chrom

Chrom, Cr —

pierwiastek chemiczny należący do podgrupy VI grupy układu okresowego (tlenowców) o liczbie atomowej 24, masie atomowej 51.996 i ciężarze właściwym 7.19 g·cm^-3. Jest metalem srebrzystoniebieskawym, twardym i trudno topliwym, o temperaturze topnienia T_t = 1920°C. Odkrywcą chromu był N.L. Vauquelin, który w 1797 roku otrzymał go w postaci metalicznej. Mało rozpowszechniony w przyrodzie. Chrom występuje w rudzie chromu, tzw. chromicie FeCr₂O₄, która zawiera w zależności od czystości od 15 do 40% chromu. Stosuje się go jako dodatek do stali (stop żelaza i chromu, tzw. żelazochrom), która ma większą kwaso- i żaroodporność oraz wytrzymałość i odporność na korozję. Używa się go także w galwanotechnice na powłoki ochronne. Łatwo ulega pasywacji. Związki chromu są barwne, np. (Cr(H₂O)₆)²⁺ jest niebieski, CrO₃ jest zielony, CrO₄^2- jest żółty, a Cr₂O₇^2- – pomarańczowy. Producentem różnych związków chromu jest Zakład Chemiczny Alwernia S.A. (p.z. 3). Specjalizuje się również w produkcji związków fosforu, siarczan sodu i magnezu.

Chrom jest niezbędny do prawidłowego metabolizmu glukozy. Uczestniczy w przemianach wielu białek, np. niektórych kwasów rybonukleinowych i lipidów (w tym cholesterolu). Stanowi również składnik niektórych enzymów. Dzienne zapotrzebowanie na chrom u dorosłego człowieka jest niewielkie i wynosi 60-300 g. Dlatego przypadki jego niedoboru są rzadkie. Niedobór ten przejawia się osłabieniem aktywności insuliny, w dalszej kolejności ogólnym osłabieniem, zmianami w układzie krążenia, zaburzeniami metabolizmu białek. Największym źródłem chromu są produkty spożywcze bogate w białko. Występująca w środowisku głównie trójwartościowa postać jest wykorzystywana biologicznie. Związki chromu sześciowartościowego są karcynogenne, np. chromian wapnia, potasu, strontu i cynku, CrO₃. Chrom łatwo przenika przez łożysko i gromadzi się w płodzie, wywołując jego wady rozwojowe. Badania potwierdziły również jego negatywne działanie teratogenne i genotoksyczne.