Budyń – właściwości, skład i wykorzystanie budyniu
Budyń kojarzy się z dzieciństwem. Deser ten królował na wakacjach u babci czy w przedszkolu po obiedzie. Budyń uwielbiany jest zarówno przez dzieci, jak i dorosłych. Nic dziwnego, ponieważ ma ciekawą konsystencję i można do niego dodawać ulubione dodatki w postaci owoców albo bakalii. To znakomity zamiennik słodkich przekąsek. Czym zatem jest ten oryginalny deser?
Budyń – co to takiego?
Jest to popularny w Polsce deser na bazie mleka, z dodatkiem skrobi, cukru i z domieszką substancji smakowo-zapachowych. Deser na bazie mleka i skrobi ziemniaczanej można wykonać na dwa sposoby: kupić gotowy proszek do zalania gorącym mlekiem lub przygotować tradycyjny budyń wykorzystując naturalne składniki.
Najbardziej powszechnym i łatwo dostępnym budyniem jest ten w postaci półproduktu, sprzedawany jako proszek w torebce do przyrządzania z mlekiem. Budyń instant nie należy do najzdrowszych, wręcz przeciwnie. Producenci zazwyczaj stosują dodatki wspomagające, takie jak emulgatory, stabilizatory smaku, barwniki, zagęstniki oraz wszelkie sztuczne aromaty. W składzie deseru instant znajdziemy substancje o niskiej wartości odżywczej, między innymi preparat tłuszczowo-białkowy, syrop glukozowy czy utwardzony tłuszcz palmowy.
Właściwości prozdrowotne budyniu
Budyń przygotowany z naturalnych składników, ze względu na dużą zawartość mleka, jest znakomitym źródłem wapnia. Odpowiednia
zawartość tego minerału w naszym organizmie zapewnia zdrowie, siły witalne oraz dobre samopoczucie. Stanowi on podstawowy składnik tkanki łącznej, kości oraz zębów. Bierze również udział w procesie krzepnięcia krwi, regulacji niektórych hormonów, skurczu mięśni szkieletowych i serca oraz w procesie dzielenia się i regeneracji komórek. Zalecany jest w profilaktyce i leczeniu osteoporozy.
W tradycyjnym, domowej roboty budyniu podstawowym składnikiem są żółtka jaj, które nadają deserowi nie tylko piękna barwę, ale przede wszystkim zawierają masę prozdrowotnych substancji odżywczych, między innymi żelazo, witaminę A oraz biotynę. Żelazo jest cennym i istotnym dla naszego zdrowia składnikiem mineralnym – jest głównym składnikiem hemoglobiny, która odpowiada między innymi za transport tlenu. Poza tym jest ono niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju oraz regeneracji tkanek. Żelazo podkręca również odporność organizmu, wspomaga walkę z wolnymi rodnikami i redukuje uczucie zmęczenia.
Witamina A, zwana inaczej retinolem, to szalenie ważna witamina, która ma istotny wpływ dla funkcjonowanie naszego organizmu. Jest kluczowym elementem, który bierze udział w procesie widzenia, odziałów komórkowych oraz procesie syntezy hormonów steroidowych. Odpowiada też za prawidłowy stan skóry, włosów oraz paznokci. Ma również kluczowy wpływ na rozwój embrionalny oraz podkręca płodność. Witamina A korzystnie wpływa na odporność organizmu, a także przyspiesza gojenie ran, jak i pobudza szpik kostny do produkcji czerwonych krwinek.
Z kolei biotyna (znana także jako witamina H lub witamina B7), która także jest składnikiem żółtka, odgrywa ważną rolę w zachowaniu zdrowej skóry, włosów i paznokci. Związek ten bierze także udział w tworzeniu protrombiny, która z kolei odgrywa bardzo ważną rolę w procesie krzepnięcia krwi. Oprócz tego uczestniczy w procesach tworzenia kwasów tłuszczowych czy glukoneogenezy, czyli produkcji glukozy. Biotyna ma również dobry wpływ na tarczycę, wspomagając pracę tego organu.
Budyń to także witamina D, która pobudza wchłanianie fosforu i wapnia. Ma to wpływ szczególnie w przypadku dzieci, u których witamina D zapewnia prawidłowy wzrost oraz mocne kości i zęby. Witamina D może też łagodzić nadciśnienie, zapobiegać chorobom serca, alergii, anemii oraz cukrzycy. Co więcej, odpowiedni poziom witaminy D w organizmie może też hamować podział komórek nowotworowych.
Jeśli zdecydujemy się urozmaicić budyń surowym kakao, nadamy mu nie tylko czekoladowy smak, ale jeszcze bardziej wzbogacimy go o cenne składniki mineralne. Ziarna kakaowca zawierają flawonoidy, które skutecznie chronią przed nowotworami, przede wszystkim przed rakiem jelita grubego. Chronią organizm człowieka przed stresem oksydacyjnym. Poza tym wysoka ilość przeciwutleniaczy zawartych w ziarnie pozwala na dłużej cieszyć się młodą i piękną skórą. Kakao poprawia także samopoczucie oraz wzmacnia koncentrację, podkręcając ukrwienie mózgu.
Budyń – czy dla każdego?
Jednym ze składników budyniu jest skrobia ziemniaczana, która posiada wysoki indeks glikemiczny. Jest to również stosunkowo kaloryczny deser, bo porcja budyniu waniliowego ma 303 kcal, więc powinno unikać go osoby dbające o linię. Tradycyjny budyń waniliowy jest źródłem cukrów prostych (czyli węglowodanów), które powodują duże skoki poziomu cukru we krwi, jeszcze bardziej podkręcając apetyt na niezdrowe i kaloryczne przekąski. Poza tym spożywanie zbyt dużej ilości cukrów prostych sprzyja gromadzeniu i odkładaniu się tłuszczu. Dlatego jedzenie tego deseru nie jest zalecane cukrzykom oraz osobom, które dbają o zdrowa dietę i sylwetkę.
Jak przygotować domowy budyń waniliowy?
Składniki: (3 średnie porcje budyniu)
- 2 szklanki mleka (około 500 ml)
- 1 łyżka masła
- 3,5 łyżki cukru waniliowego
- pół laski wanilii
- 2 łyżki skrobi ziemniaczanej
- 2 żółtka
Przygotowanie:
1,5 szklanki mleka podgrzewamy z masłem, cukrem i wanilią, doprowadzamy do zagotowania. Pozostałe pół szklanki mleka miksujemy (może być blenderem) ze skrobia ziemniaczaną i żółtkami. Powstały roztwór dodajemy do gotującego się mleka, następnie obniżamy moc na palniku i intensywnie mieszamy, aż do zagotowania. Przez kolejną minutę podgotowujemy, by powstała gładka, gęsta konsystencja. Budyń nalewamy do opłukanych zimna wodą salaterek. Możemy serwować na ciepło lub zimno z dodatkiem kakao, ulubionych owoców, soku albo bakalii.
Wszechstronne zastosowanie budyniu
Budyń można spożywać w tradycyjny sposób, z dodatkiem świeżych owoców, bakalii lub soku. Jednak budyń może stanowić również masę do ciasta lub nadzienie do domowych, słodkich bułeczek i ciasteczek. Poniżej prezentujemy przepis na rurki z budyniowym kremem.
Rurki z kremem budyniowym
Składniki na ciasto:
- 2,5 szklanki maki pszennej
- 250 g masła migdałowego
- 1 szklanka śmietany 18%
Składniki na krem:
- 0,5 l mleka
- 2 łyżki skrobi ziemniaczanej
- 2 żółtka jajka
- 1 opakowanie cukru waniliowego
- 5 łyżek cukru trzcinowego
- 1 kostka masła
Przygotowanie:
Rurki:
Z podanych składników zagniatamy ciasto, które ma być dość luźne. Następnie zawijamy je w folię i wkładamy do lodówki na około godzinę. Po upływie tego czasu, wyjmujemy je z folii i rozwałkowujemy na 1-2 mm. Kroimy na paski po 2 cm szerokości i 20 cm długości. Foremki do rurek smarujemy masłem i zawijamy na nich paski ciasta w taki sposób, by kolejna warstwa nieco zachodziła na wcześniejszą. Układamy na blaszce wyłożonej papierem do pieczenia. Piekarnik nagrzewamy do temperatury 180 stopni, wstawiamy rurki i pieczemy przez około 20 minut. Istotne jest, by od razu po upieczeniu, rurki zdjąć z foremek.
Krem:
1,5 szklanki mleka zagotowujemy z cukrem i cukrem waniliowym. Pozostałą ilość mleka mieszamy z żółtkami i skrobią. Jednolitą mieszankę wlewamy do gotującego się mleka i gotujemy ciągle mieszając do czasu, aż budyń zrobi się gęsty. Garnek przykrywamy pokrywką i pozostawiamy co całkowitego ostygnięcia. Masło ucieramy na puch i stopniowo dodajemy po łyżce zimnego budyniu. Dokładnie mieszamy, by powstała jednolita masa. Przekładamy ją do szprycy lub rękawa cukierniczego i napełniamy na rurki. Gotowe rurki posypujemy odrobiną cukru pudru.
Czy warto jeść budyń?
Budyń to nie tylko pyszny, ale przede wszystkim zdrowy deser. Ten tradycyjny, wykonany z naturalnych składników dostarcza naszemu organizmowi wielu cennych składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Zamiast kalorycznych i niezdrowych przekąsek, z dodatkiem niezdrowych cukrów, śmiało można sięgnąć po budyń. Można go jeść na deser po obiedzie albo nawet na śniadanie, dodając do niego np. płatki owsiane i owoce. Poza tym ten domowy jest banalnie łatwy w przygotowaniu.
- Lewandowicz, Jacek & Le Thanh-Blicharz, Joanna. (2016); "Właściwości reologiczne oraz tekstura budyni zagęszczonych skrobią woskową różnego pochodzenia botanicznego."; Nowoczesne Technologie Produkcji Żywności, Edition: I, Publisher: Wydział Nauk o Żywności i Żywieniu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Editors: Hanna Maria Baranowska, Michał Piątek, pp.109-117;
- https://www.piimaliit.ee/en/benefits-of-pudding/; 2020-01-24;
- https://celebratingsweets.com/homemade-vanilla-pudding/; 2020-01-24;
- Neil Buttery; "What is a pudding?"; https://britishfoodhistory.com/2011/11/15/what-is-a-pudding/; 2020-01-24;
- Harry Wallop; "Puddings: how they have changed through history"; https://www.telegraph.co.uk/foodanddrink/11059055/Puddings-how-they-have-changed-through-history.html; 2020-01-24;
- Encyclopedia.com; "Custard and puddings"; https://www.encyclopedia.com/food/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/custard-and-puddings; 2020-01-24;
- Lynne Olver; "FAQs: puddings, custards, & creams"; https://www.foodtimeline.org/foodpuddings.html; 2020-01-24;
- A.B. Saunders; "Dairy Desserts"; Reference Module in Food Science, 2016;
- Savoury and Sweet” Regula Ysewijn; "Pride & Pudding: The History of British Puddings"; Murdoch Books, 2017;
