Opieńka żółtawa (Armillaria gallica)

Wstęp

Opieńka żółtawa Armillaria gallica to jeden z kilku gatunków opieniek, których do lat 80-tych XX w. nie odróżniali nawet uczeni, tworzących tak zwany „kompleks (krąg form) opieńki miodowej”. Z perspektywy zbieracza grzybów precyzyjne rozróżnianie tych wszystkich opieniek na szczęście nie było konieczne, albowiem były równie smaczne i zdrowe (o ile odlano odwar, w jakim się gotowały). Podobnie jak jej kuzynki takoż o. żółtawa jest groźnym pasożytem, a potem nader skutecznym saprotrofem.

Sezon

Opieńka żółtawa zawiązuje owocniki od lipca do października.

Występowanie

Opieńka żółtawa wyrasta samotnie lub w niewielkich grupach na korzeniach i pniakach krzewów i drzew liściastych (wg niektórych źródeł także roślin zielnych np.: liliowców), sporadycznie także iglastych, w całej Eurazji i Ameryce Północnej. Powoduje straty w winnicach i na plantacjach borówki na południu Europy, w USA zaś odpowiada za masowe zamieranie dębów. W Polsce częsta, choć nie lubi gleb kwaśnych. Niekiedy owocniki opieńki żółtawej wyrastają z dala od drzew i krzewów, prosto z gleby.

Wygląd

Kapelusz opieńki żółtawej o prążkowanych, prześwitujących brzegach, u młodych owocników dodatkowo podwiniętych. Kształt kapeluszy opieniek żółtawych zmienia się z wiekiem: u najmłodszych okazów stożkowy, u średnich wypukły, u najstarszych owocników spłaszczony. Kolor kapelusza podobnie jak u innych grzybów higrofanicznych mocno zależy od wilgotności otoczenia – przy suchej pogodzie jasny, a przy deszczowej mocno ciemniejszy, brązowy o różowym albo mięsnym, niekiedy oliwkowo zielonym odcieniu.

Blaszki krótko zbiegłe albo przyrośnięte, początkowo białawe, potem różowawe, z licznymi rdzawymi cętkami.

Trzon równo gruby, bulwiasto rozszerzony u nasady, jasno brunatny pod kapeluszem, a ciemniejszy zielono-żółty u nasady, opatrzony pierścieniem. U podstawy nóżki zwykle liczne ryzomorfy. Pierścień o żółtawych, z wiekiem brunatniejących kłaczkach, wełnisty w dotyku, zwykle dość cienki i krótkotrwały, czasem jednak trwalszy i grubawy.

Miąższ opieńki żółtawej jest biały, potem różowy. Zapach słodkawy i serowaty, przypominający nieco camembert. Początkowo miły w smaku, u starych, psujących się owocników staje się ostry, drażniący.

Wysyp spor biały. Zarodniki gładkie, wydłużone lub eliptyczne, zwykle z kroplą oleju w środku, osiągają 7,0-8,5 na 5–6 µm. Podstawki w kształcie maczug, najczęściej czteroporowe, rzadko dwuporowe.

Z polskich gatunków bardzo podobna jest opieńka cebulotrzonowa A. cepistipes. Jest ona jednakowoż mniejsza, o drobniejszych łuskach od opieńki żółtawej. Poza tym zwykle nie wykształca pierścienia.

Właściwości

Opieńka żółtawa to wysoko ceniony w kuchni grzyb jadalny. Jakkolwiek wymaga starannej obróbki termicznej i odlewania wody, to smakuje wybornie. Doskonale nadaje się do smażenia, marynowania czy kiszenia.

Zastosowanie

Opieńka żółtawa dopuszczona została w Polsce do obrotu handlowego, z dwoma klasami jakości (zależnie do rozmiarów kapelusza i trzonu), w czasach gdy wyróżniano tylko jeden szeroko ujmowany gatunek opieńki miodowej.