Krawiec głowacz (Lethrus apterus)

Niewielki gatunek chrząszcza z rodziny gnojarzowantych (Geotrupiddae), której najbardziej znanymi przedstawicielami żyjącymi w Polsce są żuk gnojowy (Geotrupes stercorarius) i żuk leśny (Anoplotrupes stercorosus). Krawiec głowacz jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat odnotowano niepokojący trend spadkowy liczebności tego gatunku w naszym kraju i państwach sąsiadujących, takich jak Czechy i Węgry, Dlatego też w roku 2002 został umieszczony na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce jako gatunek krytycznie zagrożony, a od roku 2004 jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Taka prawna ochrona ma szczególne znaczenie w przypadku tego gatunku, ponieważ był on często tępiony przez rolników jako szkodnik. Wynikało to z jego niszy pokarmowej, której istotnymi składnikami są buraki i winorośla.

Występowanie

Krawiec głowacz jest gatunkiem ciepłolubnym. Owady te wykazują aktywność tylko przy słonecznej pogodzie, więc preferuje tereny równinne i ciepłe w obszarze palearktycznym i stepowym. Gatunek ten nie ma skrzydeł, więc nie może przemieszczać się na duże odległości i zajmować nowych środowisk. Występuje we wschodniej Austrii, na Słowacji, Węgrzech, Ukrainie, w Słowenii, Chorwacji, Serbii, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii i w południowej Rosji. Można go także spotkać w Turcji i Azji Środkowej. Ma również siedliska w naszym kraju, w południowo-wschodnich rejonach Polski, przede wszystkim na Lubelszczyźnie. Jest objęty ochroną gatunkową w wielu europejskich krajach z powodu zmniejszania się jego populacji.

Wygląd

Krawiec głowacz jest niewielkim chrząszczem. Przeciętna długość ciała wynosi od 15 do 24 milimetrów. W budowie ciała można wyraźnie oddzielić odwłok od głowy. Głowa rozszerza się na boki w przedniej części, przez co jest szersza z przodu niż z tyłu. Szew czołowy prosty, a nadustek zaokrąglony i wyraźnie zaznaczony. Po bokach głowy znajdują się oczy odgraniczone od zewnątrz występem policzka (czyli wcięciu płytki znajdującej się z boku głowy tego owada). Oczy wzniesione są na czułkach o kielichowatym kształcie. Z przodu głowy znajdują się duże, mocno zbudowane żuwaczki, które są wysunięte do przodu, a u samców mają dodatkowe wyrostki z zębami skierowane w dół. Za głową znajduje się przedplecze, które jest szerokie i wyraźnie odgraniczone. U samców przednie brzegi przedplecza mocno wystają do przodu, u samiec ten element ma bardziej zaokrąglony kształt. Pokrywy są krótkie, mają kształt zbliżony do trójkątnego. Ich powierzchni jest lekko pomarszczona. U tego gatunku nie ma skrzydeł, porusza się tylko po podłożu. Krawiec głowacz ma trzy pary odnóży, tak jak każdy owad. Uda są silnie owłosione. Na pierwszej parze owłosienie na w niektórych miejscach żółte zabarwienie. Całe ciało jest zupełnie czarne, z bardzo delikatnym połyskiem.

Biologia

Krawiec głowacz jest owadem roślinożernym. Osobniki dorosłe wykazują aktywność od wczesnej wiosny do końca lata. Hibernują w okresie jesienno-zimowym. Na wiosnę rozpoczyna się sezon rozrodczy tego gatunku. Dojrzałe seksualnie owady dobierają się w pary. Samce wspólnie z samicami wykopują gniazdo w ziemi, które ma dość skomplikowaną budowę. Na wejściu znajduję się korytarz główny, który może mieć nawet 140 centymetrów długości. Od korytarza głównego odchodzą mniejsze korytarze boczne, a na ich końcach znajdują się komory lęgowe i spiżarnie do przechowywania zebranego pokarmu. Samica składa jaja w komorach lęgowych. Wykluwają się z nich larwy. Zarówno samiec, jak i samica opiekują się młodymi oraz troszczą się o wspólne gniazdo. Przynoszą pożywienie dla larw, które umieszczają w komorach lęgowych. Najczęściej są to odchody zwierząt. Rolą samca jest również oczyszczanie wejścia do gniazda, do czego wykorzystuje swoje przekształcone żuwaczki. Ochrania również dostępu do gniazda przed intruzami. Krawce głowacze spędzają większość czasu w gnieździe, wychodzą z niego tylko przy słonecznej pogodzie, aby poszukać pożywienia. Odżywiają się głównie liśćmi i pąkami kwiatowymi. Szczególnym zamiłowaniem darzą buraki i winorośla. Nie oddalają się zbytnio w trakcie poszukiwania pokarmu, żerują w promieniu około metra od wejścia do gniazda.