Buławka pałeczkowata (Clavariadelphus pistillaris)

Wstęp

Buławka pałeczkowata to rzadki i podlegający ochronie częściowej (od 2004 r.), grzyb z rodziny buławkowatych (Clavariadelphaceae), o niesamowitym, wyraźnie maczugowatym kształcie. Kategoria zagrożenia na Czerwonej Liście V – narażona na wymarcie.

Sezon

Buławka pałeczkowata wytwarza owocniki od sierpnia do listopada.

Występowanie

Buławka pałeczkowata jest w Polsce grzybem naturalnie rzadkim, gdyż występuje wyłącznie w buczynach nawapiennych. Rośnie pojedynczo bądź w grupach. W Europie rośnie od Francji i Zjednoczonego Królestwa na zachodzie, do Węgier, Słowacji oraz Polski na wschodzie; od Rumunii i Szwajcarii na południu po południową Skandynawią oraz izolowane stanowiska w Laponii na północy. Gatunek saprotroficzny, wyraźnie przywiązany do lasów bukowych na glebach alkalicznych, szczególnie częsty w tak zwanych ciepłolubnych buczynach storczykowych, żyznych buczynach górskich i wyżynnych oraz lasach bukowo-jodłowych.

Wygląd

Owocniki buławki pałeczkowatej mniej lub bardziej przypominają kształtem maczugi, osiągają 10-20 cm wysokości, a 15-80 mm szeroki. Wierzchołki owocników zawsze są zaokrąglone, o młodych okazów jasno żółte, potem ochrowe, u jeszcze starszych pomarańczowo brązowawe do cynamonowo beżowego z lilowym odcieniem, ciemniejsze u podstawy. Powierzchnia owocnika b. pałeczkowatej jest matowa, początkowo gładka, a potem co raz mocniej wzdłużnie bruzdowana. Ściśnięta przebarwia się na fiołkowo lub winno brunatno, a pod wpływem ługu potasowego staje się szafranowo żółta.

Hymenofor okrywa całą zewnętrzną powierzchnię owocnika buławki.

Miąższ buławki pałeczkowatej jest gąbczasty, twardy, zwarty, długowłóknisty, biały, słabo przebarwia się na fioletowo lub purpurowo brązowo po cięciu. W młodych, jeszcze walcowatych owocnikach miąższ jest sprężysty i spoisty, lecz z wiekiem staje się miększy. Woń słaba, ale przyjemna, korzenna. Smak nieprzyjemny, gorzki.

Wysyp zarodników u tej buławki jest biały. Spory są nieamyloidalne, z żółtawymi kroplami, kształtu elipsy, hialinowe, gładkie, osiągają 11-13 × 6-7 µm. Podstawki niekiedy dwuzarodnikowe.

Buławkę pałeczkowatą można pomylić z częstszą od niej buławką spłaszczoną C. ligula. Gatunki te jednak wyraźnie różnią się siedliskiem (b. spłaszczona – reglowe lasy szpilkowe w górach, buławka pałeczkowata – buczyny na wapieniu nad morzem i w niższych pasmach górskich), jak również rozmiarami (owocniki b. spłaszczonej są wyraźnie mniejsze i cieńsze, silniej spłaszczone, o bardziej językowatym kształcie i wyraźnie zaokrąglonym wierzchołku).

Buławkę pałeczkowatą przypomina bardzo rzadka w Polsce buławka cytrynowa C. flavoimmaturatus. B. cytrynowa jest jednak wyraźnie mniejsza, bardziej gorzka w smaku i jak sama nazwa wskazuje odznacza się mocniejszym, bardziej cytrynowym odcieniem żółci swych owocników.

Buławka pałeczkowata bywa dość podobna do buławki obciętej C. truncatus, także preferującej podłoża wapienne, jednakowoż u owocników b. obciętej wierzchołek jest płasko ścięty (stąd nazwa). Poza tym b. obcięta preferuje lasy iglaste.

Właściwości

Buławka pałeczkowata jest niejadalna, a przynajmniej niesmaczna, ponadto zbiór i spożywanie są nielegalne.

Zastosowanie

Obecnie brak jest zastosowania buławki pałeczkowatej.