Tymianek przyprawa - właściwości, działanie i zastosowanie tymianku

W starożytnym Egipcie tymianek używany był do balsamowania zwłok, w Grecji jako kadzidło do świątyń, zaś w Rzymie dodawano jako przyprawę do trunków jako lek na nieśmiałość i melancholię. Tymianek od tysięcy lat kusi swoim intensywnym aromatem i właściwościami, którymi zachwyca się nawet współczesna medycyna.

1. Tymianek jest śródziemnomorskim skarbem
2. Tymianek na przeziębienia
3. Tymianek to ziołowy lek na zapalenie
4. Inne zalety zdrowotne tymianku
5. Tymianek dla urody
6. Tymianek w kuchni

Gdy w XIV w. Europę ogarnęła epidemia Czarnej Śmierci, ludzie przypinali do ubrań bukieciki tymianku, które miały ponoć chronić przez zachorowaniem. Podczas całego średniowiecza zresztą aromatyczne drobne listki symbolizowały męstwo i odwagę, a niewiasty przyozdabiały nimi najdzielniejszych rycerzy. W XVI w., na długo przed pojawieniem się pojęcia bakterii, olej z tymianku był już powszechnie stosowany jako środek dezynfekujący skórę i jamę ustną.

Tymianek jest śródziemnomorskim skarbem

Thymus vulgaris to najbardziej powszechna odmiana tymianku rosnąca dziko we Włoszech, Grecji, Hiszpanii, a także Turcji i Maroko. Wiecznie zielone, drobne listki osadzone są gęsto na sztywnych łodyżkach i przybierają często lekko zakręconą postać, z delikatnie białawym spodem. Tak naprawdę, na świecie rozróżnia się ponad 60 różnych gatunków tymianku, łącznie z tak ciekawymi odmianami jak tymianek cytrynowy czy pomarańczowy. Wszystkie je łączy charakterystyczna ostra woń z wyraźnymi ciepłymi, korzennymi nutami. Smak jest dość podobny, bardzo wyrazisty i poniekąd „medyczny”, pozostawiający w ustach na długo uczucie świeżości.

Pomimo południowego rodowodu tymianek daje się łatwo uprawiać także w rodzimych ogródkach, zwłaszcza na zacienionych skałkach z niskim poziomem wilgotności. Z wyjątkiem okresów wyjątkowej suszy czy upałów, zioło praktycznie nie wymaga podlewania. Zbiera się je ucinając całe gałązki, które następnie można otrzeć w dłoniach lub na sicie, aby oderwać listki od łodyżki. W wielu przepisach na mięso stosuje się zresztą także całe gałązki tymianku.

Charakterystyczny zapach tymianku wiąże się z obecnością w jego liściach tymolu – lotnego olejku o niezwykłych właściwościach zdrowotnych. Już Hipokrates, żyjący na przełomie V i IV w. p.n.e. polecał wywary z tymianku jako doskonały lek na schorzenia górnych dróg oddechowych i trudno się z nim nie zgodzić.

Tymianek na przeziębienia

W drobnych zielonych listkach znajdują się całkiem pokaźne dawki witaminy A oraz witaminy C, odpowiedzialnych m.in. za nasz system odpornościowych i skuteczność zwalczania wolnych rodników. Prawdopodobnie nikt nie spożywa jednak tak ogromnych ilości ziół, aby wyraźnie poczuć ten wpływ. Inaczej ma się rzecz z wspomnianym już tymolem – nawet w bardzo małych dawkach olejek ten potrafi skutecznie zwalczać grzyby oraz bakterie.

Z badań naukowych wynika, że nawet tak oporne na leczenie mikroby jak paciorkowiec złocisty czy pałeczka coli ulegają aromatycznej mocy tymianku. W formie herbaty (łyżeczkę listków zalewamy wrzątkiem) lub olejku wykorzystywanego do inhalacji zioło wykazuje także silne działanie przeciwkaszlowe, pomagając zarówno przy infekcjach gardła i tchawicy, jak i w przypadku zapalenia oskrzeli.

Tymianek to ziołowy lek na zapalenie

Pogłębione badania nad działaniem tymolu dowiodły również, że oleje ten, włączony do diety, zwiększa zawartość zdrowych tłuszczów DHA w ścianach komórkowych oraz hamuje wydzielanie enzymu COX-2, który odpowiada za powstawanie stanów zapalnych w organizmie. Tymianek poleca się więc dziś powszechnie w leczeniu chorób reumatycznych, łącznie z dną moczanową, dolegliwości układu pokarmowego, a także przy problemach z sercem i układem krążenia. Istnieje pokaźna liczba studiów dowodzących pozytywnego wpływu ekstraktu z tymianku na nadciśnienie oraz podwyższony poziom cholesterolu.

Portugalscy naukowcy poszli nawet o krok dalej i zasugerowali, że olejki i antyoksydanty zawarte w oleju z tymianku mogą skutecznie zapobiegać rozwojowi raka jelita grubego. Wyizolowany z niego karwakrol, będący izomerem tymolu, w warunkach laboratoryjnych powstrzymuje rozwój i migrację komórek rakowych i traktowany jest obecnie jako perspektywiczny lek na raka piersi.

Inne zalety zdrowotne tymianku

Antybiotyczne działanie tymianku zdaniem naukowców może w być w przyszłości wykorzystane do tworzenia naturalnych konserwantów do żywności. Nawet niska koncentracja olejku tymolowego w pożywieniu znacząco ogranicza liczbę bakterii Shigella wywołujących u ludzi biegunki. Dodając tymianek do sałatek i dań przetrzymywanych kilka dni w lodówce, ograniczamy więc ryzyko infekcji pokarmowej u domowników.

Poza tym poszczególne badania naukowe wskazują również, że tymianek może:

• przynosić ulgę przy bólach menstruacyjnych;
• poprawiać jakość widzenia, zwłaszcza po zmroku, jednocześnie opóźniając proces degeneracji siatkówki;
• zapobiegać infekcjom jamy ustnej, dziąseł, a nawet próchnicy;
• ograniczać bóle głowy (wystarczy kilka kropli olejku tymiankowego wetrzeć w skronie i czoło).

Tymianek dla urody

Warto również wspomnieć o kosmetycznym zastosowaniu olejku tymiankowego, który, w przeciwieństwie do wielu innych olejków aromatycznych, może być bezpiecznie stosowany na skórę bez rozcieńczenia. Dzięki wspomnianym już właściwościom antyseptycznym i przeciwzapalnym, poleca się go na szczególnie przy problemach z trądzikiem, opryszczką oraz egzemą. Stosowany profilaktycznie w połączeniu z nocnym kremem pomaga wygoić blizny i odżywia skórę, dodając jej gładkości i elastyczności dzięki wysokiemu stężeniu antyutleniaczy.

Kobiety od wieków sięgały również po tymianek jako kosmetyk i lek do włosów. Wcierany w skórę głowy pobudza on krążenie i nasyca korzonki cennymi związkami chemicznymi, które przyspieszają wzrost włosów i poprawiają ich kondycję. Nawet w przypadku uporczywego łupieżu odżywka czy szampon z tymiankiem potrafią zdziałać cuda, pozostawiając dodatkowo czuprynę zdrową i lśniącą.

Tymianek w kuchni

Tymianek wraz z majerankiem, oregano i rozmarynem tworzy popularną kompozycję znaną powszechnie jako zioła prowansalskie. Warto jednak wykorzystywać go także solo, aby w pełni nacieszyć się wykwintnym smakiem.

Oto trzy ciekawe pomysły na dania z tymiankiem:

Marchewka z tymiankiem

Składniki:

• 1 kg marchwi
• 3 łyżki oliwy z oliwek
• 1 łyżeczka świeżych liści tymianku
• 3 łyżki zielonej pietruszki
• sól, pieprz

Przygotowanie:
Marchewkę obieramy i kroimy na cienkie słupki długości palca. W misce łączymy marchewkę, oliwę, zioła, sól i pieprz. Całość wykładamy na dużą, natłuszczoną blachę. Przykrywany folią aluminiową i wstawiamy do nagrzanego na 200 stopni C piekarnika, na ok. 40 minut. Podajemy jako dodatek do mięsa.


Kurczak pieczony z tymiankiem i cytryną

Składniki:

• 4 piersi z kurczaka bez kości
• 5 ząbków czosnku
• ½ szklanki bulionu z kurczaka
• 1 cytryna
• 3 gałązki świeżego tymianku
• sól morska i pieprz zielony

Przygotowanie:
Umyte piersi obtaczamy w soli i pieprzu i układamy w żaroodpornym naczyniu. Dodajemy rozgnieciony czosnek, bulion, rozmaryn. Z cytryny ścieramy ostrożnie skórkę, a następnie wyciskamy sok. Skórkę i sok dodajemy do kurczaka. Pieczemy ok. 30-40 minut w temperaturze 200 stopni C, kilkakrotnie obracając.


Tymiankowa focaccia

Składniki:

• 2 1/3 szklanki mąk
• 1 paczka suszonych drożdży
• 1 łyżeczka cukru
• 1 szklanka ciepłej wody
• 1 łyżka oliwy z oliwek
• 2 ząbki czosnku
• 1 łyżka świeżych liści tymianku
• sól kamienna

Przygotowanie:
Rozpuszczamy drożdże i cukier w ciepłej wodzie i odstawiamy na 5 minut. Dodajemy pół łyżeczki soli. W misce łączymy mąkę z rozczynem i ugniatamy gładkie ciasto (ok. 5 minut). Pozostawiamy do wyrośnięcia na 45 minut. Na oliwie podsmażamy posiekany czosnek. Wyrośnięte ciasto rozciągamy na prostokątnej blasze nasmarowanej olejem. Wierzch smarujemy oliwą z podsmażony czosnkiem, posypujemy tymiankiem i solą. Pieczemy w temperaturze 220 stopni C ok. 15 minut.W powyższych przepisach świeży tymianek teoretycznie da się zastąpić suszonym, ale efekt nie jest ten sam. Zdecydowanie warto jest więc pokusić się o doniczkę z ziołem na parapecie kuchennym lub na balkonie. 

Bibliografia

1. “http://www.whfoods.com/genpage.php?tname=foodspice&dbid=77”; data dostępu: 2018-02-02
2. “https://www.healthbeckon.com/thyme-benefits/”; data dostępu: 2018-02-02
3. “http://theepicentre.com/spice/thyme/”; data dostępu: 2018-02-02
4. Anna Kędzia, Bożena Dera-Tomaszewska, Marta Ziółkowska-Klinkosz, Andrzej W. Kędzia, Barbara Kochańska, Alina Gębska; “Aktywność olejku tymiankowego (Oleum Thymi) wobec bakterii tlenowych”; 6789Drobbnu979stjruu; 2018-02-02
5. ALEXANDRE, PORTE & Godoy, Ronoel. (2008); “Chemical composition of Thymus vulgaris L. (thyme) essential oil from the Rio de Janeiro State (Brazil)”; Journal of the Serbian Chemical Society. 73. 10.2298/JSC0803307P; 2018-02-02