Wróbel skalny (Petronia petronia)

Gatunek niewielkiego ptaka z rodziny wróblowatych. Występuje powszechnie na terenie Europy, Afryki i Azji. W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje wróble skalne jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Od lat osiemdziesiątych obserwuje się stały przyrost populacji tego gatunku, obecnie lego liczebność szacuje się na około 20-50 milionów dorosłych ptaków.

Występowanie

Wróbel skalny jest rozpowszechniony na terenie południowej Europy oraz północno-zachodniej Afryki. Gatunek ten można również spotkać na terenie całej Azji, aż po Azję Wschodnią. Dawniej był często obserwowany także w Polsce, ale ostatni lęg wróbla skalnego w naszym kraju został odnotowany pod koniec dziewiętnastego wieku. Wyróżnia się kilka podgatunków wróbla skalnego, a każdy z nich różni się zasięgiem występowania. P. p. petronia występuje na Maderze i Wyspach Kanaryskich, P. p. barbara w północno-zachodniej Afryce. P. p. puteicola można spotkać w Turcji, podobnie jak P. p. exigua. P. p. intermedia zamieszkuje z kolei Iran i północny Afganistan, a P. p. brevirostris południowe zbocza Ałtaju oraz północną i wschodnią Mongolię.

Biotop

Wróble skalne preferują otwarte tereny z rzadką pokrywą leśną lub zupełnie pozbawione drzew. Można je również w miastach i wsiach, zamieszkują wtedy ściany budynków. Gniazdują również na wyrobiskach piasku oraz w kamieniołomach. Wysokość i miejsce gniazdowania bardzo różni się między poszczególnymi podgatunkami. Są to zarówno górskie tereny, jak i wybrzeża na poziomie morza.

Wygląd

Wróbel skalny to niewielki ptak o krępej budowie ciała. Długość ciała wróbla skalnego wynosi od 14 do 15,5 centymetra, a przeciętna masa ciała to 26-39 gramów. Ogon jest średniej długości, ma około 48-57 milimetrów. Długość skrzydła wynosi około 93-108 milimetrów. Wartości te różnią się nieznacznie pomiędzy poszczególnymi podgatunkami. Dorosłe osobniki przypominają z wyglądu samicę wróbla zwyczajnego oraz wróble krótkopalcowe i żółtogardłe. Główną cechą odróżniającą wróble skalne od wróbli zwyczajnych jest kształt dzioba – dziób wróbli skalnych jest większy i bardziej zaokrąglony w przekroju. Wróble skalne mają płowy, jasnożółty wierzch ciała z brązowym prążkowaniem. Przy końcu ogona widoczne są jasne cętki. Dziób jasny i krótki. Spód ciała pokrywają płowożółte kreski. Na gardle znajduje się jasna, żółta plama, choć zazwyczaj jest dość słabo widoczna. Nad okiem leży jasny pasek. Głowa jest prążkowana.

Rozród

Poszczególne populacje wróbla skalnego różnią się okresem lęgowym w zależności od miejsca występowania. Przeciętnie okres lęgowy trwa jednak od marca do sierpnia. W ciągu roku gatunek ten składa od jednego do dwóch lęgów. U poszczególnych podgatunków można spotkać różne systemy rozrodcze, od monogamii po poliandrię, jednak najczęściej występuje monogamia. Ptaki łączą się wtedy w pary w okresie godowym i wspólnie budują gniazda. Gniazdo najczęściej znajduje się w szczelinach skalnych lub norach pseudosójeczek. W jednym lęgu samica znosi od około pięciu jaj. Jaja są wysiadywane tylko przez samicę, trwa to zazwyczaj niecałe dwa tygodnie (około dwunastu dni). Po wykluciu piskląt samica i samiec wspólnie opiekują się potomstwem. Rodzice karmią je przez około dwadzieścia dni.

Odżywianie

Wróble skalne żywią się głównie nasionami drobnych roślin zielnych i traw. W skład ich diety mogą także wchodzić owoce leśne, między innymi jagody berberysu, i drobne owady, szczególnie w sezonie rozrodczym, gdy zwiększa się ich zapotrzebowanie energetyczne.

Zachowanie

Poszczególne podgatunki wróbla skalnego różnią się trybem życia. Populacje zamieszkujące obszary zachodnie nie zmieniają w ciągu roku swojego siedliska, ale podgatunku azjatyckie migrują w ciągu roku na południe, by tam przeczekać zimę. Osobniki zamieszkujące tereny górskie zlatują zimą z wysokich gór i przenoszą się na niżej położone tereny – zbocza gór, tereny trawiaste czy pola uprawne. Wróble skalne są płochliwe i nie oddalają się zbytnio od zarośli, w których mogą się schować, gdy są zaniepokojone. Wracają do żerowania dopiero wtedy, gdy uznają, że zagrożenie minęło. Nie różnią się pod tym względem od innych przedstawicieli rodziny wróblowatych.