Gołąbek podpalany (Russula adusta)

Nazywana/y także: gołąbek żółtobrunatny, serojeszka podpalana, surojadka podpalana

Tagi

Grzyby jadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie

Wstęp

Gołąbek podpalany to stosunkowo częsty w Polsce grzyb, jeden z wielu gołąbków z sekcji Compactae oraz podsekcji Nigricantinae: o brunatnych kapeluszach oraz białawych blaszkach, jakie po uszkodzeniu wyraźnie się przebarwiają. Gołąbek podpalany w przeciwieństwie do wielu swoich kuzynów nie czernieje od razu, lecz czerwienieje, potem szarzeje, a dopiero po połowie doby staje się czarniawy.

Sezon

Gołąbek podpalany tworzy owocniki od lipca do października, niekiedy masowo.

Występowanie

Gołąbka podpalanego podawano niemal z całej Półkuli Północnej – Eurazji (zwłaszcza Europy, Azji Mniejszej, Korei i Japonii), Ameryki Północnej, tudzież płn. Afryki. Prawdopodobnie zawleczony do Australii.

Wygląd

Owocnik gołąbka podpalanego są często przeszło dwukrotnie większych rozmiarów od wielu innych gołąbków, osiągają bowiem 10-20 cm średnicy kapelusza i do 8 (10) cm wysokości trzonu. Mleczka nie produkuje, ale pod paroma innymi względami mocniej przypomina mleczaje niźli gołąbki z innych podrodzajów.

Blaszki kremowo, brudnobiałe, zaokrąglone, czernieją w toku starzenia się i/lub uszkodzeń owocnika. Wyrastają gęsto, niekiedy przyrastając do nóżki.

Kapelusz u najmłodszych owocników białawy, u starszych brązowoszary lub brunatnożółty, o lśniącej, gładkiej powierzchni. Skórkę daje się oderwać wyłącznie na brzegach kapelusza.

Nóżka cylindryczna, dość niska i gruba na tle kapelusza, o suchej i gładkiej w dotyku powierzchni. U młodych owocników pełna i jędrna, u starszych gąbczasta i krucha. Kolor trzonu zwykle brunatno-białawy, dochodząc do koloru kapelusza.

Miąższ u młodych egzemplarzy biały, u dojrzalszych siwobiaławy, o przyjemnym smaku, ale odstręczającej woni. Aromat, czy raczej smród tego grzyba, porównuje się do kisnącego wina fermentującego na ocet. Uszkodzony miąższ zmienia kolory podobnie jak u pozostałych gołąbków z podsekcji czerniejących: początkowo szarzeje, a potem czernieje.

Wysyp spor śnieżnobiały. Zarodniki amyloidalne, szeroko eliptyczne, drobno punktowane, zazwyczaj mierzą: 7-8 x 7-10 μm.

Nawet doświadczonym grzybiarzom łatwo pomylić gołąbka podpalanego z podrodzaju Compactae i podsekcji Nigricantinae, zwłaszcza z gołąbkami: białoczarnym (czarnym) R. albonigra, czarniawym R. nigricans, ostroblaszkowym R. acrifolia, śluzowatym R. camarophylla czy gęstoblaszkowym R. densifolia. Gołąbki: białoczarny i ostroblaszkowy różnią się od podpalanego ostrzejszym, palącym smakiem. Są też grzyby niejadalne. Jak sama nazwa wskazuje gołąbek gęstoblaszkowy ma gęściej ustawione blaszki obłóczni. Gołąbek śluzowaty nawet w pogodne dni jest wyraźniej oślizgły w dotyku i z wyglądu.

Właściwości

Gołąbek podpalany to grzyb jadalny aczkolwiek niezbyt smaczny. Podobnie jak wiele innych gatunków grzybów o niewielkich walorach kulinarnych można go jednak wykorzystać łącząc ze smaczniejszymi grzybami, przy sporządzaniu uchy (zupy rybno-grzybowej), zapiekanek, klusek kładzionych, omletu z grzybami albo budyniu z grzybów suszonych.

Zastosowanie

Brak zastosowań gołąbka podpalanego. Z racji miernych walorów smakowych nie jest mimo swej pospolitości oraz imponujących (jak na gołąbka) wymiarów zbierany w Europie Środkowej, w tym w Polsce.

Okres występowania

III