Twardówka anyżkowa (Lentinellus cochleatus)

Wstęp
Twardówka anyżkowa to grzyb o niesamowitym kształcie owocników z rodziny szyszkogłówkowatych (szyszkolubkowatych) Auriscalpiaceae. Jego wyrastające w kępkach owocniki mają niezwykle charakterystyczny kształt trąb z kapeluszem o blaszkach daleko zbiegających po trzonie oraz równie dziwny, ekscentrycznie osadzony (osadzony z boku, a nie po środku kapelusza) trzon.
Sezon
Twardówka anyżkowa wytwarza owocniki od lipca do października.
Występowanie
Twardówka anyżkowa zasiedla lasy liściaste i mieszane, porastając całymi kępami obumarłe korzenie i spróchniałe pniaki drzew liściastych (głównie buka), rzadziej szpilkowych, najchętniej na glebach o odczynie zasadowym. Niekiedy zdaje się, iż owocniki twardówki anyżkowej wyrastają wprost z gleby, w rzeczywistości jednak zawsze rozwijają się na jakimś martwym drewnie. Podawano ją z Europy, Ameryki Północnej (Kanada, USA) oraz Środkowej (Panama), a nawet Japonii, wschodniej Syberii oraz Australii. W Polsce i krajach sąsiednich pospolita.
Wygląd
Owocniki twardówki anyżkowej mierzą 2-7 cm szerokości kapelusza i 2-10 cm wysokości, zawsze w kępkach.
Kapelusz bardzo swoisty: trąbkowaty i lejkowaty w kształcie, często nacięty z boku, o podgiętych, powyginanych lub falistych brzegach, gładki albo troszkę pomarszczony po wierzchu, chrząstkowaty w dotyku i cienki. Przybiera rozmaite odcienie ochrowo żółtego bądź mięsisto czerwonawego brązu. U młodych owocników twardówki muszlowatej kapelusze są bardziej zbliżone kształtem do lejka.
Blaszki bardzo charakterystyczne: zbiegające po trzonie, gęste, mieszane, o mocno karbowanych lub ząbkowanych ostrzach. U młodych owocników białawo kremowe, u starych jasno cielisto różowe albo rdzawe.
Trzon twardówki anyżkowej nie różni się kolorem od kapelusza, za to jest wyraźnie ciemniejszy od blaszek, ku podstawie robi się co raz ciemniejszy, na samym dole ciemnobrązowy. Poza tym jest żeberkowato pomarszczony, pełny w środku, sprężysty, łykowaty w dotyku i smaku, zazwyczaj także ekscentrycznie umieszczony względem kapelusza, zwężający się ku dołowi, 5-10 mm gruby i 2-8 cm wysoki. Trzony sąsiednich owocników tejże twardówki anyżkowej często zrastają się ze sobą.
Miąższ owocników jest skórzasty, z wiekiem co raz twardszy i bardziej łykowaty, a u podstawy trzonu korkowaty. Odznacza się mocną wonią anyżu. Smak jest dość łagodny i też przypomina anyż.
Wysyp zarodników biały. Zarodniki niemal idealnie okrągłe, brodawkowate, lekko punktowane, hialinowe, 3,9-5,2 x 3,9-5,0 μm.
W Polsce stwierdzono występowanie co najmniej trzech innych gatunków twardówek: filcowatej vel niedźwiedziej (L. ursinus), lisiej (L. vulpinus) oraz wachlarzowatej (L. flabelliformis). Twardówka anyżkowa różni się od nich mocny zapachem anyżku oraz zawsze karbowanymi ostrzami blaszek.
Właściwości
Twardówka anyżkowa to grzyb o kontrowersyjnej jadalności. Współcześnie marginalne znaczenie kulinarne.Przez wiekszośc grzybiarzy zaliczany do grzybów niejadalnych.
Zastosowanie
Młode owocniki twardówki anyżkowej można wykorzystywać jako przyprawę. Stare okazy stają się tak łykowate, że niejadalne. Zdaniem niektórych autorów nawet najmłodszych i najdelikatniejszych twardówek nie warto spożywać. Nie każdy toleruje jej mocny zapach i smak anyżku.
Twardówka anyżkowa – pytania i odpowiedzi
Czy grzyb twardówka jest trujący?
Nie, lecz uważa się go za ogólnie niejadalnego z uwagi na nieprzydatną kulinarnie specyfikę miąższu. Określa się go jako gumowy, twardy, włóknisty.
Czy istnieje odmiana bez anyżowego zapachu?
Tak, występują takie odmiany, jednak są zdecydowanie rzadsze. Wśród nich można wymienić bezwonną i trzy inne gatunki, które zagrożone są w naszym kraju wyginięciem.
Jak zrobić z twardówki anyżkowej przyprawę?
Po wysuszeniu zetrzyj grzyby na proszek lub dodawaj w małych kawałeczkach do przygotowywanych potraw takich jak np. bigos, gulasz czy leczo.