Burak warzywo – właściwości, witaminy i wartości odżywcze buraka
Mimo niezbyt pochlebnej frazeologii, burak jest bardzo chętnie spożywanym warzywem i ciężko sobie wyobrazić polską kuchnię bez jego towarzystwa. Burak jest znany jako sprzymierzeniec anemików, wykazuje także właściwości, które chronią nas przed wirusami, nadciśnieniem, a nawet rakiem!
Burak (Beta L.) jest rośliną należącą do rodziny szarłatowatych. Wyodrębnia się 12 jego gatunków, które występują głównie w basenie Morza Śródziemnego. Dzicy przedstawiciele rodzaju rosną na kamienistych gruntach i terenach ruderalnych na Bliskim Wschodzie, między wybrzeżami Morza Śródziemnego i Czarnego, w okolicach Morza Kaspijskiego i w Indiach. Odmiany uprawne, pochodzące od buraka zwyczajnego (Beta vulgaris) będącego owocem ewolucji buraka dzikiego – morskiego, są spożywane przez ludzi jako warzywa. Jego jadalną część stanowi zazwyczaj zgrubiały korzeń spichrzowy, za którego charakterystyczną barwę odpowiadają betacyjany. Może on mieć kształt wydłużony, kulisty lub płasko-kulisty i zróżnicowane nasycenie koloru – na rynku dostępnych jest wiele jego odmian. Burak zwyczajny dał początek wszystkim odmianom uprawnym – liściowym i korzeniowym. W gospodarce wykorzystuje się głównie buraka cukrowego, pastewnego, ćwikłowego i liściowego. W kuchni popularność zdobyły głównie dwie ostatnie grupy tej rośliny. Spichrzowy korzeń buraka ćwikłowego i jego młode liście, zwane botwiną, są często wykorzystywane jako baza lub dodatek do wielu domowych obiadów.
Jak hodować buraki?
W Polsce uprawia się głównie ćwikłową odmianę buraka. Roślina ta ma spore wymagania świetlne i wodne, jednak dobrze rozwija się na każdym podłożu przeznaczonym do uprawy warzyw. Sieje się ją bezpośrednio do gruntu późną wiosną. Minimalna temperatura, niezbędna do wykiełkowania, to 8 stopni. Czas wzrostu trwa zazwyczaj do 4 miesięcy, zaś młode korzenie można wyrywać wcześniej, o ile osiągną odpowiednie do spożycia rozmiary. Korzenie, które chcemy przechowywać w spiżarni powinno się zbierać na jesieni – we wrześniu i październiku. Należy jednak zachować ostrożność przy zbiorze, by ich nie uszkodzić – okaleczone tracą sok i mogą się szybko zepsuć.
Barwne losy buraka
Dzieje buraka zaczęły się prawdopodobnie 800 lat p.n.e. Prastare pisma z Babilonu podają, że dzikie jego odmiany były uprawiane w królewskich ogrodach, uznawanych za jeden z ośmiu cudów świata! Warzywo to wkrótce przejęli Grecy i wywar z jego liści zaczęli składać w ofierze bożkowi Apollinowi. Wierzono też, że bogini piękna – Afrodyta – swoją wspaniałą urodę posiadła dzięki burakom. Rzymianie z kolei zajadali się nimi do tego stopnia, że dania na bazie jego liści, miodu i wina szybko zdetronizowały uwielbianą kapustę. Dopiero w XIV wieku roślina pojawiła się w Anglii, o czym świadczą wydawnictwa pochodzące z 1558 roku, nie cieszyła się jednak wówczas dużą popularnością. Z czasem zaczęto uprawiać ją we Francji i Hiszpanii w ogrodach przyklasztornych. Wkrótce doceniono też lecznicze właściwości buraczanego korzenia. Stosowano go głównie przy zwalczaniu gorączki, zaparć, łagodzeniu ran i problemów skórnych. W 1600 roku zaczęto interesować się cukrowym potencjałem tych roślin. W Polsce warzywa te były znane już w Wiekach Średnich i wszystko wskazuje na to, że podawano je na królewskich stołach w czasach panowania Władysława Jagiełły. W 1801 roku, na terenie wsi Konary na Dolnym Śląsku, powstała pierwsza w Europie cukrownia! Obecnie warzywne odmiany buraka są bardzo chętnie spożywane w naszym kraju, a dietetycy rozpisują się na temat ich odżywczych wartości. Co ciekawe, dzisiaj Polska należy do największych producentów buraków na świecie.
Burak – witaminy i wartości odżywcze
Burak jest niskokaloryczny – 100 gramów to tylko 43 kcal. Warzywo to zwiera tłuszcze, białko, węglowodany, błonnik, cukry, witamin – witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6 i B9), witamina C, E i K. Burak jest również bogaty w sole mineralne takie, jak – bor, chlor, cynk, fluor, fosfor, kobalt, lit, magnez, mangan, miedź, molibden, potas, sód, wapń, żelazo oraz rubid i cez. Należy jednak pamiętać, że cenne minerały zawarte w tych warzywach łatwo rozpuszczają się w wodzie, więc zamiast gotowania buraków, lepiej je piec albo pić wyciśnięty z nich sok, by zachować właściwości.
Dieta buraczana dla układu sercowo-naczyniowego
Wbrew powszechniej opinii, buraki nie są obfite w żelazo. Mimo to, są w stanie zapobiec anemii. Zawarte w nich barwniki – betacyjany – wykazują silne właściwości antyutleniające i potrafią aż czterokrotnie zwiększyć przyswajanie tlenu przez komórki. Warzywa te wspierają układ krwionośny również dzięki zawartości kwasu foliowego, który nie tylko dba o prawidłowy rozwój płodu, lecz także pozwala usunąć z krwi homocysteinę, która, w przypadku nagromadzenia, może przyczynić się do chorób serca. Co więcej, buraki zmniejszają poziom złego cholesterolu i potrafią uregulować ciśnienie krwi, dzięki zawartości azotanów. Przeprowadzone w 2008 roku badanie, opublikowane w magazynie „Hypertension”, wykazało, że ochotnicy, którzy wypili 500 ml soku z buraka mieli znacznie obniżone ciśnienie krwi po jego spożyciu.
Burak kontra rak
Betanina – barwnik odpowiedzialny za purpurowy kolor buraków – jest silnym przeciwutleniaczem, skutecznie chroniącym nas przed działaniem odpowiedzialnych za raka wolnych rodników. Pigmenty zawarte w tej substancji potrafią skutecznie niszczyć rodniki, zapobiegając tym samym uszkodzeniom DNA. Naukowcy zaobserwowali, że stan chorych na nowotwór przewodu pokarmowego lub pęcherza, którzy przyjmowali dwa razy dziennie porcję soku ze świeżych buraków poprawił się.
Buraczana broń na wirusy
W okresie jesienno-zimowym powinniśmy szczególnie dbać o to, by buraki znalazły się w naszej diecie. Warzywo to zwiększa bowiem odporność na choroby wirusowe, takie jak na przykład grypa czy mononukleoza. Co więcej, warto je spożywać także w trakcie choroby, jako że sok z tej rośliny potrafi łagodzić objawy choroby, takie jak np. ostry kaszel.
Burak to przyjaciel kobiet
Burak jest najlepszym lekarstwem dla kobiet, które zmagają się z menopauzą. Warzywa te zapobiegają osteoporozie, a także zmniejszają dyskomfort związany z okresem przekwitania: dotleniają serce i wyrównują jego pracę, obniżają ciśnienie krwi, łagodzą uderzenia gorąca i ograniczają powtarzające się migreny.
Zasadotwórcze buraki
Jeśli chcemy zacząć kurację mającą na celu odkwaszenie naszego organizmu, zdecydowanie powinniśmy umieścić buraki w jadłospisie. Warzywa te wykazują właściwości zasadotwórcze i dzięki temu przywracają harmonię w naszym układzie pokarmowym po spożyciu „kwaśnych” pokarmów, takich jak słodycze czy mięso. Należy pamiętać, że zakwaszenie organizmu może prowadzić do takich chorób, jak miażdżyca i nadciśnienie.
Burak w kuchni
Jedną z najpopularniejszych potraw w Polsce, w Rosji i na Ukrainie jest zupa z gotowanych korzeni buraków ćwikłowych, czyli barszcz. Podawany z krokietami z kapustą i grzybami stanowi jedno z dań wigilijnych. Często spożywamy też buraczki na ciepło lub na zimno, jako dodatek do obiadu.
Jednym z ciekawszych sposobów na „odświeżenie” tradycyjnego dania z siekanych buraków jest podanie ich w formie pieczonej z dodatkiem czarnej soczewicy i kokosa.
Składniki (porcja dla 2 osób):
- 1/2 szklanki czarnej soczewicy
- 1/2 szklanki wody
- 1/2 szklanki mleka kokosowego
- sól himalajska
- pieprz
- 1,5 szklanki obranych i pokrojonych w kostkę pieczonych buraczków
- 4 łyżki posiekanego szczypiorku
- 2 łyżki posiekanej natki pietruszki
- 2 łyżki posiekanych świeżych ziół
- 2 łyżki wiórków kokosowych
Przygotowanie:
Soczewicę płuczemy i odcedzamy, po czym dodajemy mleka kokosowego i wody, a całość zagotowujemy. Przyprawiamy wszystko solą i pieprzem, a następnie gotujemy pod przykryciem przez ok. 30 minut. Na koniec dodajemy upieczone wcześniej buraki, szczypiorek, natkę pietruszki, świeże zioła, wiórki kokosowe i dokładnie wszystko mieszamy.
Smacznego!
- Hamilton College; "Beets. Beta vulgaris"; academics.hamilton.edu; 2019-05-30;
- Roxanne Fisher; "The health benefits of beetroot"; bbcgoodfood.com; 2019-05-30;
- Megan Ware; "What are benefits of beetroot?"; medicalnewstoday.com; 2019-05-30;
- Raúl Domínguez i in.,; "Effects of beetroot juice supplementation on intermittent high-intensity exercise efforts"; ncbi.nlm.nih.gov; 2019-05-30;
- Tom Clifford i in.; "The Potential Benefits of Red Beetroot Supplementation in Health and Disease"; ncbi.nlm.nih.gov; 2019-05-30;