Gołąbek ametystowy (Russula amethystina)

Tagi

Grzyby jadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Gołąbek ametystowy to średnich rozmiarów grzyb o niezwykłej, ametystowej barwie kapelusza, zaliczany do rodziny gołąbkowatych, zaś w jej obrębie do podrodzaju (sekcji) Lilaceae. Z pospolitszych grzybów mocno przypomina gołąbek turecki R. turcica.

Sezon

Owocniki gołąbka ametystowego notowano w Polsce w tym samym czasie co pozostałych gołąbków z tego podrodzaju, czyli od lipca do października, najobficiej w sierpniu i wrześniu.

Występowanie

Gołąbek ametystowy zasiedla górskie i wyżynne bory szpilkowe Europy, północnej Afryki oraz Wysp Kanaryjskich. W Europie Środkowej i Zachodniej mikoryzę tworzy najprawdopodobniej ze świerkiem, rzadziej z jodłą i sosną zwyczajną. W basenie Morza Śródziemnego może wchodzić w związki mikoryzowe z kasztanem jadalnym i bukami. Preferuje kwaśne, piaszczyste gleby, ale trafia się i na wapiennych.

W Polsce bardzo rzadki. Podawany z pojedynczych stanowisk na południu kraju, w woj. śląskim, małopolskim, świętokrzyskim i łódzkim.

Wygląd

Owocniki wyglądem nader podobne do gołąbków tureckich i gołąbków ładnych. Faktura kapelusza zmienia się wraz z pogodą: w dni deszczowe lśniąca, wilgotna i kleista; w dni suche matowa, sucha i ziarnista.

Blaszki tępe, masywne, lekko widlaste, stosunkowo rzadko wyrosłe, pomarszczone, jasne, u najmłodszych owocników g. ametystowego barwy kremowej, u średnich jasno ochrowo, a u najdojrzalszych żółtawe lub śmietankowe.

Kapelusz zmienia kształt podobnie jak u innych gołąbków: za młodu wypukły, w średnim wieku rozpościera się co raz bardziej, u najdojrzalszych okazów zgoła wklęsły. Przybiera rozmaite, niekiedy bardzo piękne odcienie ametystu, czerwieni lub fioletu na brzegach, z ciemniejszych, brunatnym środkiem. Istnieją okazy o kapeluszach złocistych, wyróżniane jako odmiana var. gilva. Skraj najpierw gładki, potem karbowany. Skórkę da się zdjąć do połowy kapelusza.

Nóżka 6-9 cm grubości, a 0,9-2,5 cm długości, cylindryczna, pełna i sztywna u młodych egzemplarzy, wydrążona i krucha u starych owocników.

Miąższ gołabka ametystowego jest biały, jędrny u młodych owocników, a miękki u starszych. Przecięty lub nadłamany nie wydziela zapachu albo słabo cuchnie jodoformem. Smak dość miły jak na gołąbka.

Wysyp spor mocno ochrowy. Zarodniki amyloidalne, szeroko eliptyczne, z wieloma okazłymi brodawkami, nierzadko też łącznikami, jednak bez siateczki, mierzą zwykle 7-10 na 5,5-8,1 μm. Nie ma dermatocystyd w skórce.

Właściwości

Podobnie jak inne gołąbki z tego podrodzaju nie jest zbyt smaczny. Z uwagi na wielką rzadkość w skali całej Europy nie powinno się go zbierać i spożywać.

Zastosowanie

Gołąbek ametystowy jest grzybem jadalnym. Brak dokładniejszych odnośnie zastosowań. Można mniemać, że podobnie jak inne jadalne gołąbki nadaje się do mieszanek z innymi gatunkami, o przyjemniejszym a wyraźniejszym smaku oraz aromacie.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Gołąbek ametystowy, fot. shutterstock

Bibliografia

Bon M. 2005.; "Pareys Buch der Pilze."; Franckh-Kosmos Verlag, Stuttgart.;
Denchev C., Assyov B. 2010.; "Checklist of the larger basidiomycetes in Bulgaria."; Mycotaxon 111: 279-282.;
Fluck M. 1996.; "Jaki to grzyb? Oznaczanie, zbiór, użytkowanie."; Oficyna Wyd. „Delta W-Z”, Warszawa – Mladijska Knjiga, Lubljana, Słowenia.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1985.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Kasom G., Karadelev M. 2012.; "Survey of the family Russulaceae (Agaricomycetes, Fungi) in Montenegro."; Acta Botanica Croatica 71 (2): 1–14.;
Krieglsteiner G., Gminder A., Winterhoff W. 2000.; "Die Großpilze Baden-Württembergs. Band 2: Ständerpilze: Leisten-, Keulen-, Korallen- und Stoppelpilze, Bauchpilze, Röhrlings- und Täublingsartige."; Ulmer Verlag, Stuttgart.;
Miller S., Buyck B. 2002.; "Molecular phylogeny of the genus Russula in Europe with a comparison of modern infrageneric classifications."; Mycol. Research 106(3): 259-276.;
Polemis M., Dimou D., Tzanoudakis D., Zervakis G. 2011.; "Mycodiversity studies in selected ecosystems of Greece: 5. Basidiomycetes associated with woods dominated by Castanea sativa (Naupactia Mts., central Greece)."; Mycotaxon 115: 1-15.;
Skirgiełło A. 1998.; "Gołąbek (Russula). w: Grzyby (Mycota), tom 20. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), gołąbek (Russula)."; Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Kraków.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
Snowarski M. 2010. Grzyby; "Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
Zotti M. 2008.; "The macrofungal checklist of Liguria (Italy)."; Mycotaxon 105: 167-170.;