Borowik żółtobrązowy (Butyriboletus appendiculatus)

Wstęp

Borowik żółtobrązowy to smaczny, rzadki i ginący w skali całej Europy grzyb spokrewniony z prawdziwymi borowikami i maślakami, w 2014 r. przeniesiony do osobnego rodzaju Butyriboletus, o charakterze idealnie pośrednim między maślakami a borowikami.

Sezon

Borowik żółtobrązowy (b. przyczepkowy) zawiązuje owocniki od lipca do października–listopada.

Występowanie

Borowik żółtobrązowy pojawia się w lasach liściastych (buczynach i dąbrowach), rzadziej jedlinach na żyznych, zasobnych w wapń glebach, w miejscach o cieplejszym mikroklimacie. Podawano go z niemal całej Eurazji, Ameryki Północnej i Środkowej, nawet Australii.

Wygląd

Owocniki borowika żółtobrązowego mierzą od 5 do 15 cm wysokości i 6-15 cm średnicy kapelusza. Są jędrne i masywne, z kapeluszem początkowo lekko pilśniowatym, potem nagim, o skórce pękającej w suche dni i odsłaniającej złotawy miąższ. Wyrastają pojedynczo bądź w niewielkich grupach.

Pory kanciaste, małe, żółte, początkowo barwy cytrynowej, potem zyskują bardziej oliwkowy odcień. Po uszkodzeniu robią się seledynowe (błękitnozielone).

Rurki delikatnie błękitnieją natychmiast po uszkodzeniu.

Kapelusz z charakterystycznymi spękaniami, najpierw półkolisty, później spłaszczony i łukowaty w kształcie, w różnych odcieniach szarawego bądź czerwonego różu, potem brązu. Właśnie kontrastowemu zestawieniu żółci i brązu na starych kapeluszach zawdzięcza swoją polską nazwą gatunkową. Brzeg kapelusza wyraźnie podwinięty i ostry, ze skórką nieco wystająca poza rurki u młodych okazów.

Trzon ciut wygięty u nasady („korzeniasty”), u młodych owocników beczułkowy, potem walcowaty. U młodych okazów tego borowiska z delikatną, złocistą lub beżową siateczką najłatwiej dostrzegalną w górnej połowie nóżki, zanikającą wraz z wiekiem.

Miąższ borowika żółtobrązowego jędrny i zwarty u młodych owocników, u dojrzałych natomiast mięknie zyskując „maślaną” konsystencję. Kolor miąższu w kapeluszu jaśniejszy: białawy lub złotożółty, lekko niebieszczejący pod rurkami, w trzonie złocisty, a u podstawy nóżki czerwono lub różowobrązowy. Woń słaba, ale przyjemna. Smak też przyjemny. W kontakcie z kwasem siarkowym miąższ przebarwia się na ochrowo żółto, w kontakcie z ługiem potasowym blednie, polany wodorotlenkiem amonu robi się zielonożółty, a po zadaniu aniliny staje się czerwono-brązowy.

Wysyp zarodników brązowy z oliwkowym odcieniem. Spory delikatne, cienkościenne, o gładkiej powierzchni, wrzecionowato eliptyczne, o rozmiarach 11-15 x 4.5-5 µm.

Duża zmienność barwy kapelusza utrudnia odróżnienie od innych przedstawicieli rodzaju Butyriboletus, w Polsce od borowika górskiego. Początkujący lub pijani grzybiarze mylą go niekiedy z wieloma innymi borowikami, w tym trującymi w stanie surowym borowikiem ponurym (świniakiem, czarcim grzybem, poćcem Suillellus luridus) i borowikiem szatańskim (Rubroboletus satanas).

Właściwości

Borowik żółtobrązowy to smaczny grzyb jadalny, ale zasługuje na ochronę z uwagi na swą rzadkość w Polsce i całej Europie.

Zastosowanie

Zastosowanie borowika żółtobrązowego jak u jadalnych maślaków i borowików. Znakomicie smakuje z dziczyzną i wołowiną, w jajecznicy ze szczypiorkiem oraz jako samodzielne danie, zwłaszcza suszony lub marynowany.