Zasady » Opis » co to? » Definicja pojęcia
Ekologia.pl Wiedza Encyklopedia zasady
Definicja pojęcia:

zasady

Spis treści

Zasady — związki chemiczne, których cząsteczki składają się z atomu pierwiastka metalicznego i z grupy wodorotlenowej. Zasady są to wodne roztwory wodorotlenków, a więc substancji powstałej w reakcji tlenku metalu z wodą. Reagują z kwasami tworząc sól i wodę. Po wprowadzeniu do roztworu wodnego, zasada zwiększa jego pH. Dzieję się tak na skutek zwiększenia stężenia jonów OH- i zmniejszenia stężenia uwodnionych kationów wodorowych H3O+. Wodne roztwory silnych zasad nieorganicznych to ługi.

Zgodnie z poszczególnymi definicjami i teoriami kwasów i zasad, zasada to także:

  • substancja mająca zdolność przyłączenia kationu wodorowego, czyli będąca jego akceptorem (teoria kwasów i zasad Brønsteda-Lowry’ego);
  • substancja będąca dostarczycielem pary elektronowej (teoria zasad i kwasów Lewisa – w przypadku zasad jest tożsama z definicją klasyczną Arrheniusa).

Według teorii Arrheniusa zasadą jest również amoniak, choć nie zawiera on cząsteczki wodorotlenowej.

Roztwór fenoloftaleiny w środowisku zasadowym zmienia barwę na malinowo-czerwoną. By PublicDomainPictures via Pixabay CC0.

Właściwości zasad:

  • zwiększają stężenie jonów OH-;
  • składają się z jonów metalu i jonów wodorotlenowych;
  • w roztworze wodnym dysocjują na kationy metalu i aniony wodorotlenkowe;
  • należą do elektrolitów, a więc przewodzą prąd elektryczny;
  • usuwają kwaśny smak pochodzący od kwasów;
  • śliskie w dotyku;
  • są ciałami stałymi;
  • w sensie chemicznym są przeciwieństwem kwasów;
  • barwią papierek lakmusowy na niebiesko;
  • w reakcji z kwasami tworzą sole – jest to reakcja zobojętniania;
  • zasady są obecne w wielu środkach czyszczących chemii domowej.

Zasady zobojętniają kwasy, tworząc sole. By PublicDomainPicturec via Pixabay CC0

Zasady i wodorotlenki

Wodorotlenki to związki powstałe z kationu metalu oraz grupy wodorotlenowej, o wzorze ogólnym M(OH)n. Każdy wodorotlenek rozpuszczalny w wodzie jest zasadą. Innymi słowy, każda zasada jest wodorotlenkiem*, ale nie każdy wodorotlenek może być zasadą. Generalnie łatwo rozpuszczalne w wodzie są jedynie wodorotlenki metali z grupy I i II grupy układu okresowego, czyli litowce i berylowce. Wodorotlenki metali ciężkich, z powodu słabej rozpuszczalności w wodzie, nie mogą być zasadami. Wodorotlenki, których wodne roztwory mają odczyn zasadowy nazywa się zasadami lub wodorotlenkami zasadowymi. Wodorotlenki te reagują z kwasami. Wyróżniamy ponadto wodorotlenki amfoteryczne, zdolne reagować zarówno z kwasami, jak z zasadami.

Wybrane zasady i ich cechy

NaOH – wodorotlenek sodu, zasada sodowa, soda kaustyczna:

  • jedna z najsilniejszych zasad;
  • ma silne właściwości higroskopijne;
  • jest substancją żrącą;
  • biała substancja stała i budowie krystalicznej;
  • bardzo łatwo rozpuszcza się w wodzie, tworząc żrący ług sodowy;
  • ma zastosowanie w wyrobie mydła, barwników, detergentów;
  • jest głównym składnikiem preparatów od udrożniania kanalizacji.

*Tu po raz kolejny należy odwołać się do teorii Arrheniusa, który uznał, że zasadą jest również amoniak. Reaguje on bowiem z wodą, tworząc jony wodorotlenowe, choć nie jest wodorotlenkiem.

Wodorotlenek sodu, czyli zasada sodowa, to jedna z najsilniejszych, najbardziej żrących zasad. By Walkerma [Public domain], from Wikimedia Commons

KOH – wodorotlenek potasu

– jedna z najsilniejszych zasad;
– wykazuje bardzo wysoką higroskopijność;
– białe ciało stałe;
– bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, tworzy ług potasowy o silnie zasadowym odczynie;
– używany jako środek wybielający i suszący;
– wykorzystywany do otrzymywania innych związków potasu, do pochłaniania dwutlenku węgla czy też do produkcji miękkich mydeł potasowych.

LiOH – wodorotlenek litu

– bezbarwne lub białe ciało stałe;
– ma właściwości higroskopijne;
– jest toksyczny;
– powoduje denaturacjębiałka.

Ca(OH)2 – wodorotlenek wapnia

– roztwór wodny wodorotlenku wapnia to woda wapienna – mocna zasada o działaniu żrącym, wykorzystywana m.in. do wykrywania dwutlenku węgla.

Ba(OH)2 – wodorotlenek baru

– mocna zasada w postaci białych granulek lub proszku;
– wykorzystywany w chemii do neutralizowania kwasów i miareczkowania słabych kwasów;
– żrący.

Odczyn wodnych roztworów mydeł jest zasadowy. By Phanton at English Wikipedia (Transferred from en.wikipedia to Commons.) [Public domain], via Wikimedia Commons

Do mocnych zasad zaliczają się wszystkie zasady litowców, wapnia, strontu i baru. Zasadą o średniej mocy jest np. wodorotlenek magnezu. Jest nieżrący i słabo alkaliczny, wykorzystywany jako emulgator. Stosuje się go w przemyśle kosmetycznym, spożywczym i w farmacji (np. w preparatach zapobiegających nadkwasocie).

Skala pH

Stosowana w chemii ilościowa skala kwasowości i zasadowości roztworów wodnych, obejmująca zakres 0-14. Czysta woda ma odczyn obojętny i pH = 7, co oznacza, że stężenie jonów wodorowych i wodorotlenowych jest w niej identyczne. Roztwory o pH < 7 mają większe stężenie jonów wodorowych i odczyn kwasowy, natomiast roztwory o pH > 7 wykazują większe stężenie jonów wodorotlenowych i mają odczyn zasadowy. Do oznaczania odczynu pH używa się wskaźników kwasowości, np. papierków lakmusowych, fenoloftaleiny, oranżu metylowego czy błękitu tymolowego.

Skala pH obrazuje kwasowość i zasadowość roztworów wodnych. By AgrisR [CC BY-SA 4.0], from Wikimedia Commons
Bibliografia:
  1. Chemia – repetytorium dla maturzystów i kandydatów na wyższe uczelnie na kierunkach przyrodniczych i akademiach medycznych, Tadeusz Gałamon, Wydawnictwo Medyk, Warszawa 2004.
  2. Chemia ogólna – cząsteczki, materia, reakcje, Loretta Jones, Peter Atkins, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
  3. Encyklopedia biologiczna T. XII, Zdzisława Otałęga (red. nacz.), Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 2000.
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Znaki ekologiczne
NaTrue
NaTrue
4.6/5 - (8 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
2 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments

n igger

K