las iglasty

Las iglasty — ekosystem leśny, w którym drzewostan budują głównie drzewa iglaste z niewielka domieszką drzew liściastych.

Las iglasty występuje na wielu obszarach kuli ziemskiej, różni się między sobą strukturą oraz składem gatunkowym. W zależności od strefy klimatycznej wyróżnia się następujące rodzaje lasów iglastych:

• lasy strefy klimatu umiarkowanego – borealne lasy iglaste (tajga) i lasy iglaste strefy umiarkowanej półkuli północnej, lasy iglaste strefy umiarkowanej półkuli południowej;
• lasy strefy klimatu zwrotnikowego – porastające wilgotne obszary Meksyku, Ameryki Środkowej, wysp Morza Karaibskiego oraz góry Azji.

Lasy iglaste strefy klimatu umiarkowanego

Borealne lasy iglaste (tajga) są charakterystyczne dla klimatu umiarkowanego chłodnego, z długą, mroźną zimą, krótkim okresem wegetacyjnym (3-5 miesięcy) i stosunkowo niewielkimi opadami. Występują w płn. Azji (Syberia, Sachalin, Kamczatka), Ameryce Płn. (Alaska, Kanada) oraz płn. Europie (Płw. Skandynawski, płn. część Niziny Wschodnioeuropejskiej). Określenie „tajga” używane jest dla lasów Eurazji, lasy amerykańskie określa się mianem borealnych lasów iglastych.

Borealne lasy iglaste złożone są z niewielkiej ilości gatunków drzew szpilkowych (świerk, sosna, jodła, modrzew) rosnących na glebach bielicowych. Warstwa krzewów jest słabo wykształcona, dobrze rozwinięte runo składa się z krzewinek (borówek, żurawiny błotnej), mszaków i porostów. W podłożu często występuje wieczna zmarzlina, częściowo rozmarzająca w okresie letnim. Wolny proces dekompozycji w połączeniu z wysoką produkcją pierwotną, powoduje tworzenie się grubej warstwy ściółki.

Wyróżnia się dwa podstawowe typy tajgi:

• tajga ciemna – występuje w Europie i zach. Syberii (po rzekę Jenisej i Jezioro Bajkał); tworzy ją świerk syberyjski, jodła syberyjska i sosna syberyjska, runo tworzą krzewinki (borówki, bagno),
• tajga jasna (świeża) – występuje w śr. i płn.-wsch. Syberii (na wschód od rzeki Jenisej); tworzy ją modrzew dahurski i świerk syberyjski, z domieszką wierzby i brzozy; runo tworzą krzewinki – borówki, bażyny, bagno, dębik; część drzew zrzuca igliwie na zimę (modrzew).

Lasy iglaste strefy umiarkowanej półkuli północnej porastają ubogie, kwaśne gleby bielicowe. Występują głównie w Ameryce Płn., Europie i Azji. Dominującymi gatunkami drzew są świerki, sosny, modrzewie, jodły, daglezje, sekwoje lub cedry; często występują domieszki drzew liściastych (brzoza, osika). Runo leśne złożone jest z krzewinek – borówek i wrzosów.

• świeże (siedliska wilgotne; z domieszką brzozy; runo z borówką, jagodą czarną i wrzosem),
• suche (suche gleby piaszczyste, z domieszką brzozy brodawkowatej; ubogi podszyt; słabo wykształcone runo; zwarta warstwa przyziemna złożona z porostów – chrobotków),
• bagienne (zagłębienia terenu na glebach torfowych, podmokłych; z domieszką brzozy omszonej lub świerka; ubogi podszyt; runo złożone z mchów),

bory górskie:

• bory świerkowe (regiel górny; z dominującym świerkiem pospolitym; runo składa się z nielicznych mchów i paproci),
• bory jodłowo-świerkowe (niższe położenia – regiel dolny, doliny rzek; z jodłą i świerkiem, niekiedy z domieszką buka).

Charakterystyczną formacją roślinną dla regionu śródziemnomorskiego są lasy cedrowe, porastające w przeszłości wiele obszarów basenu Morza Śródziemnego. Obecnie występują głównie w płn. Afryce, gdzie porastają wilgotne partie Atlasu. Gatunkiem dominującym jest cedr atlantycki, występują także sosna alepska, sosna nadmorska, jodły hiszpańska i numidyjska i jałowiec kolczasty.

• wilgotne lasy iglaste — występują na zach. wybrzeżu od Alaski po Kalifornię, na obszarach o ciepłym i wilgotnym klimacie umiarkowanym; drzewostan budują świerki sitkajskie, choiny, tuje oraz daglezje,
• suche lasy iglaste – występują na terenach wyżynnych i leśnym piętrze gór na obszarach o suchym klimacie i niewielkiej ilości opadów (Góry Skaliste, Góry Kaskadowe, Wyżyna Kolumbii, Kolorado, Sierra Nevada), w lasach na całym obszarze występuje sosna żółta; zbocza Gór Skalistych porastają sosny wydmowe, daglezje zielone, świerki Engelmanna i jodły górskie; w Kalifornii (góry Sierra Nevada) występują lasy sekwojowe z sekwoją olbrzymią z domieszką sosny cukrowej i jodły kalifornijskiej.

Lasy iglaste strefy umiarkowanej półkuli południowej występują w Ameryce Płd. (Chile, Argentyna), gdzie porastają zbocza Andów. Lasy te tworzą araukarie chilijskie, cyprysy patagońskie i „cedry południowe” (rodzaj Austrocedrus). W Nowej Zelandii na Wyspie Północnej występują lasy kauri, noszące nazwę od dominującego gatunku drzewa – soplicy kauri (agatisa nowozelandzkiego), osiągającego do 50 m wysokości.

Lasy iglaste strefy klimatu zwrotnikowego

Lasy iglaste występujące w strefie wilgotnego klimatu zwrotnikowego porastają obszary Meksyku, Ameryki Środkowej, Karaiby, Bermudy oraz góry Azji:

• lasy sosnowe z sosną Montezumy, lasy sosnowo-dębowe, sosnowo-cedrowe oraz sosnowo-jodłowe porastające zbocza Kordyliery Wulkanicznej w śr. Meksyku,
• zbiorowiska krzewiasto-leśne z sosną karaibską, bogatym podszytem, licznymi lianami i epifitami na Bahamach,
• zbiorowiska jałowcowe z jałowcem bermudzkim na Bermudach,
• lasy sosnowe z sosną tropikalną i karaibską z domieszką dębu wirginijskiego i licznych krzewów z rodziny zaczerniowatych w zach. części Kuby,
• lasy sosnowe w niższych partiach Himalajów (od Pakistanu po Bhutan),
• lasy sosnowe (sosna wiotka, sosna himalajska) z domieszką choiny, jodły, dębu oraz klonu; z bogatym podszytem (różaneczniki, ostrokrzewy, bambusy), porastające wyższe partie gór płn.-wsch. Indii i Myanmaru.