żołądek
żołądek — Żołądek – to workowate rozszerzenie przewodu pokarmowego, znajdujące się pomiędzy przełykiem a dwunastnicą. Wewnątrz żołądka znajdują się gruczoły trawienne, które produkują soki trawienne, niezbędne do strawienia pokarmu. Żołądek jest wyposażony także w mięśnie, pomagające w mieszaniu treści pokarmowej i przesuwaniu jej do dalszych odcinków.
Budowa żołądka człowieka
Żołądek jest ograniczony z obu stron mięśniami, które od strony przełyku pozwalają wchodzić pokarmowi do żołądka i jest to miejsce zwane wpustem, a od strony dwunastnicy wychodzić do dalszej części przewodu pokarmowego, i jest to miejsce zwane odźwiernikiem.
U człowieka żołądek położony jest ukośnie w jamie brzusznej. Zarówno kształt jak i położenie żołądka ciągle podlegają zmianom. Zmiany te są zależne od stopnia wypełnienia żołądka, okresu trawienia, stanu mięśniówki, a także stanu, w jakim znajdują się narządy sąsiadujące. Żołądek, który jest lekko wypełniony, przybiera kształt haka.
W początkowej fazie trawienia żołądek od wejścia rozszerza się i wydaje się być wydęty jak balonik, natomiast dalsza jego część pozostaje wąska, o kształcie cylindrycznym. Gdy mięśniówka żołądka ulega skurczeniu, przybiera on kształt pończochy. W momencie, gdy mięśniówka traci napięcie, co dzieje się zawsze u ludzi martwych, a u żywych niezwykle rzadko, żołądek przybiera kształt gruszki.
Jak wspomniano powyżej, odźwiernik jest miejscem, w którym żołądek łączy się z dwunastnicą. Aby treść pokarmowa nie przemieszczała się zbyt szybko, jest on zaopatrzony w gruby pierścień mięśniówki okrężnej, która zamyka światło żołądka.
Budowa żołądka zwierząt
U zwierząt wyróżnia się dwa rodzaje żołądka, które różnią się pod względem strukturalnym. Są to: żołądek jednokomorowy i żołądek wielokomorowy.
Żołądek jednokomorowy dzieli się na dwa typy, które różnią się pod względem budowy błony śluzowej i są to: żołądek jednokomorowy prosty oraz żołądek jednokomorowy złożony.
Żołądek jednokomorowy prosty występuje u zwierząt mięsożernych. Cały obszar tego narządu jest wysłany nabłonkiem jednowarstwowym cylindrycznym typu jelitowego i zawiera na całej powierzchni gruczoły tylko jednego rodzaju.
Żołądek jednokomorowy złożony występuje u takich gatunków zwierząt jak koń czy świnia. Częściowo jest on pokryty nabłonkiem wielowarstwowym płaskim typu przełykowego. W części błony śluzowej znajdującej się w pobliżu wpustu żołądka, występuje obszar bez gruczołowy.
Żołądek jednokomorowy, pomimo występujących różnic międzygatunkowych, ma wspólny zasadniczy kształt. Zarówno u zwierząt jak i u człowieka jest on zagięty hakowato i ustawiony wzdłuż osi długiej ciała.
Żołądek wielokomorowy złożony, został wyodrębniony ze względu na ukształtowanie samego żołądka oraz jego błony śluzowej. Żołądek tego typu występuje u przeżuwaczy. Wszystkie trzy przedżołądki, którymi są żwacz, czepiec i księgi wysłane są błoną śluzową bez gruczołową z nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Jedynie trawieniec, który jest żołądkiem właściwym jest wysłany błoną śluzową typu gruczołowego.
Żwacz to największy przedżołądek. Jego błona śluzowa tworzy uwypuklenia w kształcie brodawek, które przypominają swoim wyglądem liście wierzby w miniaturze. Następny przedżołądek to czepiec. Jest niewielkich rozmiarów i kształtem przypomina kulę. Błona śluzowa czepca wytwarza listewki, które łącząc się ze sobą tworzą nieregularne cztero-, pięcio- lub sześciokąty. Kolejny przedżołądek, którym są księgi, także ma kształt zbliżony do kuli. Błona śluzowa wytwarza tu fałdy o różnej wielkości. Na koniec żołądek właściwy, czyli trawieniec, kształtem przypomina gruszkę i pokryty jest błoną śluzową układającą się w fałdy spiralne.
Budowa ściany żołądka
W skład ściany żołądka wchodzą cztery warstwy i są to:
- błona surowicza,
- błona mięśniowa,
- tkanka podśluzowa,
- błona śluzowa.
Błona surowicza stanowi część otrzewnej, która pokrywa niemal całą powierzchnię żołądka. Jest zbudowana z cienkiej warstwy komórek, które wydzielają płyn surowiczy, a który z kolei umożliwia zmniejszenie tarcia pomiędzy przesuwającymi się tkankami.
Błona mięśniowa jest zbudowana z pęczków mięśni gładkich, ułożonych w trzy warstwy. Na warstwę zewnętrzną składają się mięśnie ułożone podłużnie, w warstwie środkowej mięśnie ułożone są okrężnie, natomiast w warstwie wewnętrznej mięśnie układają się skośnie.
Tkankę podśluzową tworzy dość gruba warstwa tkanki łącznej, przez którą przebiegają liczne naczynia krwionośne i włókna nerwowe.
Całkowicie wewnętrzna warstwa żołądka jest wysłana błoną śluzową. Jest ona gruba, miękka w kolorze szaroróżowym. Najgrubsza jest w okolicy odźwiernika, a najcieńsza w okolicy dna żołądka. Gdy żołądek jest pusty, błona śluzowa jest silnie pofałdowana. Na powierzchni błony śluzowej znajduje się nabłonek jednowarstwowy walcowaty. Na powierzchni nabłonka znajdują się punkciki, będące ujściami gruczołów żołądkowych.
W żołądku znajdują się dwa rodzaje gruczołów. Są to:
- gruczoły żołądkowe właściwe,
- gruczoły odźwiernikowe.
Gruczołów żołądkowych właściwych jest najwięcej w okolicach dna i trzonu żołądka. Są to gruczoły proste, składające się z dwóch rodzajów komórek, którymi są komórki główne i komórki okładzinowe. Komórki główne wyściełają światło przewodu gruczołowego. Ich zadaniem jest wytwarzanie pepsynogenu, który w obecności kwasu solnego przekształca się do pepsyny. Komórki okładzinowe natomiast wytwarzają kwas solny.
Gruczoły odźwiernikowe są umiejscowione w części odźwiernikowej żołądka. Są gruczołami o budowie cewkowo-pęcherzykowej i są zbudowane z komórek nabłonka walcowatego. Ich zadaniem jest wydzielanie śluzu, który chroni błonę śluzową żołądka przed strawieniem jej przez enzymy żołądkowe, a także zmniejsza tarcie podczas przemieszczania się pokarmu.
Żołądek konia
Konie posiadają żołądek jednokomorowy, który znacznie różni się od żołądków jednokomorowych innych gatunków. W stosunku do wielkości zwierzęcia jest dość niewielki. Ujście przełyku do żołądka znajduje się pod dość ostrym kątem. Mięsień zwieracza wpustu jest bardzo silny. Dodatkowo żołądek konia posiada rozbudowany uchyłek, który nosi nazwę worka ślepego. Worek ślepy umiejscowiony jest nad wpustem. Konie są zwierzętami roślinożernymi, co powoduje, że w żołądku przebiega proces fermentacji trawionego pokarmu. Inaczej niż u krów, które posiadają żołądek, z dużą ilością przedżołądków do pomieszczenia gazów wytwarzających się podczas trawienia, u koni wykształcił się worek ślepy. To właśnie w nim zbierają się gazy fermentacyjne. U krowy gazy fermentacyjne są odbijane jamą ustną. Niestety konie nie posiadają ewolucyjnie umiejętności odbijania i gromadzące się gazy, nie dość, że dodatkowo powodują zaciśnięcie ujścia przełyku, to jeszcze mogą spowodować pęknięcie żołądka zwierzęcia. Anatomia żołądka konia nie pozwala mu na wymiotowanie, co oznacza, że jeśli mimo wszystko zwierzę zwymiotuje, to najczęściej jest już nie do uratowania.
