Strzępiak ziemistoblaszkowy (Inocybe geophylla)

Wstęp

Strzępiak ziemistoblaszkowy jest silnie trującym, pospolitym w Polsce i krajach sąsiednich grzybem kapleuszowym z rodziny strzępiakowatych Inocybaceae. W przeszłości za odmiany lub podgatunki tego grzyba uznawano też szereg innych, mniej znanych strzępiaków, dziś podnoszonych zazwyczaj do rangi odrębnych gatunków.

Sezon

Owocniki strzępiaka ziemistoblaszkowego obserwuje się od września do listopada, nierzadko w sporych grupach.

Występowanie

Strzępiak ziemistoblaszkowy to gatunek niemalże kosmopolityczny (w Eurazji od Portugalii po Mongolię Wewnętrzną i Liaoning w Chinach), nader częsty na całej Półkuli Północnej, znany także z Chile, Australii i Nowej Zelandii.

Nie jest wybredny względem gleby i partnerów mikoryzowych. Występuje w lasach wszystkich typów, parkach miejskich i na cmentarzach.

Wygląd

Owocniki strzępiaka ziemistoblaszkowego osiągają 20-35 mm wysokości, a 10-15 mm grubości trzonu, przy 15-40 (sporadycznie więcej, nawet do 80) mm średnicy kapelusza.

Kapelusz opisywanego strzępiaka cechuje się stałym, dość swoistym, wyraźnie stożkowatym kształtem z garbikiem w środku, przy czym garbik może sterczeć ostro lub łagodnie się zaokrąglać. Na młodziutkich owocnikach łączy się z nóżką zasnówką, pozostając niemal zamknięty. Długo zachowuje śnieżną biel, dopiero w późnej starości nieco brunatniejąc bądź żółknąc od wierzchołka. Następnym, niezłym wyróżnikiem tego gatunku jest jedwabisty połysk skórki kapelusza.

Blaszki tego grzyba odznaczają się średnim zagęszczeniem. Przyrastają wąsko do nóżki, za młodu bywają jasno siwe lub kremowe, z czasem robią się brunatne o brudnym, ziemistym odcieniu (stąd nazwa obecna gatunkowa).

Nóżka śnieżno biała, równogruba, kosmkowato włóknista w dotyku. Na młodych owocnikach łatwo dostrzec pozostałości zasnówki.

Miąższ charakteryzuje się ohydnym, ostrym smakiem, ziemistą wonią (podobną do mokrej gleby lub zjełczałej mąki, stąd nazwy gatunkowe) oraz czysto białym kolorem.

Wysyp spor u tego gatunku jest gliniasto brunatny. Zarodniki są gładkie, jajowate lub migdałowate. Mierzą zwykle 6,5-10,5 na 4,5-6,0 μm. Na sporach wyrasta wiele pękatych, kształtem zbliżonych do butelek metuloid (płonnych, grubościennych cystyd, silnie wystających nad obłócznię, inkrustowanych u góry).

W Polsce i krajach ościennych nie zbiera się zazwyczaj gatunków podobnych strzępiaka ziemistoblaszkowgo. Nie brak jednak krajów, gdzie grzybiarze pozyskują lejkówkę szarawą Clitocybe nemoralis, lakówkę ametystową Laccaria amethystina i/lub gąskę ziemistoblaszkową Tricholoma terreum, które bywają mylone z tym strzępiakiem oraz jego rzadszymi kuzynami.

Właściwości

Jak wszyscy przedstawiciele rodzaju Inocybe strzępiaka ziemistoblaszkowego działa bardzo trująco na człowieka. Zawiera tą samą toksynę co muchomory – muskarynę. W małych dawkach powoduje: omamy wzrokowe, straszliwe poty, wymioty, mdłości, wreszcie bardzo bolesne kolki jelit oraz żołądka. W większych dawkach może zabić wskutek zatrzymania krążenia.

Zastosowanie

Strzępiak ziemistoblaszkowy nie znajduje współcześnie wielu zastosowań. Teoretycznie mógłby stanowić źródło muskaryny do badań naukowych. Używany bywa do sztucznej mikoryzacji siewek cedrów, żeby lepiej rosły.