzystywana do celów leczniczych już od tysięcy lat. Z badań archeologicznych wynika, że starożytni Egipcjanie wykorzystywali antyseptyczne właściwości tymianku do balsamowania zwłok, podczas gdy w średniowiecznych klasztorach mnisi uprawiali aromatyczne zioło jako panaceum na kaszel, pasożyty oraz zaburzenia trawienia. Sam Hipokrates w swoim dziele „Materia medica” polecał na zapalenie oskrzeli pić dwa razy dziennie po szklance naparu z tymianku. Na długo zanim ludzkość zrozumiała pojęcie bakterii i dezynfekcji przykładano też opatrunki namoczone w roztworze z tymianku do ran, aby ułatwić ich gojenie i zapobiec powikłaniom.
Wykrztuśne, antyspazmatyczne i przeciwkaszlowe właściwości tymianku były już szeroko rozpoznawane w XX w., a w brytyjskim Kodeksie Farmaceutycznym z 1934 r. pojawia się nawet gotowa receptura na syrop z tymianku, która miała być propagowana wśród aptekarzy. Niestety, wynalezienie antybiotyków, choć tak przełomowe dla współczesnego społeczeństwa i walki z chorobami, sprawiło, że naturalne syropy straciły na popularności.
W ostatnich latach znowu jednak obserwujemy wzrost zainteresowania leczniczym działaniem ziół, które w przeciwieństwie do klasycznych leków nie wiążą się z tak szerokim wachlarzem skutków ubocznych i powikłań. W 1994 r. niemiecka Komisja „E” odpowiadająca za atestacje środków farmakologicznych oficjalnie zaakceptowała tymianek jako lek na zapalenie oskrzeli oraz koklusz o udowodnionym naukowo działaniu. W 2008 r. z kolei Europejska Agencja Leków wydała pozytywną opinię o skuteczności tymianku w kontekście kataru górnych dróg oddechowych, zapalenia oskrzeli, kaszlu przebiegającego ze spazmami, a także zapalenia jamy ustnej.
Składniki syropu z tymianku
Sama definicja syropu podpowiada, że chodzi o słodką, gęstą substancję, która jest dość przyjemna w konsumpcji i odporna na psucie się. Faktycznie syropy z tymianku produkowane są na bazie dużych ilości cukru lub miodu, które stabilizują efekt końcowy. Jako główny surowiec w domowych recepturach wykorzystuje się świeże lub suszone gałązki tymianku, które gotowane są w wodzie do uzyskania naparu.
Przemysł farmaceutyczny często wykorzystuje gotowe wodne lub etanolowe ekstrakty z liści tymianku (T. vulgaris oraz T. zygis), a dodatkowo stabilizatory, konserwanty i syntetyczne słodziki. Aby zrozumieć działanie syropu z tymianku warto jednak zagłębić się skład chemiczny samego ziela, które od wieków tak skutecznie wykorzystywane jest w medycynie ludowej. Z analiz naukowych wynika, że najistotniejszymi z punktu widzenia zdrowia związkami zawartymi w liściach tymianku są olejki eteryczne, których proporcje różnią się nieco w zależności od odmiany byliny. Są to przede wszystkim tymol i karwakrol, a dalej także p–cymen, gamma-terpinen, beta-myrcen oraz linalol. Ponadto w ekstraktach z tymianku odnotowuje się dużą zawartość antyutleniających flawonoidów (m.in. apigeniny, luteoliny) oraz ich glikozydów. Działanie przeciwutleniające potęgują również kwas kawowy i kwas rozmarynowy.
Właściwości zdrowotne syropu z tymianku
Syrop z tymianku przede wszystkim polecany jest jako lek na infekcje górnych dróg oddechowych, zarówno pochodzenia wirusowego, jak i bakteryjnego. Szczególną popularnością cieszy się jako środek przeciwkaszlowy, działając na kilku różnych poziomach. Po pierwsze, zwiększa on ilość fizjologicznej wydzieliny w drogach oddechowych, ułatwiając rozluźnianie flegmy i jej odkrztuszanie. Ów naturalny śluz jest bogaty w przeciwciała, więc ma również bezpośrednie działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne.
Poza tym syrop z tymianku hamuje spazmy mięśni gładkich, zapobiegając atakom męczącego, niekontrolowanego kaszlu. Wreszcie, w warunkach laboratoryjnych okazuje się bardzo skuteczny w zwalczaniu Mycobacterium tuberculosis – drobnoustrojów odpowiedzialnych za większość przypadków gruźlicy oraz gronkowca złocistego, jak również wielu rodzajów grzybów chorobotwórczych. Z badań wynika, że przyjmowanie syropu z tymianku wyraźnie skraca przebieg zapalenia oskrzeli, przeziębień oraz innych infekcji dróg oddechowych przebiegających z produkcją flegmy, jak również redukuje ich objawy. Z niemieckiego studium przeprowadzonego w 2005 r. wynika wręcz, że aż 86-90% lekarzy i pacjentów jest ocenia skuteczność leku na poziomi dobrym lub bardzo dobrym!
Korzyści z przyjmowania syropu z tymianku nie ograniczają się jednak do samego kaszlu. Ekstrakty z ziela skutecznie zwalczają na przykład bakterię H. pylori odpowiedzialną za chorobą wrzodową żołądka. Ponadto sugeruje się, że tymianek może łagodzić różne zaburzenia żołądkowe, łącznie z kolkami i wzdęciami, stymulować apetyt, a także skutecznie ograniczać bóle gardła, opuchliznę migdałków oraz krtani.
Dawkowanie syropu z tymianku
W zależności od stężenia danego syropu nieco inne mogą być zalecenia dotyczące jego stosowania. Według Europejskiej Agencji Leków preparaty na bazie tymianku mogą być jednak podawane już dzieciom przed ukończeniem pierwszego roku życia w ilości 0.5-1 g czystego ziela dziennie. U dorosłych górna granica dziennej dawki to około 8 g. W przełożeniu na syrop oznacza to podawanie 2-3 razy w ciągu doby dozy od pół łyżeczki w przypadku niemowląt po 1 łyżkę w przypadku dorosłych.
Naturalnie, dzieciom nie należy podawać syropów zawierających alkoholowe ekstrakty z tymianku, zaś długość leczenia nigdy nie powinna przekraczać 14 dni. Generalnie, uważa się, że jeśli po 7 dniach przyjmowania syropu nie widać poprawy w stanie pacjenta, kurację należy przerwać i skontaktować się z lekarzem.
Skutki uboczne i przeciwwskazania
Większość studiów przeprowadzonych w zakresie tolerancji leków na bazie tymianku nie wykazuje żadnych istotnych skutków ubocznych terapii. Sporadycznie odnotowywano nieprzyjemny posmak w ustach i bóle głowy, a u małych dzieci biegunkę, wymioty lub wysypkę.
Generalnie syrop z tymianku nie powinien być nigdy podawany osobom z uczuleniem na to zioło (lub pokrewne oregano) pod groźbą poważniejszych zaburzeń żołądkowych. Zwiększone ilości tymianku mogą również spowalniać krzepnięcie krwi, więc nie są polecane przed planowymi operacjami.
Przepisy na syrop z tymianku
Klasyczny syrop z tymianku
Składniki:
- 1 szklanka wody
- 1 szklanka cukru
- ½ szklanki gałązek tymianku
Przygotowanie:
Wszystkie składniki łączymy w małym rondelku i zagotowujemy. Zmniejszamy ogień do średniego i gotujemy kilka minut mieszając, aż cukier całkiem się rozpuści. Zdejmujemy z ognia i pozostawiamy do wychłodnięcia na 30 minut. Po tym czasie usuwamy gałązki tymianku, zaś syrop przelewamy do szklanej butelki. W tej postaci można go przechowywać w lodówce do dwóch tygodni.
Miodowy syrop z tymianku z cytryną
Składniki:
- 2 szklanki wody
- ½ szklanki miodu
- ½ cytryny
- garść świeżych lub suszonych gałązek tymianku
Przygotowanie:
Cytrynę dokładnie myjemy i kroimy na kawałki razem ze skórką, a następnie umieszczamy w większym słoiku. Pokrywamy ją w całości miodem. W międzyczasie gałązki tymianku gotujemy w wodzie na małym ogniu, tak, aby ciecz do połowy zmniejszyła swoją objętość. Napar studzimy i przecedzamy, a następnie dolewamy do słoja z miodem, zakręcamy i dokładnie potrząsamy do wymieszania. Przechowujemy w lodówce przez maksymalnie 4 tygodnie.
Dla kogo syrop z tymianku?
Nie ma żadnego powodu, aby w stałym wyposażeniu domowej apteczki nie znalazł się syrop tymiankowy. Odpowiedni dla wszystkich grup wiekowych, ciężarnych i ogromnej większości pacjentów borykających się z innymi chorobami przewlekłymi, jest to jednoznacznie skuteczny i bezpieczny środek na infekcje górnych dróg oddechowych, który zdecydowanie może obniżyć częstotliwość sięgania po antybiotyki. Przypomnijmy, że większość zapaleń oskrzeli ma charakter wirusowy i ich terapia powinna obejmować wypoczynek, dużą ilość płynów oraz ziołowe preparaty wspomagające, nie zaś antybiotyki!
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 27 lutego, 2025 | Zaktualizowany: 25 lipca, 2025
- Samuel Buechi i in.; "Open Trial to Assess Aspects of Safety and Efficacy of a Combined Herbal Cough Syrup with Ivy and Thyme"; https://www.researchgate.net/publication/7380889_Open_Trial_to_Assess_Aspects_of_Safety_and_Efficacy_of_a_Combined_Herbal_Cough_Syrup_with_Ivy_and_Thyme; 2021-04-20;
- Ala Issa i in.; "In vivo acute toxicity study of thyme - primulae syrup"; https://www.researchgate.net/publication/236208660_In_vivo_acute_toxicity_study_of_thyme_-_primulae_syrup; 2021-04-20;
- Bernd Kemmerich i in.; "Efficacy and tolerability of a fluid extract combination of thyme herb and ivy leaves and matched placebo in adults suffering from acute bronchitis with productive cough. A prospective, double-blind, placebo-controlled clinical trial"; https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17063641/; 2021-04-20;
- European Medicines Agency,; "Thymus vulgaris L., Thymus zygis L., herba"; https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-report/superseded-final-assessment-report-development-community-monographs-inclusion-herbal-substances_en.pdf; 2021-04-20;
- RxList; "Thyme"; https://www.rxlist.com/thyme/supplements.htm; 2021-04-20;
- WebMD; "Thyme"; https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-823/thyme; 2021-04-20;
