Morskie anioły i oceaniczne gatunki, o których nie słyszałeś
Mówi się o nich „anioły” i „motyle”, ale tak naprawdę są to podwodne ślimaki, które swobodnie „latają” w morskich przestworzach na głębokości nawet do 600 m. Anioły, czyli stworzenia należące do rodziny Clionidae już w fazie larwalnej pozbywają się skorupy i rozwijają parę pranóży, czyli wyrostkowatych kończyn, które wyglądają jak skrzydła i faktycznie służą do poruszania się. Nagie, żelatynowate ciało jest praktycznie transparentne, co dodaje aniołowi iście nieziemskiej aparycji.
Pozory jednak mylą, a morskie anioły są mięsożercami i często żywią się… morskimi motylami. To druga rodzina podwodnych ślimaków (Thecosomata), która również posiada „skrzydła”, ale większość swego ciała chowa w wapiennej skorupce. Bezlitosny morski anioł potrafi jednak ofiarę ze skorupy skutecznie „wyłuskać” i połknąć w całości niczym ostrygę – a to wszystko w ciągu zaledwie 2 minut!
Morskie anioły w wodach Australii, źródło: רפאל גורי, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Morska owieczka
Pośród wodnych ślimaków nie brakuje też barwnych gatunków o fantazyjnych kształtach. Costasiella kuroshimae, zwana też morską owieczką, ma kolor zielony i to nie bez przyczyny. Na jej grzebiecie znajdują się przypominające liście struktury zwane cerata, w których odkłada się chlorofil ze skonsumowanych przez ślimaka glonów. W rezultacie morska owieczka jest w stanie przeprowadzać samodzielnie proces fotosyntezy! To fascynujące zjawisko nazywa się kleptoplastią i obserwowane jest wyłącznie u ślimaków i robaków morskich.
Owieczki Costasiella kuroshimae są bardzo niewielkie, od 5 do 10 mm, i jak dotąd zidentyfikowano je wyłącznie u wybrzeży japońskich wysp. Zachwycająca jest jednak misterność ich budowy, w której oprócz zielonego „kożuszka” można też wyróżnić główkę z dwoma ciemnymi oczkami i dwoma czułkami.
Ślimak morska owieczka, źródło: alif_abdulrahman, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons
Drapieżna gąbka-harfa
Aż 3000 m pod powierzchnią wody, na ciemnym opustoszałym dnie oceanicznym naukowcy odkryli w 2012 r. zaskakujący gatunek morskiej gąbki (Chondrocladia lyra). Nazwano ją harfą ze względu na charakterystyczną budowę do złudzenia przypominającą strunowy instrument. Stworzenie posiada pięć „skrzydeł”, z których każde tworzy konstrukcja równoległych pionowych gałęzi. Wygląda to wszystko delikatnie i niewinnie, ale w rzeczywistości gatunek jest bezwzględnym drapieżcą.
Usadowiona w dnie za pomocą silnego „korzonka” gąbka wykorzystuje swe odnóża do łapania drobnych skorupiaków, a następnie powoli owija je wyprodukowaną przez siebie membraną. W takiej postaci niby-kokonu ofiara jest stopniowo trawiona, a pozyskane związki organiczne przenikają do organizmu drapieżnika. Jako ciekawostkę warto dodać, że kuliste zakończenia gałązek gąbki są pełne nasienia, które z morskimi prądami urywa się i wędruje do innych osobników, wypełniając tym samym misję rozrodczą.
Drapieżna gąbka-harfa, źródło: NOAA Photo Library, Public domain, via Wikimedia Commons
Morska świnia
Skojarzenia podmorskich istot z lądowymi zwierzętami wybiegają poza konie, słonie, owieczki i lwy. Morska świnia (Scotoplanes globosa) – nie mylić z kawią morską, czyli popularną świnką morską w domowej klatce – to w rzeczywistości gatunek ogórka morskiego, który… wcale nie jest warzywem!
Owo dziwne stworzenie żyje na oceanicznym dnie w skupiskach od 10 do nawet setek osobników. Jest białe, częściowo przejrzyste i może osiągać długość do 15 cm. Z jego ciała wyrastają dość dziwne rurowate struktury służące jako odnóża do poruszania się – część występuje na grzbiecie, ale ich rola nie została dotąd poznana. Czemu jednak „świnia”? Chodząc po morskim dnie Scotoplanes globosa zjada wszystkie odpadki, które pozostają z uczt innych podwodnych konsumentów. Całe stada widywane były też wokół zatopionych zwłok wielorybów.
Morska świnia, czyli Scotoplanes globosa, źródło: NOAA/MBARI, CC0, via Wikimedia Commons
Wieloszczet osiadły
Polska nazwa nie oddaje urody gatunku Spirobranchus giganteus, w języku angielskim określanego jako „choinkowy robaczek”. Mowa o stworzeniu zaliczanym do grupy morskich pierścienic, które faktycznie wyglądem przypomina ustrojone drzewko bożonarodzeniowe. Gatunek spotykany jest na rafach koralowych Oceanu Indyjskiego i Karaibów i stanowi ogromną atrakcję dla nurków.
Ciało wieloszczeta ma kształt rurki, z której wyrastają dwie korony kojarzące się z choinkami. Każda ma spiralny kształt i złożona jest z niby-igiełek, które w rzeczywistości służą do filtrowania wody. Uzyskane w ten sposób mikroorganizmy są podstawą diety stworzenia, które całe życie spędza przytwierdzone do wybranego koralu.
Wieloszczety osiadłe w różnych kolorach, źródło: Nhobgood Nick Hobgood, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Gigantyczny równonog
Nie wszystkie podmorskie spotkania napawają jednak zachwytem. Bathynomus giganteus to gatunek skorupiaka zaliczanego do rzędu równonogów, który wygląda niczym… olbrzymia stonoga. Największe osobniki mierzą ponad 50 cm długości i ważą ponad 1 kg – gatunek jest ciekawym przykładem gigantyzmu głębokomorskiego.
Różowawe ciało Bathynomus giganteus przykryte jest pancerzem, spod którego wyrasta 12 par odnóży idealnie pasujących do filmów z gatunku horroru. Równonog może przy tym wykorzystać segmentową budowę swego ciała, aby złożyć się w kłębek doskonale chroniący przed atakami drapieżników. Stworzenia te przystosowały się do życia na morskim dnie na głębokości od 200 do nawet ponad 2000 m. Ich ulubionym przysmakiem są rozkładające się zwłoki wielorybów i ryb, ale atakują też czasem ogórki morskie, gąbki, a nawet żywe ryby. Bez jedzenia są w stanie przetrwać nawet 5 lat, więc gdy trafia się okazja do ucztowania, objadają się tak, że nie są praktycznie w stanie się poruszać.
Wyłowiony okaz gigantycznego równonoga, źródło: friend of User:Borgx, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Rekin chochlik
Jak wygląda rekin, każdy dobrze wie, albo przynajmniej tak się nam wydaje. Pośród prawie 40 znanych dotąd gatunków są bowiem również prawdziwe dziwolągi. Rekin chochlik (Mitsukurina owstoni) spotykany jest w przybrzeżnych wodach trzech oceanów na głębokości poniżej 100 m. Z wyglądu przypomina nieudany eksperyment biologicznej mutacji z nienaturalnie wydłużonym pyskiem, spod którego wystaje obnażona szczęka z przypominającymi gwoździe zębami.
Dorosłe rekiny chochliki mierzą ok. 3-4 metrów, ale nie są traktowane jako zagrożenia dla człowieka, głównie ze względu na głębokość, na jakiej żerują. Ich ulubionym pożywieniem są ryby, głowonogi i skorupiaki, ale jako dość powolni łowcy atakują raczej z zasadzki niż w otwartej pogoni. W gryzieniu pomaga owa niefotogeniczna szczęka, która dzięki dwóm więzadłom katapultowana jest podczas otwarcia i umożliwia szybkie zassanie odgryzionego kęsa.
Głowa rekina goblina jako eksponat muzealny, źródło: Dianne Bray / Museum Victoria, CC BY 3.0 AU, via Wikimedia Commons
To oczywiście zaledwie kilka przykładów z fantastycznego oceanicznego świata. Wśród niezwykłych podmorskich zwierząt można znaleźć m.in. rurkopławy z napędem odrzutowym, gigantyczne kałamarnice czy bioluminescencyjne ośmiornice. A naukowcy oceniają, że poznaliśmy zaledwie 10% gatunków żyjących w morskich głębinach. Kto wie co jeszcze skrywa się w rowach oceanicznych i pod lodowcami szelfowymi, gdzie dotąd nie udało nam się dotrzeć.
Opublikowany: 10 czerwca, 2025 | Zaktualizowany: 9 czerwca, 2025
- „Angels of the Sea” Danielle Olson, https://ocean.si.edu/ocean-life/invertebrates/angels-sea, 1/05/2025;
- “Scientists discover extraordinary new carnivorous sponge” MBARI, https://www.mbari.org/news/scientists-discover-extraordinary-new-carnivorous-sponge/, 1/05/2025;
- “Scotoplanes globosa”, Animalia, https://animalia.bio/scotoplanes-globosa, 1/05/2025;
- “Giant isopods: curious crustaceans on the ocean floor” Emily Osterloff, https://www.nhm.ac.uk/discover/giant-isopods-curious-crustaceans-on-the-ocean-floor.html, 1/05/2025;
