Próchnilec długotrzonkowy (Xylaria longipes)

Wstęp

Próchnilec długotrzonkowy to niejadalny, pospolity przedstawiciel rodziny próchnilcowatych Xylariaceae, a zarazem do najliczniejszego, a zarazem najsilniej zróżnicowanego typu grzybów – workowców Ascomycota. Odznacza się typowym dla rodzaju, dość makabrycznym wyglądem przypominającym palce rozkładającego się trupa albo zdechłego kreta.

Sezon

Próchnilec długotrzonkowy formuje wieloletnie owocniki, zwane w tym wypadku podkładkami, przez cały rok, aczkolwiek zimą rzadko, od wiosny do jesieni częściej.

Występowanie

Próchnilca długotrzonkowego obserwowano na półkuli północnej, przede wszystkim w Europie, Ameryce Północnej i Środkowej, wreszcie w Japonii. Zasiedla drewno drzew liściastych, w Europie zwykle jawora i buka, w Stanach Zjednoczonych brzóz i tamtejszych klonów. Przywiązanie do drzew liściastych sprawia, że ten próchnilec najdalej na północ sięga południowej Skandynawii zatem raczej nie rośnie w tajdze na brzozach i osikach.

W Polsce to wciąż bardzo częsty gatunek.

Wygląd

Owocnik próchnilca długotrzonkowego wyrastają pojedynczo, rzadziej w grupach, co nieźle odróżnia je od rosnącego zwykle grupowo próchnilca maczugowatego. Grzyby te posiadają dość swoiste owocniki, zwane podkładką, łac. stromata. U Xylaria longipes podkładka charakteryzuje się szorstką powierzchnią, wydłużonym kształtem, rozszerzającym się ku górze w swojej części płodnej, a zwężająca ku dołowi w części bezpłodnej. Osiąga najczęściej 10-30 mm długości, a 2-5 mm grubości. U młodych owocników będzie ciemnobura, u starych zupełnie czarna. Podczas dojrzewania powierzchnia pęka, pokrywając się stopniowo łuskami.

Na powierzchni podkładek próchnilca długotrzonkowego zanurzone są jego zarodnie, w tym wypadku nazywane otoczniami (perytecjami). Każda otocznia posiada na wierzchołku wylot, zwany ostiolą, jakim uwalniają się zarodniki.

Miąższ próchnilca długotrzonkowego cechuje się białawą barwą oraz twardą konsystencją, przypominającą drewno.

Wysyp spor. Zarodniki tego próchnilca charakteryzują się gładką powierzchnią i wrzecionowatym kształtem ze szczelinami zarodkowymi tzw. spiralkami. Osiągają zwykle 12-16 na 5-7 μm.

Próchnilec długotrzonkowy różni się od pokrewnego hnilca. maczugowatego: dużo mniejszymi zarodnikami oraz smuklejszymi, nie tak krępymi owocnikami (podkładkami).

Właściwości

Próchnilec długotrzonkowy jest niejadalny, saprofit psujący drewno, gdyż powoduje białą zgniliznę.

Zastosowanie

Niewielkie mimo prowadzonych badań. Trwają prace nad szerszym wykorzystaniem go przy wyrobie instrumentów muzycznych. Produkowane przez  próchnilca długotrzonkowego substancje czynne mogą znaleźć nieco zastosowań w lecznictwie i badaniach np.: ksylaramid działa przeciwgrzybioczo, a tyrozol może chronić serce.